Nga Tefta Cami
Pjesa e tretë
Memorie.al / Haxhi Lleshi, ish-ministri i Punëve të Brendshme në periudhën 1944-1946 dhe Kryetar i Presidiumit të Kuvendit Popullor të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë nga viti 1954 deri në 1982-in, duke filluar që nga periudha e Luftës, e deri sa ishte gjallë, pra për më shumë se gjysëm shekulli, e ka sulmuar dhe denigruar vazhdimisht Ahmet Camin, fisin tim Cami dhe mua personalisht, me të gjitha mënyrat dhe me çfarë ka pasur mundësi.
Pas ndërrimit të sistemit, d.m.th., pas viteve ’90-të, nuk mendoja të merrem me Haxhiun, sepse problemi tashmë i përkiste të kaluarës. Por ai, ka lënë të shkruara shumë gjëra dhe mua më është dashur të bëj një botim me shpjegimet e nevojshme, që e kam depozituar në Bibliotekën e Arkivit Qendror të Shtetit në Tiranë. Nuk dëshiroja ta publikoja, për hir të fëmijëve të tij, që ata të mos mbajnë barrën e të atit por, u detyrova të përgjigjem me këtë shkrim, pas publikimit të një dokumenti arkivor në media, (fillimisht te Memorie.al, e më pas te ‘Panorama’, ‘Gazeta Shqiptare’, si dhe te shumë gazeta e portale të tjera), ku ishte zbardhur biseda e Haxhi Lleshit, me historianin e njohur, Prof. Kristo Frashëri, e zhvilluar midis tyre më 16 korrik 1982.
Kjo pasi, në një pjesë të madhe të asaj bisede, Haxhi Lleshi, ka atakuar, sulmuar, denigruar dhe shpifur babanë tim, Ahmet Cami (‘Dëshmor i Atdheut’), fisin Cami dhe mua personalisht. Po kështu në atë bisedë, Haxhi Lleshi ka manipuluar dhe falsifikuar, jo vetëm historinë dhe të kaluarën e fisit Lleshi, familjes së tij dhe të vetën personale, por edhe të gjithë historikun e Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare të Qarkut të Dibrës, madje edhe më gjerë, të Veriut të Shqipërisë.
Nisur nga këto, e pashë të arsyeshme që në këtë shkrim, unë të jap me fakte, argumente dhe dokumente arkivore, historinë e fisit Cami, babait tim Ahmet Cami dhe familjes sonë, si dhe timen personalisht, gjithnjë, vetëm mbi ato dhe duke i’u përgjigjur akuzave të Haxhi Lleshit, si dhe shtrembërimeve e falsifikimeve që ai ka bërë prej vitesh ndaj fisit Cami. Lexuesi le të gjykojë vetë.
Si dhe pse u vra Halit Lleshi, babai i Haxhi Lleshit?!
-Dokumente nga Arkivi Qendror i Shtetit në Tiranë, ku hidhet dritë mbi veprimtarinë dhe të vërtetën e vrasjes së Halit Lleshit, në vitin 1923 –
Peshkopia
19-IX-923 Zyrës Sekrete të
Nr. 329/I Res. Ministrisë së P. të Mbrendshme Tiranë
Informohemi sigurisht se të tre vllaznit e Halid Lleshit, kanë kalue kufinin natën e kanë shkue në Dibër, por familjet i kanë nëpër shtepitë e tyne dhe. Thuhet se duen me ikë dhe disa tjerë nga shokët e Lleshëve, si Esat Garana e tjerë. Qëllimi i tyne nuk asht marrë vesht deri tash.
Dorëzue e deshifrue me 20-IX-923
Ora 10.30 para dreke
Zav. i Prefektit
Q. Matraxhiu
(A.Q.SH. -Fondi. M.P.B., Nr. 152, D.51, V. 923, Fl. 7)
Dibra
28-VI-‘923
Nr. 156/I Res. Urgjent
Zyrës Sekrete të
Ministris së P. të Mbrendshme
Tiranë
Përgjigje e telegramit Nr. 925 Res, me 23-VII-923.
Aktet gjuhësore të kësaj çështje ndodhen në Prokurorin e Tiranës, e cila ka në kompetence zgjidhjen e këtij gjyqi.
Gjykatësi i këtushëm mbasi ka ardhë rishtazi asht krejt i huej në ket gjyq dhe nuk dij gja fare mbi rrjedhjen e hetimeve qi i përkasin kësaj çështjeje. Çështjen mirë e di veç Prokurorisë së Tiranës, qi ka në dorë aktet gjyqësore dhe Z. Fehmi Haxhmurani, ish-gjykatësi i këtushem dhe tash i Tiranës.
