Nga Franco Tagliarini
– Nga burimi, në detin Adriatik, të një grupi të rinjsh –
Nëntitulli i librit thotë: Një udhëtim në një kanoe të vogël dhe një histori e shkurtër dhe shumë përmbledhëse e Shqipërisë.
Memorie.al / Ndër botimet për Shqipërinë e viteve 1940, më dukej interesante të rishikoja një vëllim të botuar në Gjermani në vitin 1939, ku përshkruhet një ekspeditë sportive, përgjatë lumit Drin. Libri 125 faqesh, me autor Karl Karohl “Durch Albaniens Schluchten” (In the Abyss of Albania), u botua nga botuesi Brücke-Verlag – Kurt Schmersow i Kirchhain dhe përmban 54 ilustrime bardh e zi. Vëllimin munda ta gjeja në një librari gjermane të antikuarëve dhe kisha skanuar fotografi të shumta nga libri për t’i përfshirë në këtë artikull, për t’i njohur lexuesit me aspekte interesante të Shqipërisë së asaj kohe. Është e nevojshme të paramendohet, edhe në këtë rast, se libri është shkruar më shumë se 80 vjet më parë dhe për këtë arsye, konsideratat e autorit duhet të përshtaten në atë periudhë, kur komunikimet dhe infrastrukturat, si dhe njohja gjeografike e Shqipërisë, ishin sigurisht shumë të ndryshme nga ato të tanishmet.
E konsideroj të përshtatshme të kujtoj disa nocione të gjeografisë së përgjithshme mbi lumin Drin, i cili për shkak të rëndësisë së pellgut të tij është (rreth 14.000 kilometra katrorë) dhe gjatësisë së rrjedhës së tij (rreth 280 kilometra), është lumi më i rëndësishëm në Shqipëri.
Emisari i Liqenit të Ohrit, me emrin Drini i Zi, rrjedh nga Jugu në Veri, derisa gjen Drin Bardhë, i cili zbret nga Alpet Shqiptare dhe ujit fushën e Metohisë, me degët e tij të panumërta, duke i dhënë vendin Lumës në urën e famshme të Vezirit. Prej këtu Drini derdhet në një luginë të thellë, pastaj drejtohet në kthesën e mprehtë të Valbonës.
Prej këtu ai kërcen kundër rrafshnaltës së Alpeve Shqiptare dhe për rrjedhojë, vazhdon kursin e tij të zemëruar, nëpër një sërë grykash aq të pakalueshme, sa që ato shmangen edhe nga gjurmët e mushkës, dhe përshkon rajonet më jomikpritëse dhe të egra të Shqipërisë, ndoshta kjo nesër (ne jemi në vitin 1939) është gëzimi, kënaqësia dhe tërheqja e një kategorie të veçantë turistësh.
Duke ndjekur rrugën e tij të ashpër, ai ndan pllajën e Alpeve Shqiptare nga pllaja e Mirditës, derisa derdhet në fushën pranë Vaut të Dejës. Dhe këtu lumi ndan ujërat e tij midis Kirit dhe drejtpërdrejt, Adriatikut, ku më në fund ka paqe .
* * *
Libri, i cili nuk e di se është i përkthyer në italisht, përshkruan aventurat dhe përshtypjet e udhëtimit që autori bëri me tre shoqërues të tjerë, mes tyre një grua, në katër kanoe të vogla, përgjatë lumit Drin, nga burimet në det.
Ekspedita përjetoi shumë emocione në grykën e thellë e të rrëmujshme të lumit, mes maleve, mes të cilave ka shtratin, duke zbritur nga Ohri në Ulqin dhe duke vazhduar lundrimin në Drinasë dhe në Bojanë, në grykëderdhjen e së cilës, sportistët hynë në Adriatik, pas një udhëtimi prej rreth 280 kilometrash.
Rrjedha e lumit u kapërcye plotësisht duke lundruar me kano, me përjashtim të pjesëve të shkurtra për shkak të vrulleve të rrymës.
Autori, dukshëm një sportist “ante-litteram”, entuziast i “rafting” dhe pararendës i këtij sporti të përhapur sot, thekson se mënyra më e mirë për të vizituar Shqipërinë, është përdorimi i kanove pneumatike të palosshme.
Vëzhgimet e autorit janë interesante.
Karohl, shkruan se në Shqipëri, zakonet e ndryshme orientale i rezistojnë kohës: në Shqipëri udhëtari është i sigurt, sepse konsiderohet si mysafir dhe prandaj konsiderohet si subjekt i të drejtave të shenjta të mikpritjes.
Ai gjithashtu thekson se, në fshatrat përgjatë rrjedhës së Drinit, vazhdon të zbatohet koha e vendeve lindore, sipas së cilës dita konsiderohet nga një perëndim, në tjetrin; dhe për rrjedhojë një orë pas perëndimit të diellit, është ora një, ndërsa ora para perëndimit të diellit, shënon 23. Edhe për raportimin e peshave, vazhdon ende në shumë vende përdorimi i peshave orientale në vend të kilogramëve.
Veshja e bardhë e kokës, ka mbetur ajo e kohës homerike, Karohl, thekson se nëse zakonet e tjera të importuara nga Lindja, janë ende mjaft të përhapura në mesin e myslimanëve dhe përdorimi i kohës dhe peshave të Lindjes, është në proces të zhdukjes jashtë fshatrave më të izoluar, mbulesa e kokës me të bardhë, është bërë shumë popullore.
Autori vuri në dukje se, për shkak të shenjave të pëlqimit dhe mohimit, shqiptarët tundin kokën për të pohuar diçka, ndërsa për ta mohuar, ulin kokën, duke shkëmbyer atë që për perëndimorët është, e kundërta. Nuk e di nëse kjo deklaratë është ende e vlefshme dhe autori shprehet se, në atë kohë, kjo mënyrë shprehjeje, ishte e përhapur edhe në popullatat e vendeve të tjera ballkanike, që kishin qenë nën dominimin osman.
Karohl, vërteton në mënyrë të admirueshme se shqiptari ka ndjenjën e tij të madhe të dinjitetit dhe, edhe më të varfrit, tregojnë një dinjitet të sigurt, që konfirmon sjelljen shpirtërore.
Shqiptari vazhdon t’i rrisë fëmijët në mënyrën spartane edhe në të ftohtë, shihen duke lëvizur zbathur dhe vetëm me këmishë: ja pse shqiptari ngurtësohet deri në stinët më të vështira, duke shpjeguar kështu sesi në veri të Shqipërisë, mund të jetojnë njerëz të fortë, të matur dhe luftarak, siç ishte në kohët parahistorike: kjo ndodh në shumë pjesë të gadishullit ballkanik, si për shembull në Mal të Zi.
Puna e palodhur e arave nuk praktikohet shumë nga shqiptarët, të cilët tradicionalisht e mbajnë veten si barinj: kjo shpjegon pse njerëzit kujdesen vetëm të jetojnë një ditë për tjetrën, duke punuar sa më shumë për ditën e sotme, pasi të nesërmen, është gjithmonë i pasigurt për mundësitë e një sulmi ose, kundër një agresori aty pranë, ose për të luftuar një sulm të hajdutëve, ose për të rënë viktimë e hakmarrjes: kjo mënyrë të menduari është transmetuar gjithmonë nga babai, te djali.
Shqiptarëve u duket e pamundur – për mendimin e autorit – që epoka e luftës të konsiderohet e kaluar, ose që ajo të zhduket: prandaj duhet të jetojmë për ditën, me fatin.
* * *
Përshtypja që mori Karl Karohl, për Shqipërinë ishte ajo e një vendi të bukur, të banuar nga një popull krenar: miqësia dhe hakmarrja e gjakut vazhdojnë në të, si themeli i nderit.
* * *
Ai konfirmon gjithashtu konsideratat e tij të përgjithshme për vendin: panorama shqiptare është mahnitëse, si në fushat e pafundme, ashtu edhe në malet sublime të gdhendura nga lumenjtë e humbur në humnera; liqenet janë të mrekullueshëm dhe brigjet e pasura me peizazhe flori-stike, që tërheqin shumë. Dhe parashikon një të ardhme të madhe turistike për Shqipërinë, si në zonat malore, ashtu edhe në ato bregdetare. Një parashikim shumë intuitiv për kohën, që sigurisht paraqet një stimul për sot dhe për të ardhmen.
Në të vërtetë, materiali gjeografik i botimit është i pakët, sepse libri përshkruan një sipërmarrje tipike sportive, të kryer gjatë verës së thatë të Drinit dhe gjithmonë me ujë, vëllimi është plot me ilustrime të shumta, origjinale dhe të zgjedhura mirë, shumë të dobishme gjithashtu, për gjeografin dhe lexohet me shumë kënaqësi.
Risia e sportit (kanoe), kampion i të cilit në atë kohë, ishte Karl Karohl, është në vetvete tërheqëse. Përpjekjet e mëparshme të V. Hahn dhe Steinmetz, kishin qenë vetëm të pjesshëm dhe kishin përshkruar vetëm disa pjesë të lumit. Eksplorimi i autorit dhe shoqëruesve të tij, mund të thuhet se ka qenë i suksesshëm, nga liqeni i Ohrit, deri në grykën e Bojanës.
* * *
Disa recensues vunë re – në atë kohë – se kompania duhej të konsiderohej vetëm nga pikëpamja sportive, ndërkohë që botimi përmban gjithashtu një kulturë të dobishme, të konsideratave antropogjeografike, jo vetëm përgjatë rrjedhës hidrografike të Drinit dhe luginës së tij, veçanërisht te pjesa e saj më pak e njohur në atë kohë, nga Dibra në Kuç dhe nga Kuksi në Romana, por për të gjithë mjedisin shqiptar.
* * *
Gjeologu, Prof. Mario Mariani, në “Buletinin e Shoqërisë Gjeografike Italiane”, botuar në vitin 1940, shkruante: “Zbritja e lumit më të rëndësishëm shqiptar me kanoe, është një ndërmarrje që duhet të përsëritet, pra nga ana gjeografike edhe për të provuar të mundshmen, për sa i përket lundrimit, ujitjes dhe përdorimit të hidrocentraleve”. Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
