Dashnor Kaloçi
Memorie.al publikon disa histori të panjohura të rrëfyera nga Burhan Nurja nga Shkodra, ish-pilot i Aviacionit Luftarak Shqiptar, i diplomuar në ish-Bashkimin Sovjetik, i cili gjatë karrierës së shkurtër të tij me avionin “An-2”, kreu disa misione fluturimi duke transportuar disa prej krerëve kryesorë të Ministrisë së Mbrojtjes, ministrat e qeverisë dhe anëtarët e Byrosë Politike, si Beqir Balluku, Ramiz Alia, Myqerem Fuga, Hito Çako, Petrit Dume, Rrahman Parllaku, etj. Dëshmia e Burhan Nurjes, për urdhrin e dhënë nga ana e Komandës së Aviacionit, që ai me kolegun e tij, Llazar Çuçi, të uleshin me avionin e tyre “An-2” në një fushë të punuar, në periferi të qytetit të Ersekës, gjë e cila bëhej për t’iu mburrur Greqisë se Ushtria Shqiptare, kishte Aviacion të forte! Dhe pengu i tij që nuk mundën të ndihmonin në shpëtimin e jetëve të 11 gjeologëve të Batrës së Martaneshit, të cilët në 11 shkurtin e vitit 1965, mbetën nën orteqet e dëborës në zonën e Batrës…?!
Zoti Nurja, a mund të na thoni se cila është origjina e familjes suaj dhe si arritët të studionit për pilot në atë kohë, kur ishte një ëndërr për shumë nga brezi juaj?
Origjina ime është nga qyteti i Shkodrës, ku dhe kam lindur më 2 janar të vitit 1937. Ne kemi qenë një familje e madhe prej dhjetë fëmijësh (nëntë vëllezër dhe një motër), që na ka rritur nëna, pasi babai na vdiq herët. Nisur nga ky fakt, nëna ime ka qenë shpallur nga Presidiumi i Kuvendit Popullor i asaj kohe me titullin: “Nënë Heroinë”. Arsyet e hyrjes sime në aviacion kanë qenë krejt të rastësishme, por nuk mund ta mohoj se për këtë ka ndikuar edhe e kaluara e biografia e familjes sime.
Konkretisht, si…?
Kjo gjë ndodhi në vitin 1957, kur unë ndiqja mësimet në vitin e tretë të shkollës Teknike “7 Nëntori” në Tiranë. Pikërisht atë vit, më 27 nëntor, mua më hoqën nga ajo shkollë dhe më çuan në shkollën e Aviacionit në Laprakë. Aty studiova deri në vitin 1958, kur na dërguan për të vazhduar më tej shkollën në Bashkimin Sovjetik, në qytetet Pugaçov dhe Batajski. Aty unë studiova deri në vitin 1961, kur dhe u prishën marrëdhëniet në mes dy vendeve dhe na kthyen në Shqipëri.
Pas kthimit në Shqipëri, si vazhdoi karriera juaj si pilot?
Nga shtatori i vitit 1961 e deri në gushtin e vitit 1966, që unë u largova nga Aviacioni, kam shërbyer si pilot me helikopter “Mi-4” dhe avion “An-2” në skuadriljen e Laprakës. Gjatë gjithë kësaj periudhe prej afro gjashtë vitesh që unë shërbeva me këta helikopterë dhe avionë, kam pasur rastin që të transportoj shpesh disa prej krerëve më të lartë të Ministrisë së Mbrojtjes, si: Beqir Ballukun, Petrit Dumen, Hito Çakon, Rrahman Parllakun, Sejdi Avdinë etj. Po kështu, kam pasur rastin të transportoj edhe disa prej anëtarëve të Byrosë Politike e ministrave, si Ramiz Alia, Avdyl Këllezi, Myqerem Fuga etj.
Cilat ishin arsyet që ju caktuan në avionin që transportonte disa prej personaliteteve më të larta të asaj kohe, vetëm ato biografike apo…?
Në radhë të parë, them se ka qenë përgatitja ime si pilot, pasi gjatë studimeve në Bashkimin Sovjetik unë kam dalë me rezultate të larta. Po kështu edhe gjatë stërvitjeve të ndryshme këtu në Shqipëri, kisha treguar përgatitje të lartë. Ndërsa biografia nuk besoj se ka ndikuar, pasi të gjithë ata që kanë shërbyer si ushtarak në Aviacion, as që bëhej fjalë të kishin probleme biografike.
Cilat kanë qenë disa nga misionet tuaja më të vështira që keni kryer me avionin tuaj në atë kohë, ku jeni ndier vërtet i rrezikuar për jetën?
