Dashnor Kaloçi
Pjesa e parë
Memorie.al publikon një dokument arkivor të nxjerrë nga Arkivi Qendror i Shtetit në Tiranë (Fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSH-së), ku ndodhet proces-verbali i bisedës së një delegacioni të lartë të PPSH-së dhe qeverisë së Republikës Popullore të Shqipërisë me në krye kryeministrin Mehmet Shehu, (ku bënin pjesë edhe: Ramiz Alia, Mihallaq Ziçishti, Rahman Perllaku, Tonin Jakova, Shoku Agim Mero, Shoku Foto Çami, Shoku Piro Bita, dhe Vasil Nathanaili), gjatë pritjes së dhënë për nder të tyre nga ana e udhëheqësit kryesor të Republikës Popullore të Kinës, Mao Ce Dun, i cili shoqërohej edhe nga kryeministri, Çu En Lai, (ku bënin pjesë edhe: Kang Sheng, Liu Ningyi, Liu Xiao e Luo Wei Bo). Biseda e plotë e delegacionit të lartë të udhëheqjes shqiptare me krerët kryesorë të Republikës Popullor të Kinës, i cili realizohej në prag të festimeve për 18 vjetorin e themelimit të Republikës Popullore të Kinës, ku u diskutuan çështje dhe problem të ndryshme, si: Revolucioni i Madh Kulturor Proletar në Kinë, marrëdhëniet në mes dy vëndeve, mbështetja që kishte Partia Komuniste e Kinës nga komunistë dhe marksistë – leninistë nga vënde të ndryshme të botës, zbulimi dhe demaskimi i tradhëtarëve si në udhëheqjen e Partisë Komuniste Kineze, si: Liu Shaoçi, Wang Ming, Chen Duxiu, Peng Zhen, Bo Yibo, An Ziwen, etj., ashtu dhe në Partinë Komuniste të Shqipërisë, që nga Koci Xoxe, Liri Belishova, etj.
Edhe pse Enver Hoxha dhe e gjithë udhëheqja e lartë e PPSH-së, për afro dy dekada me radhë (1959-1979), propagandonin me të madhe miqësinë e pathyeshme me Republikën Popullore të Kinës dhe Partinë Komuniste të saj me në krye “Timonierin e madh”, kryetarin Mao, miqësi “e farkëtuar në kudhrën e revolucioneve”, madje duke e paraqitur Shqipërinë në sytë e popullit të saj dhe në arenën ndërkombëtare, si vendin më mik që kishte Kina Popullore në të gjithë botën, duket se nuk ka qenë e gjitha ashtu siç paraqitej me delir nga udhëheqja komuniste e Tiranës. Jo vetëm kaq, por madje Mao Ce Duni, as kujtohej nëse e kishte takuar ndonjëherë kryeministrin shqiptar Mehmet Shehu, gjatë vizitave të tij në Republikën Popullore të Kinës, si dhe nuk e njihte fare as ambasadorin shqiptar në Pekin dhe gjithashtu prej sa kohësh ai shërbente në atë detyrë! Të gjitha këto veç të tjerash bëhen të ditura nga një proces-verbal i bisedës së zhvilluar ndërmjet delegacionit të lartë të PPSH-së dhe qeverisë së Republikës Popullore të Shqipërisë me në krye kryeministrin, Mehmet Shehu, gjatë pritjes së dhënë për ta, nga ana e udhëheqjes së lartë të Partisë Komuniste të Kinës me në krye Kryetarin Mao Ce Dun dhe kryeministrin e Republikës Popullore të Kinës, Çu En Lai, zhvilluar më 30 shtator të vitit 1967, në Pekin. Për më shumë rreth këtij takimi, na njeh proces-verbali i bisedës së zhvilluar ndërmjet tyre, që Memorie.al e publikon të plotë dhe për herë të parë, bashkë me faksimilet përkatëse.
