Nga Fritz Radovani
Pjesa e tretë
DERI KUR N’SHËRBIM T’ANMIKUT?! PËRGJEGJET KOL MIRAKAJ
LETËR E HAPËT, Z. ABAZ ERMENIT
Nju Jork – Qershor 1967
Memorie.al / “…Besoj se shprehi ndjesitë e mbarë Popullit Shqiptar, se po të jetë që fqinjët tone, e kuptojnë nevojën e bashkëjetesës paqësore e bashkëpunimin legal të fqinjësisë së mirë, tue na kthye të Drejtat që na përkasin, Populli Shqiptar, dishron miqësi të sinqertë edhe me Grekët dhe me Sllavët e Ballkanit.”
Kolë Mirakaj (1967)
Veprimet dhe frytet e dy kolaboracionistëve, Na:
- Ndër ato rrethana që u përmendën e dihen, na vepruem me squtësi e guxim së bashku, tue vu shumherë në rrezik personalitetin tonë, e me kët mënyrë, shpëtuem figurën juridike të Shtetit Shqiptar, që të vazhdonte jetën (nobare formalisht) si Shtet sovran – monarkist.
- Patme Qeveri Shqiptare me Parlament, që vepronte në bazë të Statutit që Mbreti i Tij, Victor Emanueli (simbas traditës së Shtëpisë Savoia), ia dha Mbretnisë Shqiptare, siç ia kishte dhanë i ati, Mbretnisë Italiane, të bashkueme nën skiptrën e Tij.
- Ruejtëm të pacënueme Gjuhën Shqipe, jo vetëm në Parlament, po në të gjithë administratën e Mbretnisë dhe n’Arsim, që e përmirësueme me shtimin e shkollave, me programe kombëtare-edukative, me botime librash, që ma përpara mungojshin, sidomos për klasët e nalta të gjimnazeve, në Gjuhë Shqipe. Krijueme edhe Institutin e Naltë të Studimeve Shqiptare, drejtimi i të cilit, i kje besue mendjes së ndritun, të Mustafa Krujës.
- Sollëm përmirësim ekonomik, aq sa Shqipnia nuk e kishte pasë prej shumë e shumë kohe, sa që nga pikpamja ekonomike, Shqipnia kje ba si në ishull lumnije, në ngushtica që Lufta i kishte sjellë Europës mbarë, na kishim aq, sa kemi shpëtue edhe Greqinë pa vdekë urije!
- I Bashkueme Atdheut, tokët e robnueme, tue realizue të Drejtën ma të Shejtë të Kombit mbarë.
- Hapem Shkollën Shqipe në Kosovë e, të tjera Krahina të Lirueme, shkollë që përveç përparimit e qytetnisë, ka ngjallë edhe ndërgjegjen e vetëdijen (koshjente) kombëtare, që nuk mund të shuhet kurrë ma!
- Hoqëm spatat e fashizmit në Flamur, tue e kthye në pastertinë origjinale.
- Nxorrëm mundësinë që pranë legatave e konsullatave italiane, ku Shqipnia kishte interesa, t’ishin aty diplomatë Shqiptarë, për të trajtue ata interesa.
- Arritëm të ndrrojmë (shkëmbejmë), Përfaqësi diplomatike edhe me Italinë, në rangun e Legatave, ku ishin akreditue; Ernest Koliqi, Perfaqësues i Shqipnisë, pranë Qeverisë Italiane, me cilësi Ministër Fuqiplotë; dhe Dr. Silenzi, Përfaqësues i Italisë, pranë Qeverisë Shqiptare, po me të njajtin Titull, si Koliqi.
- Kemi nxjerrë pëlqimin nga vetë Mussolini, me suprimue Partinë Fashiste Shqiptare, dhe me e zëvendsue me Lëvizjen: “Bij të Shqipes”.
Ju:
- Bashkëpunuet me ne, n’administratë shtetnore dhe në Partinë Fashiste Shqiptare, deri ditën që Mussolini kje arrestue në vilen private të Mbretit, me 25 Korrik 1943.
- Në të njajten kohë e, deri në Mbledhjen e Mukajëve, bashkëpunuet edhe me komunistë, tue u dhanë atyne prestigj nacional.
- Koha e faktet, treguen se për at lloj bashkëpunimi, që patët me agjentët e Aleatëve, nuk kishit asnji marrëveshje protokollare me Aleatët, për t’ardhmen e Shqipnisë, mbas mbarimit të Luftës së Dytë Botnore, asnji plan veprimi, për ruejtjen e asaj që ishte fitue, nga kolaboracionizmi ynë, sidomos, fitimi që solli; Prilli fatbardhë i vitit 1941.
- Nuk ishit të zotët të mbanit nji qëndrim të caktuem e të përhershëm, siç e mbajtëm né, po njiherit, ishit me neve e me komunistë, me agjentët e Aleatëve, me Italinë e Gjermaninë. Ky sistem akrobacinash, u bani të humbni çdo konsideratë, nga të gjitha anët, sa që edhe vetë Aleatët erdhën në përfundim, që të përkrahin bandat komuniste, ma tepër se juve.
- Fryti i këtij lloji bashkëpunimi tuej e, sabotimi që i bajshit planit të tyne të mbrojtjes me aksione të pafrytëshme, solli realitetin tragjik, që po dërmishet Populli Shqiptar, tash 22 vjet.
Këta janë veprimet e faktet dishmuese, për të dy palët, të cilat kronika i ka rregjistrue e, që Historia ka për t’i gjykue! Prandej, z. Abaz Ermeni, as Ti, as unë, nuk kemi mandat, as nuk jemi të cilsuem, me gjykue njani tjetrin!
Megjithatë, unë personalisht, nuk mohoj atdhedashuninë tuej, as t’atyne që u ndjekin në mirëbesim. Por jam i bindun, se ju krenëve, ua ka terratisë arsyen e tha zemrat lakmia e Arrivizmës.
Si e keni guximin, para ndergjegjes suej, t’ua mohoni atdhedashuninë e patriotizmin Atyne, që këta virtyte, i kanë të zieme në furrën e therorivet eprore? Vetëm egoizmi i verbët, mund t’i përligjin vetes, nji qëndrim të tillë.
Apel Ndërgjegjeve të Pastërta
Megjithëqë, tash 22 vjet na keni sulmue paburrnisht me çdo lloj intrige e shpifje, na të Blokut Kombetar Indipendent, jemi prap gati për hirë t’Atdheut t’iu shtrijmë dorën lealisht edhe juve, pse dijmë që pa Bashkim të të gjithë Shqiptarëve nuk mund të bahet forca e nevojshme, dhe pa Vllaznim e therorina të përbashkëta, nuk mund të rindërtohet Shtet e Komb!
Po kje se udhëheqësit e Partisë Agrare Internacionale e Blertë nuk doni të hiqni dorë nga rruga që asht vetëm në dobi të regjimit gjaksuer komunist, atëherë u baj apel atyne burrave e sidomos djelmoçave që u kanë ndjekë në mirëbesim, të hulumtojnë ndërgjegjshmënisht me gjetë të vërtetën e dobisë kombëtare, të tërhiqen nga rruga e juej antikombëtare, nga verbënia e juej dhe të ktheheni në rrugën kombëtare, në rrugen e Vllaznimit Shqiptar!
Nuk i ftoj të hyjnë në rreshtat e B.K.I., ose të O.L.L., apo të ndonji grupit politik që nuk asht origjinalisht i tyne. I ftoj të kthehen në Ballin Kombëtar të vërtetë, që kërkon bashkëpunim e vllaznim me të gjithë Shqiptarët, në Ballin që udhëhiqej nga zemrat patriotike si, Nuredin Vlora, Ali Klisyra, Koço Muka, Rasim Babameto, Kolë Tromara, Isuf Luzaj, etj.
Me këta Burra pata disa herë bashkëfjalime kur isha Ministër i Punëve të Mbrendshme, kur akoma ishim në gjendje po t’ishim të Bashkuem, ta shpartallojshim komunizmin, po të kishit ndigjue ju të tjerët (me Mit-hat Frashërin në krye), zanin e këshillat e Tyne, jam i sigurt edhe sot, se Shqipnia nuk do të kishte pësue fatin tragjik që pësoi.
Ata Burra e patën kuptue se të perçamë do të humbëshin të gjithë!
E patën kuptue se po të bashkoheshin forcat nacionaliste me forcat e qeverisë, edhe këta nacionale, jo vetem që do të zhdukshim rrezikun komunist në pak kohë, po të kishim kenë në gjendje me vu në veprim edhe Planin e Mbrojtjes që kishte qeveria, e që ua kishim tregue këtyne Burrave, e fort e mundëshme ishte që Shqipnia, nuk do të kishte pësue as tragjedinë bolshevike, as coptimin e dytë që pësoi.
Plani ynë i Mbrojtjes
- Me u armatosë sa ma tepër e me u organizue ushtarakisht, për me përballue me sukses luftën e vërtetë që parashihnim se do të shperthente kundër Shqipnisë nga ana e fqijëve, në rasë se ushtritë e Boshtit do të shtrëngoheshin me u tërhjekë nga Shqipnia, para mbarimit të Luftës.
- Me këte plan, ishte përfshi edhe mbrojtja e Kosovës me të tjerat Vise të lirueme me 1941, që prej Ulqinit deri në Rozhajë, që prej Tetove deri në Dibër
- Qeveria merrte përgjegjësinë e veprimit të këtij plani dhe të konseguencave personale ndaj Aleatëve.
- Kur vendi të okupohej i tani nga forcat Aleate, qeveria i dorëzonte pushtetin korrentit të mbajtun proaleat.
- Për të mbajtë kët korrent proaleat, mendojshim se disa personalitete nacionaliste të deklaroheshin me propagandë përkrahës të kauzes Aleate, por jo, me ba aksione sa me pengue armatimin e planit të tyne. Gjithshka duhej ba në marrëveshje konfidenciale dhe me pëlqimin e qeverisë.
Se çfarë fryti do t’epte ky plan, provën e kemi pasë në qëndresën që bane kosovarët, tue pasë përkrah vetëm nji regjiment të vogël ushtrije të rregullt të komanduem nga Heroi kolonel Fuat Xhaferaj Dibra, që jo vetëm ndaloi sulmet e gjithanëshme t’anmikut, po edhe shpartalloi dy divizione bullgare, tue u marrë edhe topat e që ajo rezistencë u shue vetëm me tradhëti të Enver Hoxhës e Mehmet Shehut, që dërguen divizionet e tyne, tue i gënjye kosovarët, se ata do të mbeteshin me Shqipni, kështu, mbasi i çarmatosi me besë edhe i masakroi, ua dorzoi ato Tokë Ilirjane – Dardane, Jugosllavisë.
Merret me mend se mbrojtja simbas planit tonë me 200.000 luftarë, do t’ishte e pathyeshme nga askush derisa t’arrinin ushtritë anglo-amerikane, e merret me mend se tue pasë gjetë ato Tokë në dorë të nji ushtrije kombëtare antikomuniste, e vendosun me vdekë para se me i lëshue në dorë t’anmikut, se çeshtjen kuptohet se e kishim të fitueme 90%, që mund të zgjidhej paqësisht me Jugosllavinë, me nji plebishit nën kontrollin e Aleatëve.
Kushtet për realizimin e planit
- Zhdukja e bandave komuniste, kolonë e pestë e sllavizmit, për t’mos i pasë thikë mbas shpine.
- Organizimi e armatimi i Dyqindmijë Luftarëve që Shqipnia bashkë me Tokat e Lirueme, i nxirrte nga klasat ushtarake të zgjedhuna. Nji forcë e tillë, do të ishte e mjaftueshme për të mbrojtë kufijtë në Veri, Lindje e Jug, derisa t’arrijshin ushtritë anglo-amerikane, me që ishte parashikue (siç ngjau) se forcat jugosllave në shumicen e tyne, do t’ishin t’okupueme me ushtritë gjermane në tërheqje nëpër Jugosllavi.
- Për armatim e ndihmë organizimi, kishim premtim solemn nga Mussolini, jo vetëm me na dhanë të gjithë armatimin e nevojshëm, po edhe me na lanë teknikët që do të na nevojiteshin për armët ajrore e artilerinë e randë etj. Po na duhet t’epshim proven se n’asnji rasë ato armë nuk do të ktheheshin kundër ushtrisë italiane.
Marrëveshjen për Planin e Mbrojtjes, e pata përfundue unë me Mussolinin, n’audjencën që pata me Duce-n të Premten e Madhe të vitit 1943, në prani të katër kolegëve të mij Shqiptarë, ndër të cilët Hilmi Leka, Hysref Frashëri, Vasil Alarupi, dhe (kujtoj) edhe nji që në këte rasë nuk më kujtohet emni. Ishte pranë edhe shefi i kabinetit të Duce-s, pranë Ministrisë së P. Jashtëme, ambasadori Babuscio Rizzo. Kët takim e di në hollësi edhe Profesor Namik Ressuli, të cilit, si shok që e kishim, ia tregueme po at ditë.
Për të fillue vumjen në veprim të planit të Mbrojtjes, u vendos n’at takim rekrutimi i njizetë batalioneve shetitës, si hap i parë me uniformë të gjendarmerisë Shqiptare dhe me nji shej të ri dallues që do t’ishte distiktivi i “Bijëve të Shqipes”. Me këta batalione do të bahej spastrimi i bandave komuniste. Këta batalione do të liroheshin t’armatosun e me divizat ushtarake, mbas gjashtë muej shërbimi, që kështu t’ishin të gatshëm për çdo rast nevoje.
Prap do të zevëndsoheshin me njizetë batalione tjerë e kështu me rradhë, derisa të plotsohej numuri i parashikuem prej 200.000 vetësh.
N’at audjencë Mussolini pranoi përfundimisht edhe kërkesën e bame me kohë nga Mustafa Kruja e të tjerë (që kemi përmendë) për suprimimin e P.F.SH., dhe zëvendsimin e sajë me “Lëvizja e Bijëve të Shqipes”.
Kët emen të Lëvizjes së Ré thjesht Shqiptare e propozova unë n’at audjencë dhe Mussolini komentoi: “Il Movimento degli aquilloti, un nome degno per i figli del aquilla di Skanderbeg!”.
Faktorët e dështimit
- Unë si Minister i Punëve të Mbrendëshme, isha i ngarkuem që ta vijë në veprim Planin e Mbrojtjes. Nji dekret i Mëkambësit të Mbretit (gjeneral Pariani), më autorizonte me zgjedhë oficerat nga çdo armë si dhe civila, e me i gradue e emnue deri në graden e nënkolonelit.
U sabotova nga të gjitha anët, jo vetëm nga t’ashtuquejtunit kundërshtarë të regjimit, po edhe nga vetë personalitetet që ishin të regjimit. Nuk di a asht e vërtetë, por lexohet në procesin që u pat dënue nji grup personalitetesh, se i ndjemi Hilmi Leka kishte deklarue n’atë proces se kryesisht ai me Ekrem Libohoven, kishin sabotue tek Mëkambësi i Mbretit planin tim, të rekrutimit të njizet batalioneve që u sipërpërmendën.
- Vazhdimi i bashkëpunimit të Ballit Kombëtar e i Abaz Kupit me komunistë, me aksionet e tyne, e vinin në dyshim Mëkambësin e Mbretit, se mos edhe nga ata batalione mund t’u dilte kush nga rradhët për të kalue në rradhët kundërshtare.
- Arrestimi i Mussolinit me 25 korrik 1943, i pamundun të parashihej, kje shkaku kryesor i falimentimit. Megjithë ato sabotime, pata arrijtë që në qershor të regjistroj dymbëdhjetmijë vetë të inkuadruem në 20 batalione nga mosha 21 – 35 vjeçare, bashkë me kuadrot e tyne, dhe pata emnue Komandant të Pergjithshem të tyne kolonel Bilal Nivicën.
Pritshim armët tjera dhe të tjera paisje për thirrje, që Mëkambësi i Mbretit i sugjestionuem nga sabotuesit akoma nuk i kërkonte.
Nga gjysma e korrikut, mbas nji arsyetimi që i bana Mëkambësit, e vuna para dilemës: O me kërkue armatimin dhe çka ishte e nevojshme, o me pranue dorëhjekjen time. Më premtoi se deri me 15 gusht, do të më ishte dorëzue gjithçka, dhe do të më jepej autorizimi me thirrë edhe njerzit nën armë. Si u pa, Mussolini u arrestue. Italia ndrroi fletë e me 8 Shtator 1943 kapituloi. Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm