Nga URIM ELEZI
Pjesa e dytë
Parathënie
Memorie.al / Urim Elezi, lindur më 18.10.1941 në Floq të Korçës, hyn te të dënuarit dy herë nga regjimi komunist me shumë vite vuajtjeje. Ai u burgos më 26.10.1963 dhe doli që andej më 10.2.1989. hyri në 22 vjeç dhe doli 48 vjeç, madje i verbuar. Në moshën 18-vjeçare kreu shkollën e Instruksionit në Gjirokastër, ku gradohet nënoficer. Në dënimin e parë ishte ushtar në Repartin Nr.9357 Gjirokastër. Herën e parë u akuzua në bazë të nenit 64, në kombinim me nenet 10 e 14 të Kodit Penal. Ishte me shërbim ushtarak, së bashku me shokun e tij Hekuran Shyti, në Gjirokastër. Sipas gjykatës, i kish propozuar Hekuranit të arratiseshin sepse bëhej jetë e mirë në vendet kapitaliste e sidomos në SHBA. Hekurani lirohet më parë nga ushtria dhe gjatë kësaj kohe gjen personat e tjerë, me të cilët do kryenin arratisjen. Hekurani i nis një telegram Urimit në Gjirokastër, me kërkesën që të të niset se nëna ishte sëmurë.
Kësisoj Urimi bashkohet me shokët e tij, Hekuran Shyti, Durim Shyti dhe Robert Morava. Të pa orientuar mirë, të spiunuar nga një banori i zonës, ata u kapën nga forcat e kufirit në postën kufitare të Nikolicës në rrethin e Korçës. Gjykata Ushtarake Tiranë me vendimin nr.21, datë 27.2.1964, e deklaroi fajtor dhe e dënoi me 18 vjet heqje lirie, konfiskim të pasurisë, heqjen e të drejtës zgjedhore për 4 vjet dhe të gradës së rreshterit. U la në fuqi me vendimin nr.23, datë 31.3.1964 të Kolegjit Ushtarak të Gjykatës së Lartë. Për herë të dytë u arrestua më 19.2.1980. U akuzua në bazë të nenit 55/1 të Kodit Penal me artikulime shumë rënduese. Dega e Punëve të Brendshme Fier, me shkresën nr.112, datë 15.1.1980, i kërkoi Drejtorisë së Hetuesisë miratimin e arrestimeve për tre shtetas, midis të cilët edhe i përmenduri Urim Elezi. Ishte marrë në përpunim aktiv më 17.5.1979 se zhvillonte propagandë në radhët e të dënuarve.
Raportonin për të “I penduari” dhe “Tekniku”. Për të thuhej të ishte shprehur: “Sigurimi i ka lyer duart me gjakun e këtij populli. Kanë bërë krimet më të shëmtuara që mund të ketë në histori, Sigurimi është sjellë me popullin dhe me njerëzit, më keq se ç’janë sjellë fashistët dhe nazistët..! Nuk ka më të poshtër se komunistët. Unë quaj komunistë të gjithë ata që kanë yllin në ballë si një domate, pavarësisht nëse besojnë mjekrën e Marksit apo mustaqet e Stalinit…! Krimet më monstruoze në Shqipëri, janë bërë në kohën kur kanë ardhur në fuqi komunistët…Jeta te ne është burg”. Gjykata e Rrethit Fier e drejtuar nga Sokrat Dautaj, me pjesëmarrjen e prokurorit Kiço Koçi, me vendimin nr.94, datë 18.4.1980, e deklaroi fajtor dhe e dënoi me 10 vjet heqje lirie, si dhe heqjen e të drejtës zgjedhore për 5 vjet. I bindur në kotësinë e vendimeve komuniste, Urim Elezi nuk e ankimoi vendimin. Pasi i kishte dërguar një letër Enver Hoxhës, ku e cilësonte “përbindësh të pangjyrë, të sëmurë me mani persekutimi”, më 6.12.1981, u rrah nga policët e Burgut të Burrelit, deri sa u verbua. U lirua më 10.2.1989, nga Reparti nr.305 Përparim i rrethit të Sarandës.