Proces-verbali i bisedës së takimit të delegacionit të PPSH-së dhe qeverisë shqiptare me në krye Mehmet Shehun, me udhëheqjen e lartë të Republikës Popullore të Kinës, të kryesuar nga Mao Ce Duni e Çu En Lai, në Pekin, më 30 shtator 1967
R A P O R T I
I TAKIMIT TE DELEGACIONIT TE KQ TE PPSH DHE QEVERISE SE REPUBLIKES POPULLORE TE SHQIPERISE, e kryesuar nga shoku MEHMET SHEHU, me shokun MAO CE DUN, më 30 SHTATOR 1967
Më 30 shtator 1967, delegacioni i PPSH dhe qeverisë së RP të Shqipërisë, i kryesuar nga anëtari i Byrosë Politike të KQ të PPSH-së dhe Kryetari i Këshillit të Ministrave, shoku Mehmet Shehu, u prit nga shoku Mao Ce Dun.
Në takim morën pjesë shokët shqiptarë vijues: Shoku Ramiz Alia, Shoku Mihalaq Zicishti, Shoku Rahman Përllaku, Shoku Tonin Jakova, Shoku Agim Mero, Shoku Foto Çami, Shoku Piro Bita, dhe Shoku Vasil Nathanaili.
Pala kineze përfaqësohej (gjithashtu) nga: Shoku Çu En Lai, Shoku Kang Sheng, Shoku Liu Ningyi, Shoku Liu Xiao, Shoku Luo Wei Bo.
Biseda filloi rreth orës 16:15 dhe vazhdoi deri në orën 17:15 Përkthimi nga kinezishtja u bë nga Fan Chengzuo. Raporti u regjistrua nga stenograf nga Sadik Myftiu dhe u transkriptua me pjesëmarrjen e Sotir Naçi. Redaktimi përfundimtar u bë nga Piro Bita.
MAO CE DUN: Kur ishte hera e fundit që keni vizituar Kinën?
MEHMET SHEHU: Vitin e kaluar, në maj.
MAO CE DUN: A u takuam atëherë në Shangai?
MEHMET SHEHU: Po, në Shangai.
Shoku Mao Ce Dun, më lejoni të sjell përshëndetjet më të përzemërta dhe revolucionare të Partisë së Punës të Shqipërisë, të Komitetit Qendror dhe personalisht të shokut Enver Hoxha, si dhe të gjithë popullit shqiptar. Ne jemi jashtëzakonisht të lumtur që na është dhënë mundësia të vizitojmë vendin tuaj në prag të festimeve për 18 vjetorin e themelimit të Republikës Popullore të Kinës, dhe në një kohë kur Revolucioni i Madh Kulturor Proletar, është në fazën më të lartë të zhvillimin e tij. Në emër të popullit tonë, të partisë dhe të shokut Enver Hoxha, ju përshëndesim në përvjetorin tuaj të madh, në fitoren përfundimtare të Revolucionit të Madh Kulturor Proletar dhe ju urojmë, shoku Mao Ce Dun, një jetë të gjatë, një jetë të gjatë, jetë e gjatë.
MAO CE DUN: Ju falënderoj shumë. Me gjithë zemër ju uroj mirëseardhjen, dhe të gjithë shokëve të delegacionit të partisë dhe qeverisë të kryesuar nga ju, edhe një herë në vendin tonë.
Vitin e kaluar delegacioni juaj nuk ishte aq i madh sa ky.
MEHMET SHEHU: Po, ishte më i vogël se ky.
MAO CE DUN: Ju lutem, më prezantoni me shokët.
MEHMET SHEHU: (Pasi prezantoi një nga një shokët e delegacionit që ishin të pranishëm në mbledhje, tha): shokët e tjerë që marrin pjesë në delegacionin tonë janë përfaqësues të klasës punëtore, të fshatarësisë kooperativiste, etj.
Shoku Enver Hoxha dhe Komiteti Qendror dhe qeveria e partisë, i kanë dhënë delegacionit tonë një mision të madh dhe një detyrë shumë të rëndësishme: forcimin e mëtejshëm të miqësisë sonë me Kinën e madhe të Popullit, të udhëhequr nga shoku Mao Ce Dun; ata gjithashtu na kanë dhënë detyrën për të shprehur edhe një herë solidaritetin tonë dhe mbështetjen tonë të plotë për Revolucionin e Madh Kulturor Proletar të iniciuar dhe drejtuar nga ju, shoku Mao Ce Dun.