Jeta e aviatorëve ka qenë gjithmonë nën rrezik, por unë dua të kujtoj një nga rastet më të vështira, atë të 12 tetorit të vitit 1965, kohë kur zhvillohej një stërvitje e madhe ushtarake në rrethet e Korçës dhe Ersekës. Gjatë gjithë kohës së zhvillimit të asaj loje të madhe ushtarake, e cila njihej ndryshe si “Loja e Armatës”, unë me kolegun tim Llazar Çuçi, transportonim me avionin “An-2”, nga Tirana në Korçë dhe anasjelltas, të gjithë kuadrot më të lartë të Ministrisë së Mbrojtjes dhe Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, si Beqir Ballukun, Petrit Dumen, Hito Çakon, Rrahman Parllakun, etj. Pasi ne i transportonim ata dhe i linim aty në aerodromin e vogël në qytetin e Korçës, kolegët tanë Selman Meçe dhe Ndue Mëhilli (Logu) i merrnin ata me helikopter dhe i çonin nëpër vendet e stërvitjes.
Gjatë transportimit të tyre, jeni rrezikuar ndonjëherë?
Jo, ne nuk kemi pasur asnjëherë probleme, por unë jam rrezikuar kur kam qenë duke fluturuar vetëm me kolegun tim, Llazar Çuçin. Kjo ka ndodhur, siç thashë, më 12 tetor të vitit 1965, në një prej atyre ditëve që zhvillohej “Loja e armatës”. Atë ditë, në orën 10 të paradites, neve na u dha urdhri që me avionin tonë, të uleshim në një fushë të porsapunuar nga traktori, e cila ndodhej afër një reparti ushtarak, brenda qytetit të Ersekës, në vendin e quajtur “Meteori” (rrëzë malit të Gramozit), ku ishte qendra e sinoptikës. Ky urdhër na erdhi krejt i papritur, pasi deri në atë kohë, në fusha të tilla mund të bëje ulje të detyruar për shkak të ndonjë defekti dhe kurrsesi të uleshe pa pasur asnjë problem, si në rastin tonë.
Kush jua dha urdhrin?
Urdhrin na e dha nga toka, komandanti i Aviacionit, kolonel Edip Ohri, një nga aviatorët më të përgatitur të Ushtrisë Shqiptare, që na respektonte dhe e respektonim shumë. Por, një urdhër të tillë që na u dha në atë kohë, kolonel Edip Ohri, që ndodhej aty ku do të uleshim ne, nuk mund ta jepte kurrë në kokë të vet, pasi diheshin pasojat që mund të kishim. Edhe ai kishte urdhër nga eprorët e tij më të lartë, pra nga kuadrot e Shtabit të Përgjithshëm, që ishin duke drejtuar atë stërvitje të madhe në atë kohë.
Si vepruat pas marrjes së urdhrit?
Menjëherë ne nisëm veprimet e duhura për të bërë uljen, duke dhënë e marrë me njëri-tjetrin. Por, për një gjë ne ishim të sigurt, se kolonel Edip Ohri, nuk bënte kurrë gabime. Gjatë uljes ne përdorëm sistemin e frenimit, në mënyrë që avioni të mos dilte jashtë fushës prej jo më shumë se 60-70 metrash, ku përveçse mund të binim në një kanal të thellë që ishte aty, mund të përplaseshim edhe me shumë banorë të Ersekës që kishin dalë aty si kureshtarë. Kështu, me shumë vështirësi ne mundëm që të uleshim në atë fushë që ishte punuar vetëm një natë më parë nga traktori, duke ndërmarrë mbi vete një aventurë tepër të rrezikshme, e cila mund të na kushtonte jo vetëm kokën tonë, por edhe jetën e shumë qytetarëve të pafajshëm të Ersekës, që kishin dalë aty për të na pritur. Kur zbritëm në tokë, nga lodhja, emocionet dhe stresi, vonuam disa minuta që të dilnim nga kabina.
Si ju pritën kur u ulët në tokë?
Na pritën si heronj. Populli na duartrokiti dhe komandanti Edip Ohri me kuadrot e tjerë të Aviacionit na përgëzuan për uljen që bëmë. Ajo ulje u quajt sukses i madh dhe pasdite ne na priti dhe na përgëzoi edhe ministri Beqir Balluku, me anëtarët e tjerë të Shtabit të Përgjithshëm. Po atë ditë neve na u kërkua që të bënim një shëtitje në ajër për një grup pionierësh dhe grash të dalluara, gjë që ne e realizuam me sukses.
Si e mendoni, përse jua dhanë juve atë urdhër për t’u ulur në atë fushë të porsapunuar, ku mund të rrezikonit jetën?
Mendimi im është ky: Në atë kohë vendi ynë porsa kishte ndërprerë marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik dhe me atë veprim, pra me uljen e avionit aty në atë fushë të Ersekës, u tregohej grekëve (të cilët na vrojtonin nga mali i Gramozit), se ne kishim edhe një aeroport aty. Pra, gjithçka bëhej vetëm për këtë qëllim, për t’u treguar atyre se ne ishim të fuqishëm ushtarakisht edhe nga ajri.
Cilin keni transportuar nga Byroja Politike me avionin tuaj dhe a keni pasur probleme?
Përveç Beqir Ballukut, të cilin e kam transportuar disa herë, bashkë me kolegun tim, Irakli Grazhdanin, nga Byroja Politike kam pasur rastin të transportoj edhe Ramiz Alinë e Avdyl Këllezin, ministrin Myqerem Fuga e ndonjë tjetër që nuk e kujtoj. Të gjithë këta i transportonim nga Tirana në qytete të ndryshme, ku kishin pleniume e mbledhje të ndryshme, si dhe i sillnim përsëri në Tiranë. Ramiz Alinë e kemi transportuar në vitin 1965 për në Vlorë dhe që andej e kemi sjellë përsëri në Tiranë. Për sqarim ju them se unë gjithmonë kam qenë pilot i dytë dhe kam punuar kryesisht me Llazar Çuçin e Irakli Grazhdanin.
Nuk keni pasur asnjëherë probleme gjatë transportit të kuadrove të larta të udhëheqjes?
Kemi pasur vetëm një herë në 1965 me Beqir Ballukun, të cilin e çuam deri në Shkodër dhe nuk e ulëm dot, për shkak të kohës së keqe me mjegull, që nuk të linte sheshpamje. Pas kësaj u detyruam dhe u kthyem përsëri në Tiranë me gjithë ministrin, Beqir Ballukun, i cili ishte i vetmi që na takonte dhe na përgëzonte kur zbriste në tokë.
Pse u larguat nga karriera ushtarake si pilot?
Unë u detyrova të largohem, pasi më kërkuan që të punoja për Sigurimin dhe kur nuk pranova, më nxorën të paaftë gjatë kontrolleve shëndetësore, që bëheshin çdo vit për pilotët. Kjo ishte një metodë e njohur për të larguar të padëshirueshmit nga Aviacioni.
Ku punuat më pas?
Pas vitit 1966, kur më larguan si pilot, punova si mekanik në Fabrikën e Cigareve dhe vazhdova filialin e Inxhinierisë Mekanike që u hap në Shkodër. Pasi u diplomova si inxhinier në 1 tetor 1968, fillova si pedagog i lëndëve teknike në shkollën e Mesme Industriale në Shkodër, ku punova deri në 1992.
Rrëfimi i Nurjes për misionin e dështuar në minierën e Martaneshit
“Pse nuk i shpëtuam dot 11 gjeologët e Batrës në 1965”
Gjatë karrierës së tij të shkurtër në radhët e Aviacionit Luftarak, krahas detyrave ushtarake, ish-piloti Burhan Nurja, ka kryer shpesh edhe misione të tjera fluturimi për probleme të ndryshme, si ato të emergjencave civile. Një nga ato misione fluturimi ka qenë edhe ai i vitit 1965, kur Nurja me kolegun e tij, Llazar Çuçin, morën urdhër për tu nisur urgjent me avionin e tyre për në zonën e thellë të Batrës së Martaneshit, ku kishin mbetur nën orteqet e dëborës së madhe, 11 gjeologë të asaj miniere. Lidhur me këtë, Nurja kujton: “E mbaj mend si tani atë moment në pasditen e 11 shkurtit të vitit 1965, kur nga komanda jonë na u dha urdhër që të përgatiteshim për t’u nisur urgjent në drejtim të zonës së Batrës së Martaneshit, ku do të hidhnim një pako që ne nuk e dinim se çfarë kishte brenda. Atë ditë bënte kohë shumë e keqe dhe nga shokët e komandës, na u njoftua se në Martanesh kishte rënë një ortek i madh, i cili kishte zënë nën vete, disa gjeologë. Bashkë me shokët e komandës, atë pasdite, aty në aerodromin e vogël të Laprakës, ku ndodhej reparti ynë, kishin ardhur dhe disa përfaqësues të Gjeologjisë, të cilët na treguan koordinatat dhe vendin ekzakt, se ku do ta hidhnim pakon që ata kishin porositur. Pasi u bëmë gati dhe sistemuam në avionin tonë “An-2” pakon që do të transportonim, u ngritëm menjëherë në fluturim dhe morëm kursin për në drejtim të krahinës së Martaneshit, ku ndodhej edhe miniera e Kromit e Batrës. Kur mbërritëm në vendin që na ishte caktuar për të hedhur pakon, ne e humbëm kontrollin e avionit dhe patëm shumë vështirësi për t’u orientuar, pasi bënte një kohë shumë e keqe dhe mjegulla nuk të linte sheshpamje. Pas shumë vështirësive ne e lëshuam pakon në vendin e caktuar dhe duke qenë të bindur, se e kishim kryer detyrën që na ishte ngarkuar, menjëherë morëm rrugën e kthimit për në Tiranë, ku na prisnin shokët e komandës. Kur u kthyem në repart, ne mësuam se në atë pako që kishim hedhur atje në malet e Batrës së Martaneshit, ndodhej një radio marrëse-dhënëse, e cila do t’u duhej gjeologëve për të komunikuar me brigadat e shpëtimit që vazhdonin kërkimin e tyre, nëpër dëborë. Por fatkeqësisht ajo radio që ne kishim hedhur atje, nuk u gjet kurrë prej tyre. Këtë gjë ne e mësuam të nesërmen, kur u njoftua publikisht nga Radio-Tirana, e cila transmetoi komunikatën e qeverisë, ku bëhej e ditur për vdekjen tragjike të 11 gjeologëve në Batër të Martaneshit, që i kishin zënë orteqet. Pas disa ditësh ata u shpallën “Heronj të Punës Socialiste”./Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
