Nga Agim Tuk Jakova
Memorie.al/Vjosa Jakova është fëmija e parë e çiftit Tuk dhe Dhimitra Jakova, lindur në Tiranë në 8 mars 1946. Nga natyra, seksi femër, si në aspektin shoqëror dhe biologjik, është më kompleks se seksi mashkull. Për rrjedhojë, klasifikohet si seksi delikat. Nga 4 fëmijët e çiftit, Vjosa, jetoi më gjatë shkëlqimin dhe kontaktin me babanë dhe gjithashtu përjetoi më dhimbshëm rënien e humbjen e babait. Që e vogël dhe në vazhdim, lexonte shumë. Ishte e ndjeshme, sedërlie, krenare dhe romantike, karakter ky që kultivohej nga letërsia artistike e kohës, ku trumbetohej heroi pozitiv. Kush dëshironte dhe lexonte intensivisht letërsinë e atëhershme, do përpiqej t’i imitonte ato karaktere. Kjo nuk qe gjë e keqe, por kishte një kosto shpirtërore.
Në kontakt me librat, shpirti i lexuesit gradualisht rritet, duke u bërë më delikat, gjithashtu dhe karakteri përsoset. Po kush lexonte në atë kohë? Sigurisht ata që kishin traditë familjare, nxënësit, studentët, intelektualët. Vjosa, i pati të gjitha këto kategori. Në shoqërinë e atëhershme miqtë e librit ishin në minorancë. Edhe pse trumbetohej dhe stimulohej moralisht në shkolla “miku i librit”, kush spikaste mbas moshës 18 veç, rrezikohej të bëhej kontingjent i burgjeve politike, sidomos kur nuk ishte i garantuar politikisht. Pak a shumë këto ishin rrethanat e kohës nga ku lindte dhe formohej shtresa intelektuale e kohës. Paralelisht me djepin që përkundte shtresën intelektuale, ishte dhe një djep tjetër. Ky djep përkundte shtresën e robotëve anti-intelektualë që fabrikoheshin në shkollën e Sigurimit të Shtetit dhe në shkollën e Partisë Komuniste. Elementët që zgjidheshin për këto shkolla merreshin shumë rrallë nga shtresa intelektuale. Në këtë rast hynin me miqësi ata trutharë që nuk mund të përballonin asnjë degë të universitetit. Kontingjenti tjetër merrej mundësisht nga fshatrat më të humbur.
Ky material biologjik pa shpirt dhe pa mend, indoktrinohej me urrejtje klasore, gënjeshtra, mashtrime, falsifikime, servilizëm, kurthe, tortura dhe vrasje. Kjo në emër të besnikërisë për “Partinë” (Enverin), aftësisë dhe karrierës profesionale. Fatkeqësisht kështu prodhoheshin elementët që zëvëndësonin ndenjëset e pushtetit, që pastrohej dhe freskohej periodikisht. Kuptohet, ç`kosto shpirtërore kishte intelektuali në përballje me materialin biologjik shtetëror, anti-intelektual të përgatitur në djepin enverist. Si mjaft të tjerë, në këtë rrugë të përbashkët, udhëtoi dhe motra jonë Vjosa, me specifikën e vet shpirtërore. Ato pak herë që Vjosa takoi të atin në burg, qante, gjithashtu kur në shkollë lexoheshin shpesh broshurat e partisë, ku Tuku, akuzohej si “armik i popullit”, qante përsëri, por brenda vetes. Me kalimin e viteve, Vjosa u bë një “ikonë” e admirueshme, jo vetëm nga seksi mashkull. Bukuria, sjellja, karakteri dhe të qenit e dalluar në mësime, ishin vlerat e saj që e bënin të veçantë.