MAO CE DUN: Ju falënderoj shumë. Imperialistët nuk na mbështesin, as revizionistët; as reaksionarët e vendeve të ndryshme, përfshirë këtu Jiang Jieshi, nuk na kanë mbështetur. Vetëm ju na mbështesni ne, dhe disa parti simotra dhe grupe komuniste në të gjithë botën; ka edhe disa demokratë në vendet e Azisë dhe Afrikës që na mbështesin. Kështu, për shembull, Partia Komuniste e Shteteve të Bashkuara të Amerikës është kundër nesh, por ka një organizatë tjetër, Partia e Punës Progresive, që na mbështet. E njëjta gjë ndodh gjithashtu në Francë dhe Itali, për shembull, ku partitë komuniste janë kundër nesh dhe kundër jush, por grupet (të tjera) komuniste dhe partia e re që sapo u themelua në Itali, na mbështesin.
Detyra jonë është, para së gjithash, të përmbushim mirë detyrën tonë në shtëpi, siç keni bërë duke marrë kaq shumë masa.
A e mbani mend bisedën që kemi bërë së bashku vitin e kaluar në Shangai? Ishe edhe ti atje, shoku Kang Sheng?
KANG SHENG: Jo, nuk isha atje. Isha në takim këtë vit (shkurt 1967) kur takuat shokun Hysni Kapo dhe shokun Beqir Balluku.
ÇU EN LAI: Unë isha atje dhe po ashtu edhe shoku Lin Biao.
MAO CE DUN: Mes takimit tonë të vitit të kaluar dhe kohës kur shoku Hysni Kapo dhe shoku Beqir Balluku erdhën këtu, unë e kam menduar situatën në vendin tonë si shumë të rëndë. Unë u thashë atyre se, së pari, ekziston rreziku i dështimit të revolucionit, dhe gjithashtu se ekziston mundësia tjetër, që të dalim fitimtarë.
MEHMET SHEHU: Ju folët për këtë me delegacionin tonë edhe në Shangai, shokun Mao Ce Dun. Mbaj mend që kjo ishte një nga çështjet kryesore që ju theksuat në atë takim.
MAO CE DUN: Unë i thashë shokut Hysni Kapo se pas tre muajsh ndoshta mund të shohim pak më qartë se cila do të jetë forma e lëvizjes në të ardhmen. Por çfarë ndodhi pas kësaj? Muajt shkurt, mars, prill, maj, qershor, korrik, gusht dhe shtator; me fjalë të tjera, 9 muaj. Tani mund t’ju them dy shokëve dhe shokëve të tjerë se ne mund të shohim jo vetëm formën e përgjithshme, por formën aktuale dhe çështjen e fitores. Tani mundësia që ne të dalim fitimtarë është e vetmja gjasë. Sidoqoftë, ne duhet të jemi të përgatitur edhe për një mundësi tjetër, rrezikun e dështimit, sepse asnjë dëm nuk do të na vijë nëse jemi të përgatitur gjithashtu për një mundësi të tillë.
Gjatë më shumë se një viti, Kina kaloi një trazirë të madhe. Por nuk ka shumë konfuzion. As në Pekin nuk ka shumë konfuzion; është një qytet mjaft i civilizuar. Kohët e fundit, kam bërë vizita në shumë krahina. Mund të them se ato janë paksa tërbuese. Por sa më i madh dhe më i plotë të jetë shqetësimi, aq më mirë do të jetë. Ndodh që në një fabrikë (industrial) punëtorët të ndahen në dy grupe të mëdha. Pse Sepse një grup mbështetet nga disa njerëz ndërsa grupi tjetër mbështetet nga njerëz të tjerë. Me fjalë të tjera, grupi i majtë mbështetet nga marksist-leninistët, ndërsa tjetri mbështetet nga revizionistët. Ndonjëherë përplasjet mund të duken katastrofike. Një përplasje e shkëlqyer ndodhi këto 3-4 muajt e fundit, që do të thotë që nga fundi i qershorit e deri më tani.
ÇU EN LAI: Që nga koha kur doli qarkorja e 6 qershorit.
MAO CE DUN: Pas fitores në 1949, ne kemi pasur në shoqërinë tonë jo vetëm njerëz të stërvitur nga Guomindang (Kuomintang) dhe njerëz borgjezë, por gjithashtu kemi pasur disa njerëz të këqij që hynë në partinë tonë. Ju gjithashtu kishit një anëtare të Byrosë suaj Politike, Liri Belishova (e përjashtuar nga Komiteti Qendror në Shtator 1960).
MEHMET SHEHU: Ne nuk kishim vetëm një, por disa. Liri Belishova ishte një nga armiqtë e fundit që na luftoi nga brenda partisë dhe Komitetit Qendror. Që nga themelimi, partia jonë vazhdimisht ka zhvilluar një luftë të gjatë dhe të paepur kundër këtyre elementeve; ajo ka pastruar radhët e saj përmes asaj lufte. Gjatë tetorit të vitit të kaluar ne përjashtuam nga partia një anëtar të Komitetit Qendror për veprimtari armike kundër vijës së partisë.
MAO CE DUN: Ky është ligji dialektik i gjërave dhe fenomeneve.
Një parti që është përjashtim dhe nuk ka elemente të djathta në mesin e saj nuk mund të konceptohet.
Pse u shpërnda Ndërkombëtarja e Parë e Marksit dhe Engelsit? A nuk ndodhi sepse marksistët ishin pakica dhe anti-marksistët ishin shumica? A nuk ishte kështu? Në atë kohë, Proudhon, Blanqui, Lassalle, etj., dolën nga radhët e Internacionales së Parë. Si rezultat, në fund, Internacionalja e Parë u shpërnda.
Por a mund të thuhet se nuk kishte njerëz të mirë dhe të vendosur në botë pas shpërndarjes së Internacionales së Parë? Siç dihet, më vonë, partitë socialiste u krijuan në vende të ndryshme: Partia Social Demokrate në Gjermani, Partia Socialiste në Francë, Partia e Punës në Angli, Partia Socialiste në Itali dhe Social Demokrati i Punëtorëve Rusë Parti në Rusi. E njëjta gjë ndodhi edhe në vendet e tjera. Të gjitha këto parti u bashkuan së bashku në Internacionalen e Dytë. Të gjithë ata e konsideronin veten parti marksiste.
Por në fund u bë e qartë se ata që ishin me të vërtetë marksistë ishin vetëm Lenini dhe grupi i tij. Në atë kohë në Evropë, në shumicën e partive, vetëm disa elementë ose grupe të caktuara mbështetën Leninin, ndërsa pjesa tjetër e Internacionales së Dytë u bë një mjet i imperializmit. A ishte kjo një gjë shumë e keqe, mbase? Mendoj se nuk ishte për shkak se, më vonë, u formua Ndërkombëtarja e Tretë. Grupet e vogla që ekzistonin në Gjermani, Francë, Itali, etj. U shndërruan në parti të mëdha. Unë nuk flas për Rusinë këtu, ku ne e dimë mirë se cila parti është formuar.
Por si duken sot këto parti të Internacionales së Tretë? Tani shohim që situata duket e keqe vetëm në dukje. A ka tani njerëz që thonë se vetëm partia juaj dhe e jona ende ekzistojnë? Mendimi im është që në vendin tënd gjërat mund të përmirësohen, ndërsa në vendin tonë do të jetë e vështirë që gjërat të shkojnë mirë. Kjo dëshmohet nga historia e partisë sonë. Sekretari i parë i përgjithshëm i partisë sonë, Chen Duxiu, bëri gabime të devijimit të djathtë. Gjatë luftës së parë të brendshme revolucionare, Guomindang u kthye nga një aleat në një armik dhe zhvilloi terrorin e bardhë. Guomindang na sulmoi papritur dhe theu partinë tonë në mbeturina lundruese. Pas terrorit vetëm rreth 10 mijë komunistë u lanë.
Ne morëm mësime nga ngjarjet atje. Kishim dy mësues në këtë: Jiang Jieshi dhe Chen Duxiu. Atëherë e kuptuam se nuk mjafton që lëvizja të zhvillohet vetëm duke mobilizuar masat. Në atë kohë kishim përfaqësues të partisë sonë në qeveri, kishim rreth miliona punëtorë dhe dhjetëra miliona fshatarë nën udhëheqjen e partisë sonë, por çfarë ndodhi si rezultat? Brenda një mëngjesi u shkatërruam plotësisht. Kështu që ne shpesh ua kemi drejtuar këtë mësim përfaqësuesve të partive motra. Por ata nuk i kushtuan vëmendjen e duhur kësaj. Ne u kemi thënë atyre që edhe nëse keni shumë anëtarë të partisë, shumë fshatarë të organizuar dhe shumë organizata sindikale, dhe edhe nëse keni përfaqësues të partisë tuaj në qeveri, përsëri nuk duhet të mendoni se jeni të sigurt.
RAMIZ ALIA: Besoj se po flisni për indonezianët?
MAO CE DUN: Po, unë jam duke folur për ta.
KANG SHENG: Me sa mbaj mend, Kryetari Mao e ka diskutuar këtë çështje katër herë me Aidit.
MAO CE DUN: Unë u kam thënë atyre shumë herë që të mos u besojnë kurrë fjalëve të mira që u thotë borgjezia, sepse ne tashmë e dimë se ku të çon kjo. Unë u kam folur atyre për luftë të armatosur. Unë theksova se lufta jonë e parë zgjati për 10 vjet rresht dhe gjatë këtyre 10 viteve ne bëmë gabime tre herë. Gabimi i parë ishte një gabim “i majtë”; u bë nga Komiteti Qendror i partisë kur drejtohej nga Xiang Zhongfa.
MEHMET SHEHU: Kemi pasur edhe disa persona të këtij lloji; në fakt, më shumë se një.
MAO CE DUN: Më vonë zbuluam gabimet e djathta të Li Lisan. Dhe edhe më vonë, linja e Wang Ming doli; ai tani do të gjendet në Moskë. Ne nuk e kemi përjashtuar zyrtarisht nga partia, por në fakt ai është një armik. Më vonë, gjatë Marshit të Gjatë, ne patëm takimin në Zunyi. Ne kemi korrigjuar gabimet e këtij kursi në linjat e përgjithshme. Në atë kohë, për 10 vjet me radhë, sekretari i përgjithshëm ishte Zhang Wentian. Ai drejtoi partinë.
Unë u bëra kryetar i partisë në 1945, në vitin e disfatës së Gjermanisë dhe Japonisë. Nuk dua të them me këtë se kam bërë një punë të mirë si kryetar i partisë, sepse një mund të ndahet në dysh. Por nëse dikush do të më akuzonte se isha një antimarksist, një Trockist, një nacionalist ose një kapitullues përpara imperializmit Amerikan, kjo është diçka që nuk mund ta pranoj. As imperialistët amerikanë, as revizionistët hrushovianë ose Jiang-jieshistët nuk e besojnë këtë. Unë nuk kam takuar udhëheqësit e imperializmit amerikan, por unë personalisht i njoh N. Hrushovin, Kosygin, Nehru dhe Jiang Jieshi, një mikun tim të vjetër; por Toka ende rrotullohet.
Ne i kemi menaxhuar mirë disa detyra në Kinë dhe disa të tjera nuk i kemi arritur. Nëse gjithçka në vendin tonë do të kishte shkuar mirë, atëherë pse do të duhet të bënim Revolucionin e Madh Kulturor Proletar? Kjo do të thotë që në vendin tonë ka disa njerëz që janë akoma në errësirë. Pikërisht drejt këtij segmenti duhet të drejtojmë revolucionin tonë. Tani e dini kundër kujt e drejton këtë revolucion (thikën) e tij. Ju gjithashtu e dini mirë mënyrën e veprimtarisë së saj.
Shoku Ambasador, sa kohë keni që jeni në Pekin?
VASIL NATHANAILI: Unë jam këtu për një vit e gjysmë. Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