Në postën kufitare
Ai që kishte gishtin e prerë, i thotë tjetrit: “Shoku major, ta çojmë këtë tek ai tjetri? Kështu, ja japim kartën ta firmosë në sy të atij tjetrit, se ata dy qenët e tjerë e kanë firmosur. Firmose qen këtu”! – më thotë ushtaraku tjetër, e më godet me shkelma në kokë. “Jo, nuk e firmos pa prezencën e Hekuranit”, – ja kthej pa një, pa dy. Më ra fort me fshikull midis shpatullës e qafës për këtë që i thashë. Më dërguan tek Hekurani. Hekuranin e kishin lidhur me tel, i gjithi i ënjtur e i zhytur në gjak si unë. “Hekur, të lutem firmose, se më thanë që nuk do të na torturojnë më po e firmosëm”!
Hekuri nuk foli fare ose unë nuk e dëgjova se edhe veshët më buçisnin. Menjëherë më zgjidhën duart e më dhanë një letër, pa më lejuar ta lexoja (edhe sikur të më lejonin ta lexoja sytë s’mund të më shihnin nga gjaku, se nuk isha i vetëdijshëm) . Në momentin kur unë fillova të firmos, Hekuranin filluan ta zgjidhnin. Koloneli me gishtin mangët, u bërtet policëve me nervozizëm: – “Prisni, të lidhim njëherë këtë qenin, pastaj zgjidheni atë”! “Apapa, këtë qenin e paska ushqyer mirë Partia, e paska bërë nji kuintal”. Pasi firmosa, më lidhën mua dhe zgjidhën Hekuranin. Firmosi dhe ai…!
Na lidhën në një mënyrë të tillë, që edhe vetë ata do e kishin vështirë për të na zgjidhur duke na hedhur pallto mbi kokë. Para meje ishte komandanti i Postës, prapa meje ai personi që quhej Ibrahim e, prapa tij Hekurani. Pas Hekuranit qe një ushtar e pas tij Durimi me Robertin. (Këto i mësova pas dënimit në burgun e Korçës). Gjatë rrugës që nga Nikolica e deri në Dardhë, shkuam në këmbë. Herë pas herë rrëzoheshim, e çoheshim sa herë hanim ndonjë shkelm e grusht, përndryshe zvarrë na tërhiqnin. Pas mesnate arritëm në Dardhë. Sa mbërritëm aty na futën në një makinë të madhe ushtarake. Sesa veta ishim në makinë nuk e di, por zhurma lëngimesh dhe rënkimesh kishte pafund. Afrohet një ushtarak dhe pyet: -“Kush nga ju është ai nënoficeri”?
“Ky është” – i tha dikush për mua. Nga sponti ku ishte, më hipi sipër e filloi me sharjet nga më të rëndat, siç u ka hije vetëm atyre. – “Pse mo qen, ç’kërkoje ti, gjeneral doje të bëheshe”?! – shfryu ushtaraku. (Hekurani më tregon se kur ushtaraku, që nuk ja harroj kurrë fytyrën, më hipi sipër, telat e duarve time, kishin lënë shenja që i mbetën përjetë fyejve të këmbëve të Hekuranit). Humba ndjenjat për disa çaste. Shoqëruesi im ushtarak, hoqi xhahilin që më hipi sipër e i tha: – “Dale, prit sa të përmendet, se në qoftë se vdes, do të përgjigjesh ti” (e këto m’i thanë shokët). Kur vij në vete, dëgjoj zhurmë makine e asnjë zë njeriu… U tromaksa!
Mbërrijmë në Korçë, në Batalionin e Mbrojtjes. Aty mbështetur në mur, më vjen dikush me kokore policie: “Çfarë e ke Myzafer Elezin”? Unë s’i ktheva përgjigje. Siç ishte, më zë për mjekre e më përplas kokën në mur. “Vëlla e kam”, – iu përgjigja fort. “Ja zbardhe” -tha. “As ja zbardha, as ja nxiva”! (më shan nga nëna e më godet me grusht në gjoks). Në këtë situatë, një kolonel trupmadh, besoj komandanti i batalionit, e tërheq dhe i thotë me inat: -“Jam unë këtu! Merrini shpejt dhe çojini në degë”. Më marrin si leckë e më hedhin si qeskë çimentoje në makinë. Nisemi me nxitim të madh për në Degë.