Shkollën e mesme, Vjosa e mbaroi shkëlqyeshëm, por nuk iu dha e drejta e studimit për shkollën e lartë. U pikëllua pa masë. Në këto rrethana iu drejtua Mehmet Shehut, Kryeministër i Shqipërisë. Me një muaj vonesë, iu dha e drejta. Filloi universitetin në degën Kimi-Biologji, duke banuar te xhaxhai, Kolë Jakova, (shkrimtar i njohur), se e drejta e studimeve ju dha me pagesë e mundësitë tona ekonomike nuk e përballonin dot këtë. Kjo ishte periudha më e bukur e jetës së Vjosës. Në këtë kohë, nisi miqësinë me një djalë, mësues në gjimnazin e qytetit të Beratit, me dijeninë dhe miratimin e familjes së saj. Dikur ky djalë, vuri në dijeni familjen e vet. Reagimi ishte negativ, sepse familja e tij intelektuale, banonte në Tiranë. Për kohën, këtë mundësi e admironin të gjithë ata që nuk banonin në Tiranë. Frika nga pasojat, qe e madhe. Lufta e klasave, ndëshkonte krushqinë midis një familjeje, që kishte besim politik me familjen e armikut të klasës.
Vjosës iu kërkua të distancohej nga familja për këto arsye. Ajo nuk pranoi dhe e ardhmja e kësaj miqësie u prish. Vjosa u zhgënjye nga papjekuria dhe paqëndrueshmëria e këtij djali. Ajo e përjetoi keq dhe gjatë ndarjen. Në atë kohë propagandohej parulla “Partia është truri dhe zemra e popullit”. Kjo do të thotë, se Partia kishte monopolin e ndjenjave dhe mendimit të lirë. Partia vendoste si bëheshin lidhjet e shëndosha “politike” tek të rinjtë, si dhe kush kishte mendime të kundërta në mëndje edhe pse të pashprehura asnjëherë. Në shumë raste me ndërhyrjen e partisë janë shkatërruar shumë familje madje dhe me pasoja shpirtërore te fëmijët. Pas dhjetë muajsh, pa u lehtësuar nga goditja e parë shpirtërore, Vjosa mori goditjen e dytë shpirtërore, e cila ishte fatale. Në fillim të verës 1967, Vjosa mbaroi vitin e tretë të universitetit. Atëherë studentët dhe shkollat e mesme, verës shkonin në aksion për ndërtimin e hekurudhës Rogozhinë-Fier. Fakulteti i Vjosës, qe vendosur në Mbrostar, rrethinë e Fierit.
Rastisi, që atë fillim vere të bëheshin zgjedhjet politike për Kuvendin Popullor, që siç dihet ishte një partiake. Prej disa muajsh, mbas fjalimit të Enver Hoxhës, situata u keqësua për “armiqtë e klasës”. Filluan spastrime dhe largime nga universiteti, në rastet ku lufta e klasave qe zbutur. Në universitet qenë ndërprerë goxha të drejta studimi. E drejta e dhënë Vjosës, kishte firmën e kryeministrit Mehmet Shehu. Si t`ja bënin? “Sharra kishte ngecur në gozhdë”! Pa tjetër duhej gjetur mënyra për t’a larguar nga studimet universitare, pa i bërë “karshillëk” firmës së Kryeministrit. Zgjidhja u gjet nga shokët, “ustallarë” të shërbimit të fshehtë, pra Sigurimit të Shtetit. Në atë kohë, disa ditë para votimeve, merrje një fletushkë, që kishte numërin e votimit etj. Vjosa e mori atë fletushkë dhe e vendosi në librin që po lexonte. Këtë libër nuk e prekte njeri veç saj.
Flinin në një çadër si kapanon, ku rreth dhjetë orë, ishte e hapur dhe pa njeri brenda. Mbasditen para ditës së votimit, Vjosa pa se fletushka e votimit mungonte. Kërkoi po nuk e gjeti. E shqetësuar lajmëroi komandën e aksionit. Reagimi ishte tejet i egër. Paraprakisht e cilësuan “armike”. Kërkoi fletushkë tjetër për të votuar. Nuk i dhanë, e lanë qëllimisht pa votuar, për të pasur argument, ta gjykonin dhe dënonin. Kjo qe zgjidhja që dha Shërbimi Inteligjent enverist. Kush guxonte atëherë, të mos shkonte të votonte, aq më tepër të votoje kundër? Të drejtën e studimit të fituar me aq dëshirë dhe mund, si dhe ëndrrat për të ardhmen që ndërtoje nga kjo e drejtë, asnjë student apo kushdo tjetër, nuk mund t`i shkatëronte për një mos votim pa asnjë vlerë, sado kundërshtar të ishte. Edhe po të doje, nuk kishe asnjë mundësi, madje, votimi duhej bërë brenda dy orëve të para, mbas hapjes së votimit. Vonesa shihej shtrembër dhe rregjistrohej.
Të nesërmen në orën 6, nën ritmin e daulleve dhe këngëve revolucionare, u hap qendra e votimit. Secili ngutej, të ishte i pranishëm para kësaj ore, duke kërcyer në valle të kapur dorë për dore. Ky rit, reklamë dhe refren, i dalë boje, qe makjazhi prototip në të gjitha qendrat e votimit të vendit. Qe makiazh, se duke dashur të tregojë devotshmëri, gëzim dhe lumturi, maskonte të vërtetën shpirtërore të studentëve. Vjosa priste e preokupuar dhe e frikësuar t`i jepnin mundësinë të votonte. Ajo copë fletë, do ndryshonte tragjikisht jetën e saj. Të nesërmen e votimit u bë gjyqi model, për t`ë shpallur Vjosën, “armike.” Në ‘Këndin e kuq’ të mbushur me pjesëmarrës dhe ‘gjykatës’ qëndronte në këmbë e akuzuara. Gjyqi i drejtuar nga M.B., zgjati 4 – 5 orë. Kohë e pafund e mbushur me presion, ulërima, interpretime dhe akuza që shkatërronin çdo arsye femërore, naive, 21 vjeçare! M.B. i “çorri maskën”, i portretizoi fytyrën e vërtetë prej “armikeje”, duke i vënë “brirë”, “dhëmbë kanibali”, “bisht” etj.
E tmerruar nga ky kanibalizëm i këtij sigurimsi, nga kjo fantazi e çmendur, e specializuar, e aftë të bënte mushkën me barrë, Vjosa, e ç’përfytyruar nga ky batak, mbylli veshët dhe belbëzonte: -“Mama ku je, më ndihmo, ku jam kështu”?! Përse t`i bëhej ky gjyqi?! Sot më shumë se gjysma e popullsisë nuk voton. Ky akt konsiderohet e drejtë e individit dhe s`ke asnjë pasojë. Në atë system, individi përballë frymës së partisë dhe ambicieve për karrierë të sigurimsave, ishte leckë. Në mbyllje, M. B., i tha duke ulëritur Vjosës: -“Jashtë të pret “Gaz”-i (makina që bënte arrestimet)! O do shkosh në burg, o në psikiatri”! Vjosa në panik të hapur, duke thirrur mamanë për ndihmë, iku me vrap në drejtim të çadrës ku flinte. U mbulua kokë e këmbë për mos u dukur, por nuk mbyllte dot sytë, se silueta e sigurimsit me kostum dhe gjyslykë dielli, që e terrorizoi, i dilte përpara syve.
Unë Agimi, vëllai i Vjosës, punoja në Patos dhe shëtitjen e zakonshme të asaj kohe, e bëja në Fier, ku kishte gjallëri nga studentët aksionistë. Aty ishim takuar me Vjosën. Rreth 2 deri 3 ditë mbas kësaj ndodhie, në shëtitje, takova Tamarën (vajzën e xhaxhait), e cila më tha se duhej ta merrja Vjosën dhe ta çoja në shtëpi në Berat, se nuk ishte mirë. Lamë takimin për të nesërmen në mëngjes. Mëngjesi u gdhi i vrenjtur me shi. Vjosa më pa nga larg dhe u turr drejt meje me vrap. Mbështeti kokën në gjoksin tim, si për të kërkuar ndihmë. Dridhej e tëra. U çudita, se nuk dija arsyen. Me të mbëritur në shtëpi, Vjosa, mbuloi dritaren e dhomës me batanie, duke krijuar errësirë të plotë. Mbylli derën me tryezën nga pas, ra në shtrat dhe u mbulua kokë e këmbë. E gjora! Kaq shumë ishte trembur, sa kujtonte se kështu do t`i shpëtonte ndëshkimit të sigurimsit që i kishte thënë: “O në burg, o në psikiatri”! Fatkeqësisht në atë kohë, në Berat, mungonte shërbimi mjekësor shpirtëror dhe mendor. Pra nuk kishte doktor psikiatër. Për të minimizuar dhe shëruar dëmet e kësaj trauma, duhej kontakti me psikologun.
Pas dy javësh më thërret mamaja. Vjosa duhej kuruar. Trauma pa u kuruar, kishte proceduar. Spitali i Beratit na dha autoambulancën dhe një infermier shoqërues. Kërkesa u bë në mëngjes, ambulanca erdhi në mbrëmje vonë. Shoqëruesi ishte me përvojë në të gjitha drejtimet dhe kuptohet të mbikëqyrte e të zbatonte deri në fund dënimin e pazbatuar të sigurimsit. Vjosa hipi në autoambulancë, e bindur se do shkonim në Qendrën Shëndetësore, për të bërë qetësues. Si pa që qendra mbeti prapa, u acarua. Shoqëruesi i bëri qetësues. Mbas kësaj fjeti në krahët e mia, deri sa mbëritëm në Spitalin e Tiranës, diku rreth orës një të natës. Shoqëruesi zbriti për të dhënë detyrat. Nuk kishte mjek rojë. Ishin studentë të vitit të fundit të neuropsikiatrisë. Papritur të nesërmen të vinin mjekët kompetentë të certifikuar dhe përgjegjës, për ta diagnostikuar, Vjosën e morën me forcë dhe e futën në elektroshok. Nga britmat e Vjosës dhe mamasë, u çorodit spitali. Ndërsa pseudo-mjekët dhe shoqëruesi merreshin me Vjosën, unë mbaja Mamanë. Mbasi ra qetësia brenda në dhomën e elektroshokut, u hap dera, për të dalë shoqëruesi. Vjosa ndodhej e shtrirë përmbys në tokë. Nga goja i rridhnin jargë dhe belbëzonte…”mama,…mama”. Mamaja kish mbështetur kokën në gjoksin tim, duke qarë. Për fat të mirë ishte me kurrizin nga pamja e tmerrshme. Këtë skenë e pashë vetëm unë. “Bravo sigurims e mbajte fjalën! Zoti martë hak”! Shoqëruesi na bëri me shenjë drejt makinës. “Masakra u krye me sukses dhe partishmëri”.
Atë natë ndaluam në Durrës te xhaxhai, Filipi. Kishim nevojë për dashuri dhe ngushëllim. Kalvari i Vjosës më pas vijoi tragjik. Mamaja studioi dhe këmbënguli shumë, në një trajtim dhe kurim sa më efikas. Fal asaj, u ndalua degradimi përfundimtar i sime motre, por mbeti një “varr i zbuluar” për ne. Nga komisioni tripalësh, u deklarua “invalide me humbje ndërgjegje, për shkak të persekutimit”. Po të mos qe vajza e Tuk Jakovës, apo mos qe ushtruar luftë klasash dhe genocid me orientimin deri në 7 breza, Vjosa dhe shumë të tjerë, do ishin njerëz normalë. U bë një ligj për dëmshpërblim. Kjo kategori nuk u përfshi. Them “varr i zbuluar”, se kjo kategori është më keq se një i verbër. Veç shërbimeve që do një i verbër, këta duhen ndjekur në çdo hap në distancë, mos djegin nga pakujdesia shtëpinë, mos i keq-përdorin kur del për ajër, mos e shtyp makina, apo bën vetëvrasje! Komunikimi dhe kostoja janë të vështira. Kështu të kushtëzon jetën dhe të vret lirinë.
Ligje të drejta me njerëz shpirt-kazmë dhe shtet hajdut, nuk ka. Kur doli ligji pata rasin të takoj ministrin e Drejtësisë, z. Nishani. Ndër të tjera i thashë: – “Për rastin e motrës sime, Vjosës, nëna dhe familja, nuk mund të thonë e lënça pas, se nëse Ju mbeteni vetëm, apo kuptoni, se jeni bërë barrë, keni luksin t`i jepni fund jetës. Ajo nuk e ka këtë luks”! Ai u prek. Po ç`ti bënte ligjit? Duhej ligjvënësit të ishin invalidë me ndërgjegje të humbur nga persekutimi. Kjo është e pamundur. Me gjithë këtë një pikë të përbashkët e kishin ligjvënësit me viktimat, nuk kishin ndërgjegje. Po avokat për këta nuk kishte? “Shteti”?!… Dënim i përjetshëm për familjet!!!! /Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