Na me sa dimë, i vëllai i Halid Lleshit, nuk ka me u dënue në gjyq, se çështja e vrasjeve të civilavet të Peshkopis, u asht ngarkue shokëve të Halid Lleshit, mbasi këta dhe i vëllai i Halidit, s’kishte pushke as revole. Civilët e vramë në fjalë, ma shumë i vrau i vllau i Halidit me pushkën e revolen e Halidit, po mbasi s’kishte pushkën e vet, s’u provue gjë në gjyq.
Dorëzue e deshifrue me 28-VII-923
Ora 5.30 mbas dreke
Prefekti
Neki Starova
(A.Q.SH. – Fondi M.P.B., Nr. 152, D.50, V. 1923, Fl. 77)
Ministrisë së P. Mbrendshme
Tiranë
Vijon telegram 42/1 Res. date 17-II-923
Kemi nderin me ju lajmërue se Halid Lleshi u kthye nga Beligradi në Diber.
Dorëzue e deshifrue me 5-III-923
Ora 10.30 para dreke
Prefekti
Neki Starova
(A.Q.SH. – Fondi M.P.B. Nr. 152, D. 16, V. 1923, Fl.1)
Peshkopia
9-III-‘923
Nr. 42/ III, Res.
Ministrisë së P. Mbrendshme Tiranë
Sot Brigada i Serbit në Dibër të Madhe, më kërkoj në telefon e më tha qi; mbas nji urdhenit qi paska marrë nga komanda e vet, Halid Lleshi sot të niset me 70 shokë t’armatosun për këtu në Peshkopi edhe prej këndej në Tiranë edhe më pyeti a kam edhe un ndonji urdhën këtillë a jo?
Na i thamë qi pa armë asht i lirë me ardhë, ndryshe jo, e kështu m’u lut të merrem vesht me shkelqesien e juej mbi kët çashtje, Halid Lleshi prêt në Diber të Madhe deri sa të mberrij urdhëni i Shkelqesies S’uej.
Ardhmja e tij me armë asht e pa aryeshme edhe ban ma të ligën pershtypjaj e këtu në Dibër, prandaj e ndalova dhe nuk e lashë të vijë i armatosun. Gjithsesi presim urdhën.
Dorezue e deshifrue me 10-III-923
Ora 10.20 para dreke
Prefekti
Neki Starova
(A.Q.SH. – Fondi M.P.B. Nr. 152, D. 16, V. 1923, Fl.2)
13-II-23 – 28-XII-23
-Titulli i Dosjes: “Njoftime e korrespondencë e zhvilluar ndërmjet ministries së P. të Brendshme, prefekturave etj., mbi kompllote dhe vrasje të disa personaliteteve politike e personave të tjerë. Haxhi Jusuf Kazazi, Adem Gjinishi, Elez Jusufi, Halit LLeshit etj”.
Fl.10 Dibra 17-VI-923
Nr. 215/I Res
Zyrës Sekrete të Ministris së P. të Mbrendshme Tiranë
Informohemi se Komandanti i Regjimentit të 12 të Serbit në Dibër interesoheshka tepër për t’a kuptue menyrën e vrasjes së Halid LLeshit.
Dorezue e deshifrue me 18-VI-923
Ora 9.15 para dreke
Prefekti
Neki Starova
-Fl. 13
Ministero des Affaires Tirana, le 20 qershor, 1923
Ehangeres
N. 1-10-1954 Res.
Sharge d’ Afferi Serbisë në emre të qeverisë tij, m’tha se qeveria shqiptare të ketë miresinë të lerë të lirë të vllan’ e Halid Lleshit, për me vajtun në Dibre bashkë me shokët e tij, me qëllim që të rrojnë në atë qytet me qenë se këtu në Shqipëri, jeta e tyre nuk është në siguri.
Ju lutem të na boni me të shpejtë të njohur përgjigjen që duhet dhënë Legates serbe ashtu dhe të na jipni hollësira mi vrasjen e Halid LLeshit.
Ministri i P. Jashtme
Pandeli Evangjeli
(A.Q.SH.-Fondi M.P.B. Nr. 152, D. 19, V. 1923, nr.i fleteve 48)
Zyrës sekrete të Ministrisë së Brendeshme
28-VI-23 Nr. 847
Tiranë me 22-VI-1923
SHTETI SHQIPTAR
Ministria e P. te Mbrendshme
Ministris së P. të Jashtme
Zyra sekrete Tiranë Ne. 847 Res
Kemi nderin me ju pergjegjë shkresës Nr. 1954 Res, me 20-VI-923.
Si kur e din edhe ajo Ministri, Halid Lleshi në kohnat e trubullimave, ka qenë sjellë shum keq ndaj popullit të Dibrës dhe në kët mënyrë kishte ngjall e shkaktue anmiqsin e meninë e shum banorve t’atij qarku.
Si mbas informasioneve zyrtare, kuptohet se Halid Lleshi, do të qujtunve Destan Mjeshtri nga Çereneci dhe Hysni Sinani nga Buçeva, në kohë të trazimeve u paska djegë shtëpijat, grabitë plaçket e drithin dhe ju a paska pasë internue femijt dhe nga ky shkak, të sipërthanunut tash vonë ne muejn të Ramazanit, i paskan pasë kërkue Halid Lleshit, qi t’u a kthej drithin e grabitun; i cili u paska thanë se, do t’i a nepte mbas Bajramit dhe mbas Bajramit, 1-VI-923 n’ora 1 mbas mesdite, kur kishin takue në Peshkopi, natyrisht mbas fjalimeve t’ashpra e të nxehta të bame, ishin vra me njeni tjetrin me revola. Me të ndëgjuemet e pushkëvet, patrulla e gjandarmëris në zyrën qeveritare, e perbame prej gjashtë gjandarmëve dhe e komandueme prej Zavendës Qark-Komandantit, Togës Z. Harilla Koleja, shpejton në vent të ngjarjes për me sigurue qetsinë.
Tue qense në rast të ngjarjes, i vllaj i Halid Lleshit, Aqif Mustafaj, bashkë me shokët e tij, Mersin Rexhepin nga Zogaj, Osman Tahirin e Esat Islamin nga Gjorica e Poshtme, Hysejn Jasharin e Jashar Ismailin nga Bllaca, Zejnel Reshitin nga Kovashica dhe Shaban Osmanin nga Stushaj; perdorin armë e vrasin, Kalo Jusuf Lleshin, Kryeplakun e katunit Reth dhe plagosin Vebi Ismailin nga Peshkopija (i cili keto ditë vdiq), Murat Hasanin nga Vakufi dhe Zejnel Cerjanin nga Cerjani, u arestuen dhe u burgosun nga ana e drejtisis; e mbi ta vazhdojnë hetimet ligjore.
Qeverija, tue qen sigur nga influence e fuqis së saj qi zotnon në të gjitha anët e Shqipnis, nuk e kish paramendue ndodhjen e nji tragjedie të tillë dhe vetem si mbas lutjes qi ju kje bamë prej Halid Lleshit, i pat dhanë leje këtij bashke me dhjetë shokë, qi të mbajnë armë të gjata dhe veçanërisht me reservë, kish porositë qi, jeta e ti t’ishte nën kujdes të gjandamarisë. Por si dihe dhe, nga ajo Ministri, si në gjithë botën, ashtu edhe ne Shqipni, shpesh herë ngjajnë të tilla krime të shkaktueme prej meninave personale.
Tue qense Peshkopija asht nji katunt e nuk asht nji qytet i suguruem me stasione gjandarmarije e policije dhe tue qense vrasësit nuk janë pamë me armë të gjata qi t’i tërhiqshin vërejtjen ose dyshimin autoriteteve lokale, gjetën shesh të lirë për me e krye qellimin e tyne; e kurse nuk ka pas e shenja të paradukshme mbi ket krim. Qeverija natyrisht, nuk ka pase marrë masat ndaluese; të cilat mirren vetëm kur autoritetet janë të lajmërueme ase shiffet ndo nji shenjë qi fton dyshimin e tyne.
Prandaj pra, kjo Ministri e shef të tepertë të zgjatet mbi ket çashtje, vetëm ka nderin me ju njoftue se vllazenit e tjerë të Halid Lleshit, ndodhen në për shtëpijat e tyne të qetë e të pa trazuem prej kurkujt dhe deklaron se; ata si gjithë nënshtetasit Shqiptarë të tjerë, për herë kanë me qenë e kan me rrojt në siguri e në qetsi të plotë.
Tue perfundue, shtojmë edhe se vllajt tjetër të Halid Lleshit qi asht në burg, i jan sigurue të drejtat e tij plotesisht, si mbas ligjit nga ana e drejtesis. Memorie.al
Tiranë, më 14 janar, 2023
(A.Q.SH.-Fondi M.P.B. Nr. 152, D. 19, V. 1923, Fl.16)
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