Në Degën e Punëve të Brendshme
Gjatë rrugës për në Degë, shoqëruesit më urdhërojnë: – “lëshoje këmbën se ke karrige”! Disa më shtyjnë, disa më tërheqin dhe bie nga korrikja, bëhem më copë seç isha. Në Degë më futin në një dhomë plot me civilë, ushtarakë, policë dhe nga të gjithë këta mbaj mend dy persona: një civil e një ushtarak. Civili me kostum gri qe Petro Tasellari nga Korça, ndërsa ushtaraku qe major Ago Sina nga Vlora. Këta i njihja para se të arrestohesha. Petroja më mban nga krahu i majtë. Ago Sina më pyet: – “Ku do të vije”? “Nga Greqia do të shkoja në Amerikë” –i them me plot zë. – “Tek kush”? – vazhdon të pyesë. “Tek dajoja im” – i them. “Tek Hysen Mullaj”? -thotë Ago Sina. “Jo, tek Alizot Zyfer Floqi”!
Ago Sina më godet, e si të tjerët e llojit të vet shan me fyerjet më të rënda. Humbas ndjenjat, e kur përmendem shikoj që isha në qeli. Në qeli u përmenda vetëm pasi dëgjova që dikush me shkelma po godiste në derë: – “20-ta, 20-ta”????
Unë rënkova- “Ëëë….”- “Hë, gjallë qenke”, kaq deshëm!
Në hetuesi
Rreth 20 e pak ditë më bënë mjekime. As hetuesi, as pyetje e as asgjë. Mbaj mend dentistin. Dentist Fundo kishte një gjatësi të mesme, me syze dhe me një valixhkë të vogël, i cili sa më pa dhëmbët tha: “S’është për mua ky jo. Duhet shtruar në spital”. Kjo vizitë u bë në shkallë, midis dy dyerve të hekurta. Natën, dy veta më morën me batanijen që më hodhën në kokë dhe më shoqëruan për krahu. Shkallët nuk i ngjisja dot dhe duart i kisha të lidhura me hekura mbrapa. Mezi flisja, mezi dëgjoja dhe mezi shikoja. Më çuan në një dhomë. Nga rreth 5-6 vetave që gjendeshin aty, vetëm 2 prej tyre njihja dhe këta ishin shefi i hetuesisë Petro Tasellari dhe major Ago Sina.
Pasi bën atë përshëndetjen e tij, konkretisht Ago Sina, që kishte sharje me fjalët më të ndyra më thotë: -“Ne do të të nxjerrim qumështin e nënës këtu, por na thuaj me sa vëllezër e shokë të tjerë ke biseduar për t’u arratisur? Me kë ke biseduar tjetër veç Hekuran Shytit, kur ishe ne repartin ushtarak të Gjirokastrës? Na thuaj edhe çfarë veprimtarie armiqësore ke dashur të kryesh aty? Po ta përsërit edhe një herë, mos na mundo kot”! Pasi durova shumë të shara, ja kthej në të njëjtën mënyrë ashtu siç do vepronte çdo njeri që i shahet nëna, motra e kunata. Që aty më marrin më çojnë në birucë. Më sjellin mjekët përsëri. Trupi im kundërmonte një erë të llahtarshme nga gjaku. Këtë gjë e kuptova pas 3-4 ditëve që më morën në hetuesi. Aty, ata thonë: -“Na qelbi qelbësira, ç’bie erë kështu, na mbyti qeni”.
Një nga policët i thotë: – “Shoku Ago, ky nuk është ndërruar që nga dita kur e kanë arrestuar, po bën gati muajin me të njëjtat rroba”! “Ndërrojeni qelbësirën, por ushqime nga familja mos i pranoni asnjë gjë, përveçse rrobave të trupit”, – ia kthen Ago. Pas 2-3 ditësh më vijnë rrobat. Rrobat mi jep përgjegjësi i birucave. Ai quhej Xhako e qe njeri shumë i mirë. Më thotë t’i ndërroj rrobat dhe t’i fus në qeskën që ma dha po ai. Më falni për mënyrën e të shprehurit, por më besoni se të brendshmet e mia, ishin plot me kore gjaku.
Pasi ndërrohem, vjen Xhakoja që hap sportelin e merr qesen me rroba. Më thotë me avash, në mënyrë që mos e dëgjonte roja i birucës: -“Kur të të marrë hetuesi, kërkoji të të lejojë ushqimet, se ta kanë hequr të drejtën e ushqimeve”. Ata natë më marrin dhe kujtoj që kur u ngjita në shkallë qe Ago Sina i veshur me kominoshe dhe një kapelë me strehë, e rrasur në kokë aq sa mezi ja shihja sytë. Më kap për krahu e më fut në një dhomë. Aty na priste Petro Tasellari me një tjetër, të dy të veshur civilë, me kostume gri e pa kapela. Gjendej diku në anë të dhomës, një tavolinë e mbi të një peshqir disi i bardhë. Ulet Agoja në karrigen e vetme të tavolinës dhe pas pesë minutash çohet e me një si bisht sqepari ngjesh tallashin në shpor.
Petro Tasellari drejtohet nga tavolina, merr peshqirin e hap e më thotë: – “Ishim në shtëpinë tënde. Këtë oshmare (lloj gatimi) na e dha nëna tënde veterane. Ke familje të mrekullueshme, me nënë dhe baba veteran. Nëna jote teksa qante më tregoi e për vëllezërit e tu. Avdyli vëllai i madh është komunist i vjetër, me pushkë e çifte. E shikon sa besim ka Partia tek familja juaj. Po Myzaferi, vëllai yt i tretë e di çfarë grade ka”? – U habita e ndaj nuk fola në moment, duke menduar me veten time se vëllai im Myzaferi është topograf, nuk ka lidhje me këta…! Më thotë tjetri: “Emo folë, ç’po pëshpërit nën buzë”. – “Vëllai im nuk është i veshur ushtarak, mos e ngatërroni me mua, por edhe unë kam qenë nënoficer”. – “Është kapiten”! – ma ktheu Ago me një ton të rëndë. (S’më kujtohet kapiten i parë, apo i dytë). U shokova!
“E di ku ndodhesh këtu”? – pyet ai tjetri, fare i qetë me zë të butë, por e dallova qartë që në fytyrë ndryshoi. “Trego kujt i ke thënë nga vëllezërve dhe çfarë aktiviteti armiqësor do të kryeje në ushtri dhe me kë do ta kryeje”? Nuk dija ç’përgjigje t’i ktheja, sepse nuk po kuptoja asgjë nga ato pyetje famëkeqe. Në këtë kohë, ngrihet ai tjetri bashkë me Petro Tasellarin. Më ulin në karrige dhe më godasin që të dy me breshëri gjuajtjesh, me grushte e shkelma në çdo pjesë të trupit. Secili prej tyre më zë nga gishtat e mëdhenj të këmbëve dhe m’i thyejnë. (Edhe sot dëshmojnë gishtat e mëdhenj të thyer në trupin tim). Në atë kohë, kur isha fare i shtrirë përtokë, vjen xhahili Ago Sina me atë drurin si bisht sqepari e, u thotë atyre:
– “Lëreni, lëreni, se ju nuk e dini kush është ky. Është nipi i Hysen Mullaj dhe aty do të vinte (Hysen Mullaj, vetë i tretë vëlla nga fshati Floq, Korçë, kishte qenë në burg, e ditën që doli nga burgu u arratis). “Nuk i njihni juve floqarët cilët janë?! Ky ka kokën e Muharrem Dikollit. Ne i gjetëm Muharrem Dikollit armë dhe mitraloza në avllitë e shtëpisë, e Muharrem Dikolli nuk pranonte që i kishte ai, por theshte; m’i kanë futur të tjerët. Në bodrumin e shkollës tek Xhamia në Floq, kishte qypa balte. I mora e ja theva kokës, e zhvesha lakuriq dhe ja grisja lëkurën me copat e qypave të baltës, aq sa gjaku i tij ma nxori jashtë përdorimit kostumin tim më të mirë…fiks si ky qen bir qeni! Ndaj sot jam veshur me kominoshe! Unë o e bëj që të thotë fluturon gomari, o mos më thënçin Ago Sina”! Që atë ditë e deri tre muaj (nëntor, dhjetor, janar), që qëndrova aty, filluan torturat më çnjerëzore, që për mua nuk dihej se kurrë do të sosnin, pasi sapo kishin filluar…!
Tortura: goditje me kamxhik si ai i xhambazëve të kuajve e më kujtonin në çdo goditje që kamxhikun e quanin “rripi i kuq i Korçës”. Më e vështira për mua e që më detyroi të thesha “fluturon gomari”, ishte një si lava-pjatë, ku më zhytnin kokën dhe me dorë më shtrëngonin testikujt. Vreri më dilte jo vetëm nga goja dhe hundët që më përvëlonin në birucë, por rrezik edhe nga veshët! Shkurtimisht, në ato çaste mu duk vetja sikur i hipa një “Zil” ushtarak, tre-diferencialësh, që zakonisht nuk ikin shpejt, por ky ku kisha hipur unë jo vetëm që ecte shpejt, por prapa linte një tym mbytës, ngaqë shpirti po më dilte. I bie me grusht kabinës së shoferit:- “Mbaje eeejjjj”!
Mirëpo, makina nuk ndaloi. Zgjat kokën nga ana e shoferit, shoh brenda dhe nuk kishte njeri fare. Hip në spond të makinës dhe nuk shihja gjë tjetër veçse mjegullnajës së tymit nga dheu që ngrinte shpejtësia e makinës. Vendos dhe hidhem!!!! S’e harroj kurrëëëëë!!!!!! Ashtu shtrirë, në faqen e djathtë vërej një shputë këmbë të madhe. Dëgjoj një zë: – “Urim, Urim”.
“Ëëëëë”,- me një zë të mekur. “Fluturon gomari”? -thotë. “Pooo:i them”. – “Fluturon gomari”? – përsëri. – “Fluturoooon” – i them.
Në këtë kohë, shoh Ago Sinën me të tjerët që po kërcenin. Mbledh veten, kur vështroj drurin si bisht sqepari në dorën e Ago Sinës.
Ago Sina: – “Urim, do ta firmosësh që fluturon gomari”? – “Po” -i them. Ago Sina: “Shpejt hiqjani hekurat”! Më marrin për krahu e më ngrenë. Më japin një gazetë të fshij hundët, se më kishin dalë nga hunda sekrecione, që kur më futën kokën në ujë. Me zor i nxora duart para. Më japin një penë ngjyrë bari që të firmosja “fluturon gomari”. Kur u afrova në tavolinë se dallova dot se ku dhe çfarë do shkruaja, pasi sytë më mbetën tek peshqiri dhe oshmarja që më kishte dërguar nëna ime, të cilën me siguri nuk do të ma jepnin për të ngrënë…! Sa mbarova së shkruari “fluturon gomari”, Ago Sina më thotë: -“Ejjjjjj, ne të bëjmë të firmosësh… me tët ëmë”!
Asgjë tjetër nuk mendova, sepse shpirti dhe mendja ime ishte tek nëna, motra dhe kunatat e mia. Se çfarë bëra në këtë moment, po ju pyes ju se çfarë do të bënit po të ishit në vendin tim! Për shkak të kushteve të mia shëndetësore: me tre unaza dhe hemorragji cerebrale të kaluar, nuk mund t’i tregoj të gjitha torturat dhe sa herë jam torturuar, sepse ato që kam kaluar unë janë të vrazhda dhe qofshin të panjohura për ju. Pas shumë kohësh (orë apo ditë), më sjellin në qeli, doktorin. Ai ishte me një shiringë në dorë. Qe po ky i njëjti doktor, që sa herë më merrnin dhe më torturonin në hetuesi, rrinte me aparat tensioni në dorë dhe me shiringë. Ago Sinën dhe Petro Tasellarin që prej asaj dite nuk i pashë më. Ama X-person (atë tjetrin që i shoqëronte këta) e shikoja bashkë me dy të tjerë në çdo torturë.
Po ky, u tregonte të tjerëve që këtu nuk duhej të merreshin më me mua. Nuk funksiononin më “pincat e Rako Qirjakos”, se po të ishin ato, do të më bënte ashtu si ja kishte bërë Hysni Hasankollit dhe Hamit Floqit, po këta nga fshati im. Vazhdoi më tej duke i urdhëruar ata që mua dhe Hekuranin të na çonin në repartin X në Tiranë, pasi sipas tij ne e kishim kryer krimin në repartin 9357 Gjirokastër. (Bincat e Rako Qirjakos, janë dhoma nëntokësore, pasi aty paskësh qenë Policia në fillim; këtë e kam mësuar në burg nga shokët që “kishin kaluar” nëpër ato dhoma. Aty, jo vetëm këto tortura që kisha kaluar unë, por përveç atyre u hiqnin edhe thonjtë, ju futnin hallka pishe dhe u vinin zjarr; pale, u futnin edhe korrent me mënyra të ndryshme në trup). Në fund të dhjetorit, veç torturave rrija në ankth se kur do na çonin në Tiranë dhe çfarë do të na bënin atje.
Ushqimet vërtet s’mi lejuan as mua, e as Hekuranit! Shihja ëndërr, në gjumë apo me sy hapur, sikur me vinte babai (në atë kohë kishte ndërruar jetë, që para se unë të hyja brenda) dhe më sillte një çyrek të ngrohtë misri, që e haja me shumë uri. Më e çuditshmja qe, që e haja çyrekun pa pushim, por nuk ngopesha. Ankthi i torturave të Tiranës më ka ikur në datën 2 janar 1964, pas mesnate, kur vjen Hodo-ja, përgjegjësi i birucave (njeriu që kurrë s’i bërtiti me zë të lartë kujt, por sa vinte ulej në karrige dhe lexonte libër). Vetë Hodoja më mbante për krahu sikur të më kishte njeriun e tij të afërt, pa kriminelin-rojën e brendshme pa hekura në duar dhe pa kapot apo batanije në kokë, bashkë me Rizanë më ngjitin në kat të dytë e të tretë, një prej pallacinave të Hetuesisë.
Rizai-kapiteni i parë, kishte me vete një pllakë buke gruri, një peshqir e një copë marmelate mbi një kg. Ai ja jep Hodos në prezencën time dhe Hodoja vetë ja jep rojës poshtë:- “Është e 20-tës, – i thotë, por mos e lër ta hajë vetë, (kishte hall mos e haja të tërën dhe vdisja) jepjani ju aq sa duhet, porositi dhe të tjerët”! Në pallacinë Hodo-ja dhe Rizai, Riza Shehu, më ulin në karrige e flasin me njëri–tjetrin. Rizai: -“Ik Hodo, vazhdo ti, se do e sjell unë Urimin”. Hodoja largohet. Rizai heq këpucët dhe po ngrohej tek pori: “Dëgjo Urim, isha me Myqeremin, vëllain tënd. Atë bukë, ja kërkova unë atij për ty”. (Heshtje)
– “Si dukesh Urim? Folë”! Po shikoheshim me njëri-tjetrin…!
– “Folë o Urim folë, se nuk do të bëjmë raketa o jo! Nga Tirana ju shpëtuam edhe ty edhe Hekuranin. Po tani duhet t’ju shpëtojmë kokën. Nesër, do të vijë shoku Jani, ndaj bëj kujdes që të të shpëtojmë jetën tani! Mos fol më për prishje të marrëdhënieve me Rusinë apo për udhëheqësin tonë. (Gjatë hetimit sa herë që thoja pse u prishëm me Rusin, pasi kjo është katastrofë, Xhakoja, Hodoja, Rizai dhe Jani e shfaqnin me mua mimikisht dhe me veprime, që ishin pro BRSS-së). Isha vërtet si në ëndërr; jeta qenka shumë e dhembshur, ama para torturave vdekja është shumë më e lehtë!!!/ Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm
