Nga SIMON MIRAKAJ
Pjesa e katërmbëdhjetë
Kampeve nën hijen e Tomorrit, 44 vite internim
– Kujtime –
H Y R J E
Memorie.al / Këto kujtime i kam hedhur në letër pas një periudhe të gjatë hezitimi. Kjo mbase, sepse subjektet i kisha gjithnjë të freskëta në mendje, që më ndiqnin pa mëshirë gjatë viteve pas rënies së komunizmit. Por vjen një moment – kur koha bën të vetën – dhe pamjet e tmerrit dhe të pësimeve, erdhën duke m’u zbehur – thuajse pësimet kaluan në harresë. Atëherë vendosa t’i ripërsëris ngjarjet më mbresëlënëse – fillimisht në mendje – derisa morën trajtën e këtyre rrëfimeve. Sado të zbehta që mund të duken këto rrëfime – krijojnë idenë e realitetit të ashpër dhe mjeran të kampeve.
Origjina
Në momentin që fillon të arsyetosh, para teje shtrohen edhe pyetje për botën që na rrethon, për drejtësinë e munguar apo padrejtësinë. Gjithmonë një pyetje qëndronte konstante. Si është e mundur, si mund të quhet një fëmijë armik , kjo ta shoqërojë atë për 45 vjet rresht?
Ne jemi me origjinë nga Iballja e Pukës. Në shkrimet e tij, Padër Paulin Margjokaj, te “Hylli i Dritës”, thotë se në Lidhjen e Prizrenit, ka marrë pjesë dhe Prel Memeti i Mirakajve, bashkë me Frrok Bajraktarin e Bugjonit.
Gjyshi jonë, Bibë Mirakaj, bashkë me Frrok Bajraktarin e Dom Gaspër Thaçin, kanë ngritur flamurin në fshatin Qelëz të Pukës, me 8 dhjetor të 1912. Ndërsa xhaxhai, Kol Bib Mirakaj dhe Pashuk Bibë Mirakaj, kanë drejtuar çetat kundër serbeve, duke mbrojtur kufijtë tanë. Në një nga këto beteja, plagoset në këmbë, Kol Bibë Mirakaj.
Një gjeneral , i cili në promovimin e librit rreth çetave që luftuan kundra serbeve, thotë se; ushtria serbe ishte shumë herë më e madhe se çetat që drejtonte Kol Biba e Pashuk Biba, por me trimërinë e tyre e, me patriotizmin e tyre, ata nuk i lanë që të avancojnë ushtritë Serbe në Shqipëri.
Në kohën e pushtimit fashist, Kol Bib Mirakaj, ishte zv/ministër i Brendshëm e më vonë, ministër i Brendshëm në qeverinë Maliq Bushatit. Arsyeja e bashkëpunimit, ka qenë bashkimi i trojeve shqiptare, i cili u realizua. Mbas kapitullimit të Italisë, u angazhuan në luftë pa kompromis kundra- komunizmit.
Babai në mal, drejtonte çetën e tij, ndërsa xhaxhai, Pashuk Biba, u vra në mal bashkë me djalin e xhaxhait, Ndoc Mirakaj, që ishte kthyer nga studimet në Itali i cili, ishte në vitin e tretë të inxhinierisë, për të luftuar kundra komunizmit.
Ne, familjet e të tre vëllezërve, u internuam. Internimi jonë fillon në Berat në ’45-ën, kur unë isha dy javësh. Dy ditë na kanë lënë në breg të lumit, të ruajtur nga ushtarë të armatosur, pastaj na kanë futur nëpër shtëpia të abandonuara.
Me prishjen me Jugosllavinë në vitin 1949, na dërgojnë në kampin famëkeq të Tepelenës, që nuk kishte dallim me kampet naziste. Për ditë vdisnin fëmijë nga uria, nga sëmundjet dhe në këtë kamp, kishte rreth 2500 të internuar, kryesisht gra, pleq e fëmijë.
Tre herë u ndërruan varrezat e, sot varret e tyre, janë të humbura. Oborri i kampit ishte i minuar nga lufta Italo-Greke. Shumë vdiqën nga këto mina, në vitin , mbas vdekjes së Stalinit, kampi Tepelenës u mbyll.
Ne u dërguam në Lushnje, në kampin e Savrës. Aty jeta ndryshoi pak, nuk kishte uri. Të internuarit filluan të punojnë, sigurisht në punë të rënda. Ne filluam shkollën, filloren e mbarova në Savër, ndërsa shtatëvjeçaren në Lushnje. Pa i mbushur të 15 vjeç, më thonë: “Ti dhe vëllai, duhet të paraqiteni në apel çdo ditë, në mëngjes dhe në darkë”.
Mbas mbarimit të shtatë vjeçares vazhduam gjimnazin, por gjithmonë duke bërë apelin në mëngjes e në darkë. Në Savër, kemi qëndruar deri në shkurt të vitit 1969. Lufta e klasave ishte ashpërsuar.
Më 1967-ën, ne ishim në Savër, por na izoluan e, nuk na lejuan më të dalim në qytet edhe pse ishte jo më shumë se katër kilometra larg qytetit, derisa në vitin 1969, na dërguan në Gjazë, në një fshat më në jug, larg qytetit.
Aty na prezantuan si; “armiq shumë të rrezikshëm”. Kur një nga njerëzit e Partisë, e pyeti shefin operativ të Sigurimit të Shtetit, Apostol Çepelin (që mbulonte të internuarit, se; sa të drejtë kanë këta, për të lëvizur, ai ju përgjigj qetësisht, se; “Këta kanë të drejtë të lëvizin 700 hektarë tokë, nëse e kalojnë, jepuni plumbin ballit”.
Na u shpall luftë e hapur ekonomike e politike. Porositeshin brigadierët, që ne të dërgoheshim në punët më pak të paguara e, më të rënda. Megjithatë, e keqja nuk na mposhti, ne lexonim e mësonim gjuhë të huaja edhe pse lodheshim shumë nga puna e rëndë, dëgjonim muzikë, dëgjonim lajme nga stacionet e huaja, por me shumë kujdes, duke u ruajtur shumë. Me rënien e Murit të Berlinit, ne u liruam. Kjo ndodhi në 4 korrik të vitit 1989.
Ne si familje, kemi 950 vjet burg, internim, e disa pushkatime. Prandaj e shtroja pyetjen, kur shikoja këta të ashtuquajtur njerëz: “Si është e mundur, që njeriu me ndërgjegje, të gjejë kënaqësi, duke e parë tjetrin duke vuajtur pa faj”?! Të gjithë ish-të përndjekurit politikë që dolën nga kampet e burgjet, nuk u hakmorën, se nuk e njohin hakmarrjen. Kjo plotëson thënien; “Njerëz fisnik”.
Gjithsecili sipas rrethanave, u mundua të ndërtonte jetën e vet, sigurisht nuk ndihej mirë, kur shikon sot që këta që shkaktuan këtë tragjedi, janë pjesë e administratës të lartë. Në vitin 1992, unë u regjistrova në Fakultetin Juridik (të Universitetit Shtetëror të Tiranës), pa shkëputje nga puna.
Kisha filluar punë në arkivin e Ministrisë së Rendit. Fakultetin e mbarova në vitin 1996 dhe më vonë mbarova dhe Akademinë Ushtarake në 1998, se lëndët e Juridikut, njiheshin, kështu dhashë disa provime, për të marrë diplomën e Akademisë të Rendit.
Në vitin 2002, fillova punë si Drejtor i Institutit të ish-të Përndjekurve Politikë, ku shërbeva deri në tetor të vitit 2013.
Unë e kam thënë e po e përsëris, se; ish-të përndjekurit politikë, nuk kanë marrë e nuk kanë për të marrë atë që kanë dhënë, kanë dhënë jetë njerëzish, kanë humbur rininë, pasurinë, janë shkatërruar fizikisht e mendërisht. Jeta nuk ka çmim. Jetët e humbura, nuk kthehen më.
Idriz Seiti
Po shkoja një ditë drejt “Tajvanit”, për të pirë një kafe. Ishte një ditë e bukur dimri me diell, po shikoja të gjej një tavolinë përballë shatërvanit. Ndigjoj një zë që më thërret:
“O Mirak, eja…”, – kthej kokën, shikoj një të moshuar në tavolinë, ishte vetëm. E pashë nuk e njihja, ndoshta thashë me vete, më thërret, se nuk ka lekë, me pagu kafen.
Ju afrova.
“Ulu – më thotë me një zë urdhërues. – Nuk po më njeh”?
“Jo, më fal, nuk po të njoh…”!
-Jam I.S., (Idriz Seiti quhej), kur më tha emrin, të cilin e kisha hasur në dokumentet e arkivit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, si një ish-oficer madhor i ish Sigurimit të shtetit, desha të ngrihem, por e mbajta veten.
“Po ju si më njoftët”?!, e pyeta. “Ju kam parë në Tv”. –Kamerieri erdhi dhe porosita një kafe.
“Të lutem sa bëjnë këto”? – dhe i nxora lekët.
“Të thirra unë”! – tha Idriz Seiti.
“Faleminderit, por kafen do e paguaj unë”.
“Mirë faleminderit”.
Ishte i veshur mos më keq, me t’u dhimbtë.
“Edhe unë kam bërë burg z. Mirakaj, se mbas vrasjes se Mehmet Shehut, u arrestova si një mik i tij. Më dënuan 10 vjet, i bëra në Burrel”.
“Ju, mor zotëri, nuk ishit kundra diktatorit, se i shërbyet me një zell të madh por, ishte ai kundra jush”. – i them unë. “Po a mund të bëj një pyetje, si ka mundësi që nuk u bëtë burra një herë?! Por ju vuri Enver Hoxha kundra njeri tjetrit, (duke vrarë). E filluat me Zai Fundon, Mustafa Gjinishin e të tjerë. Ne e dinim se çfarë do ndodhte me Enver Hoxhën e tjerë”.
“E more zoti Mirakaj, ne nuk kemi qenë burra, por një tufë kriminelesh” dhe i dridhej buza.
“Unë emrin tuaj, e kam hasur në dokumenta, se kam punuar disa vite, në arkivin e Ministrisë së Punëve të Brendshme. Ke qenë me pozitë të lartë në ish-Sigurimin e Shtetit, ke qenë Kryetar Dege të Brendshme, etj.”.
“Po, është e vërtetë”.
“Keni gjynahe në kurriz. Krimet që keni bërë ju, mbi njerëzit e pa fajshëm, nuk ka det që i lan”.
“Po ke të drejtë, unë kam ndjekur dhe babain tënd në mal, po ta kishim zënë, do e kishim vrarë”.
“A keni trashëgimtar (fëmijë)”? i them unë.
“Eh, kisha dy djem, njërin ma mbytën, tjetrin ma çmendën, po pe një burrë me çante të zezë në krah me libra, ai është im bir. – Ti, – m’u drejtua, – mbahesh mirë, ju keni vuajtur shumë”.
“Më vjen keq, po ju përgjigjem, pse unë mbahem mirë. Unë mbahem mirë, se i kam besuar Zotit, ju jeni në këtë gjendje, sepse i besuat djallit”.
“Do kisha dëshirë të rrija me ju, se jeni burrë i mirë, se unë ju njoh mirë, si familje, por po çohem, se nuk ndihem mirë. Po u bëra mirë, do shihemi prap, se dua të flas me ty, se di shumë gjëra”.
U ngrit. Mezi tërhiqte këmbët. E përcolla me sy, me keqardhje. Pantallonat i kishte lidhur me spango.
Takim tjetër, nuk u bë e mundur, mbasi për pak kohë, ai ndërroi jetë. Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
