Dashnor Kaloçi
Pjesa e tretë
Memorie.al publikon një dokument të panjohur të nxjerrë nga Arkivi Qendror i Shtetit në Tiranë (fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSH-së), i cili i përket vitit 1962, ku ndodhet proces-verbali i takimit dhe bisedimeve të zhvilluara ndërmjet një delegacioni të Partisë së Punës së Shqipërisë i kryesuar nga anëtarët e Byrosë Politike dhe sekretarët e Komitetit Qendror të PPSH-së, Hysni Kapo dhe Ramiz Alia, me një delegacioni të Partisë Komuniste të Republikës Popullore të Kinës i kryesuar nga Ten Hsiao Pin dhe Van Tse Zian. Proces-verbali i plotë i bisedimeve ndërmjet dy delegacioneve i zhvilluar më 10 qershor të vitit 1962 në selinë e Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Kinës, (i cili ishte takimi i pestë zyrtar midis tyre), ku pas pikës së parë të rendit të ditës që ishte dhe prioritare, një takim i mundshëm me Mao Ce Dunin dhe gjetja e mundësive e itinerari i kthimit të delegacionit shqiptar në atdhe në rrugë ajrore dhe detare, u diskutua edhe rreth marrëdhënieve dy palshe dhe ndihmës ekonomike që kërkonte Tirana zyrtare nëpërmjet dy udhëheqësve të lartë të saj, Hysni Kapo dhe Ramiz Alia, siç ishte Uzina e Azotikut (plehrave fosfatike), që do të ndërtohej në Fier, bisedimet për Traktatin e Varshavës, KNER-in, NATO-n, Nikita Hrushovin, raportet e marrëdhëniet e Kinës me fqinjët e saj dhe shtete të tjera aziatike, si: Bashkimi Sovjetik, Koreja e Veriut, Koreja e Jugut, Japonia, Mongolia, Tajvani, Vietnam i Veriut, Vietnami i Jugut, Kamboxhia, Laosi, Indonezia, Nepali, Birimania, India, Pakistani, Burundi, etj., e deri te ato të Lindjes së Mesme dhe afrikane, si: Irani, Iraku, Siria, Egjipti, Algjeria, Guinea, Mali, Gana etj.
Proces-verbali i takimit të delegacionit të Partisë së Punës së Shqipërisë i kryesuar nga Hysni Kapo dhe Ramiz Alia, me delegacionin e Partisë Komuniste të Kinës, i kryesuar nga Ten Hsia Pin dhe Van Tse Zian, i zhvilluar në Pekin më 10 qershor 1962
Takimi i pestë zyrtar, midis delegacionit të Partisë së Punës së Shqipërisë dhe delegacionit të Partisë Komuniste Kineze. (Mbajtur në selinë e Komitetit Qendror të Partisë Komuniste kineze, në orën 9 në mëngjesin 10 qershorit të vitit 1962)
Shoku Ten Hsiao Pin: Gjatë këtyre dy viteve të fundit është e qartë se imperialistët amerikanë po ndihmojnë dy forca në Azi: Japoninë dhe Indinë. Këto dy forca ende nuk janë formuar plotësisht. Përpjekjet nga imperialistët amerikanë për të rritur fuqinë e Indisë, janë për shkak të faktit se India është shumë e populluar, ndërsa Japonia është e populluar dhe e përparuar teknologjikisht. Sigurisht, vendet më të pakta të Azisë Jugore dhe Indokinës, janë përfshirë gjithashtu në këtë plan. Masat e tyre specifike kanë për qëllim të ndihmojnë Indinë të bëhet një fuqi e madhe, por trupi i saj është shumë i dobët.
Me fjalë të tjera, ata po përpiqen ta zhvendosin Indinë nga një politikë neutral, në anën e imperialistëve amerikanë. Nëse diçka e tillë realizohet, do të ishte një goditje jo vetëm për Kinën, por edhe për Bashkimin Sovjetik. Kur e ndihmojnë Indinë, ata ofendojnë Pakistanin. Opinioni publik në Pakistan tani është në anën e një ndryshimi në politikën qeveritare, dhe tani Pakistani ka një pozicion të mirë ndaj nesh. Kjo ende nuk është arritur plotësisht. Do të duhej shumë kohë për ta arritur atë.
Më larg në Lindje, imperialistët amerikanë po ndërtojnë një vijë mbrojtëse nga Tajlanda, në Kamboxhia, në Vietnamin Jugor. Tajlanda ka qenë gjithmonë një vend ku imperialistët amerikanë kanë kërkuar të vendosin praninë e tyre. Duke përdorur situatën në Laos në avantazhin e tyre, ata tani kanë dërguar disa mijëra trupa amerikane në Tajlandë. Por biznesi i amerikanëve në Vietnamin e Jugut nuk po shkon mirë, sepse edhe Presidenti i Vietnamit Jugor, Ngo Din Diem, në mënyrën e tij, tani po punon në kundërshtim me SH.B.A.-ve. Lufta partizane, veçanërisht në Vietnamin e Jugut, tani është zhvilluar shumë. Për një kohë të gjatë tani imperialistët amerikanë kanë humbur kontrollin e Kamboxhias.
Shoku Hysni Kapo: A do të thotë kjo se për shkak të situatës së vështirë në këtë rajon të Azisë dhe problemeve në zhvillim në Laos, situatës në Vietnam dhe Tajlandë, etj., nuk ka asnjë mundësi që imperialistët të përshkallëzojnë situatën?
Shoku Ten Hsiao Pin: Eshtë e mundur që të përshkallëzohet, por nuk do të jetë një konflikt në shkallë të gjerë.
Shoku Hysni Kapo: Me fjalë të tjera, nuk mund të pritet asnjë konflikt i një shkalle të gjerë në këtë zonë për momentin.
Shoku Ten Hsiao Pin: Për momentin nuk e shohim kështu. Por ne kemi thënë shumë herë që një luftë e pjesshme në Lindje nuk mund të përjashtohet, megjithëse kjo nuk mund të arrihet lehtë. Këtë na e kanë treguar ngjarjet e ngushticës së Tajvanit (në vitin 1958) dhe çështja e Laosit. Imperialistët amerikanë sot nuk kanë interes për të zgjeruar luftën në Laos, sepse ata mendojnë se nuk është në favor të tyre.
Lufta Koreane është ende një mësim i ri për ta. Imperialistët amerikanë po përpiqen të krijojnë një bllok agresiv në Azinë Lindore dhe Juglindore, me Japoninë si bërthamë, duke përfshirë edhe Korenë e Jugut dhe Jiang Jieshi (Chiang Kai-shek), por deri më tani ata nuk kanë qenë në gjendje ta arrijnë këtë.
Japonezët po vuajnë vështirësi ekonomike. Kohët e fundit po flitet shumë nga atje për tregtinë me Kinën; në fakt Kryeministri Japonez, Ikeda (Hayato) vetë ka folur për të. Klasat sunduese në Japoni nuk po tregojnë ndonjë interes për krijimin e një blloku të tillë, në të cilin përfshihen Koreja e Jugut dhe Jiang Jieshi, sepse një gjë e tillë do të ishte një barrë e rëndë për Japoninë.
Në mënyrë që të fillojë një luftë në Lindje kundër nesh, ajo mund të vijë kryesisht nga tre pika:
Nga Perëndimi, India. Por asnjë luftë nuk mund të fillojë nga India. Si mund të zhvillohet një luftë në një zonë që nuk ka njerëz? A mund të quhet luftë një luftë midis disa qindra njerëzve? Eshtë shumë e vështirë të përdoret një divizion në kufirin me Indinë. Kjo është arsyeja pse një luftë nga kjo anë është shumë e vështirë të zhvillohet.
Njësitë tona ekzistuese ushtarake në zonat kufitare me Indinë janë plotësisht të mjaftueshme për momentin. Nëse ata sulmojnë, indianët mund të marrin disa zona nga toka jonë, por ato do të ishin kryesisht male me dëborë, vende që janë plotësisht të banueshme.
Një tjetër pikë lufte kundër nesh mund të hapet nga Indokina, por terreni atje nuk është gjithashtu i përshtatshëm për luftë. Kjo është arsyeja pse imperialistët amerikanë nuk po e rrisin praninë e tyre në Laos, sepse nuk është një zonë e përshtatshme për ta nga e cila të bëjnë luftë. Nëse lufta fillon më në jug, do të jetë e lehtë për ne që të depërtojmë në Laos. Sidoqoftë, një mundësi e tillë nuk mund të zbritet plotësisht, mund të ndodhë.
Në lindje, një pikë tjetër për luftë mund të jetë në Kore. Imperialistët amerikanë kanë qenë atje, ata e njohin terrenin, por ata gjithashtu e dinë se forcat e Koresë së Veriut dhe forcat tona kryesore janë vendosur në atë zonë, kështu që nuk do të jetë e lehtë për ta.
Përveç këtyre zonave, një pikë tjetër për të filluar një luftë kundër nesh do të ishte në ngushticat e Tajvanit. Në këtë zonë lufta duhet të vijë nga deti, por as ky vend nuk është i lehtë për armiqtë tanë. A mund ta përdorë imperializmi amerikan Jiang Jieshi për një luftë të tillë? Kohët e fundit kemi vërejtur se Jiang Jieshi po bën përpjekje për ta arritur këtë, me fjalë të tjera ai po përpiqet të fillojë një kundërsulm kundër kontinentit.
Ai ka bërë disa punë serioze përgatitore drejt këtij qëllimi, por ai ka vetëm rreth gjysmë milioni njerëz për këtë punë. Këmbësoria e tij numëron rreth 400 mijë trupa dhe ai ka në dispozicion 300 aeroplanë për të përdorur kundër nesh.
Por pse Jiang Jieshi mendon se ai duhet të ndërmarrë një veprim të tillë? Ai mendon se jemi në një situatë të vështirë. Por në ushtrinë e tij, nga nënkomandantët e ndërmarrjeve e deri te ushtari i thjeshtë, ai nuk ka më njerëz nga Kina kontinentale si dikur.
Nëse ai nuk ndërmerr sulmin e tij kundër kontinentit në këtë kohë, ai kurrë nuk do të ketë një shpresë tjetër për një sulm të tillë në të ardhmen. Kjo është arsyeja pse Jiang Jieshi ka bërë përgatitjet për një kundërsulm që nga fillimi i vitit.
Ai ka bërë përgatitjet për një sulm kundër kontinentit, por në SH.B.A.-ve ka dy shkolla mendimi për këtë çështje. Njëra është ajo e Departamentit të Shtetit që thotë se ka shpresë nga një veprim i tillë. Tjetra është ajo e Pentagonit, ku disa njerëz pajtohen me idenë e një sulmi nga Jiang Jieshi. Të paktën deri më tani, ne nuk shohim ndonjë rezolutë nga SH.B.A.-ve për një gjë të tillë.
Nëse fillon një sulm kundër Kinës, imperializmi amerikan mund t’i japë ndihmë Jiang Jieshi me disa anije me synimin për të zgjidhur problemin e furnizimit të ushtrisë së tij. Por ne gjithashtu kemi bërë përgatitjet tona në këtë drejtim.
Ne jemi duke menduar se do të ishte një gjë e mirë për të bërë disa lëshime në ushtrinë e Jiang Jieshi, në mënyrë që ai të mund të vendosë rreth 200 mijë trupa në kontinent, pjesa më e mirë e ushtrisë së tij; le ta pushtojë një copë tokë dhe pastaj ta eliminojë plotësisht. Po mendojmë për një veprim të tillë.
Por jemi para një problemi tjetër: a duhet ta ruajmë apo ta likuidojmë Jiang Jieshi. Nëse likuidojmë 200.000 ushtarë të Jiang Jieshi, regjimi i tij do të binte dhe imperializmi amerikan do të arrinte objektivin e tij të ashtuquajtur: “Dy Kina”. Dobësimi ose likuidimi i Jiang Jieshi, do të nënkuptojë okupimin e Tajvanit nga imperialistët amerikanë.
Imperialistët amerikanë mbështesin disa forca që kërkojnë likuidimin e Jiang Jieshi, për arsyet që përmenda. Në këtë dritë, Jiang Jieshi është shoku ynë kundër “Dy Chinas”. (Kjo, është arsyeja pse qëllimi ynë është të ruajmë Jiang Jieshi).
Ne luftojmë që qëllimet e tij të mos arrihen kurrë, dhe në të njëjtën kohë sigurohemi që ai të mos dëmtohet rëndë. Kështu mund të shihni se një kundërsulm kundër kontinentit nuk është një gjë e lehtë.
Shoku Hysni Kapo: A mund të na flisni pak për situatën aktuale në Laos? Ne kemi një ide të përgjithshme, por do të dëshironim të kishim një pasqyrë më të mirë të situatës në këtë vend.
Shoku Ten Hsiao Pin: Ne jemi dakord me formimin e qeverisë së koalicionit në Laos. Për këtë qëllim, ne kemi shkëmbyer disa mendime me shokët vietnamezë, me ata të Laosit dhe me sovjetikët. Arsyeja jonë është se ne mendojmë se me krijimin e një qeverie koalicioni në Laos, forcat e SHBA-ve do të ndalohen të hyjnë në vend.
Gjëja më e rëndësishme është të fitojmë kohë që Pathet Lao, të forcojë punën e saj me masat (komandon rreth 40% të tokës së Laosit, pa përfshirë këtu zonën e Princit, Souvanna Phouma). Ka ende shumë vështirësi me formimin e një qeverie koalicioni dhe kjo është arsyeja pse arritja e një marrëveshjeje për Laosin nuk do të thotë krijimin e një qeverie koalicioni.
Tani lind një pyetje: A do të miratohet qeveria e koalicionit nga parlamenti tradhtar? Në ditët e ardhshme do të ketë një luftë në këtë pikë atje, dhe në të ardhmen do të ketë luftë çdo ditë.
Drejtimi i bisedimeve do të thotë që në të vërtetë atje do të dalë një “karrocë me tre kuaj”. OKB gjithashtu përdor një term të tillë, “një karrocë me tre kuaj”, që do të thotë se secili pjesëmarrës ka të drejtën e refuzimit (të vetos) të propozimeve të pjesëmarrësve të tjerë.
Qeveria e koalicionit është një gjë e zbrazët. Tani secila nga palët atje po bën gjënë e vet, dhe kjo është arsyeja pse ka dhe do të ketë vështirësi në gjetjen e një zgjidhjeje për çështjet atje.
Kjo është arsyeja pse formimi i qeverisë së koalicionit në Laos është fillimi i luftës së re, e cila do të jetë edhe më e komplikuar se lufta e armatosur, sepse të tre palët do të dëshirojnë të përfitojnë nga kjo shans për të rritur fuqinë e tyre; për të forcuar sa më shumë pozicionin e tyre.
[….] Ekzistojnë vetëm dy zgjidhje për normalizimin e situatës në Laos. Nëse përfundimi i situatës janë zgjedhjet, e cila është një nga zgjidhjet e mundshme për situatën e brendshme në Laos, Princi, Souphanouvong, do të fitojë, dhe jo Souvanna Phouma, ose Phoumi Nosavan.
Por a do të bien dakord për një përfundim të tillë? Prestigji më i madh në Laos, komandohet nga Souphanouvong, kështu që një trojkë do të funksionojë atje vetëm për një kohë të shkurtër.
Tani duhet të forcojmë pozicionin tonë atje dhe pastaj mund të përparojmë më tej; me fjalë të tjera, ne duhet të bëjmë përgatitjet e nevojshme për forcimin e mëtejshëm të pozitës sonë atje dhe në të njëjtën kohë për të bojkotuar hyrjen e forcave të armatosura të SHBA-ve në Laos.
Shoku Hysni Kapo: Tani e kemi të qartë situatën në Laos. A mund të na thoni ndonjë gjë për vendet jo-drejtuese? Ju na treguat diçka në lidhje me përpjekjet e ndërmarra nga imperializmi amerikan për ta larguar Indinë nga neutraliteti, por ka edhe vende të tjera jo-drejtuese, të cilat punojnë nën maskën e neutralitetit. Unë jam duke folur për ato vende që kanë një kauzë të unifikuar me imperializmin amerikan.
Shoku Tan Hsiao Pin: Unë do të doja të them edhe disa fjalë për situatën në Laos, para se të flas për çështjen që sapo pyetët. A do të arrihet krijimi i qeverisë së koalicionit? Kjo do të bëhet më e qartë në ditët në vijim. Pa krijimin e kësaj qeverie, fitorja në Laos nuk do të vlejë shumë. Për këtë çështje, këndvështrimi ynë është shumë i ndryshëm nga ai i Nikita Hrushovit.
Hrushovi e konsideroi marrëveshjen për krijimin e qeverisë së koalicionit në Laos, si një shembull se si të arrihen marrëveshje me fuqitë Perëndimore përmes bisedimeve. Ne jemi shumë larg nga ky këndvështrim i Nikita Hrushovit. Sido që të jetë, distancimi i BRSS-së nga përpjekja për të zgjidhur çështjen e Laosit është në interesin tonë.
Sa i përket çështjes së vendeve jo-drejtuese, në disa prej zonave të Lindjes, ato kanë një pozitë të mirë; marrëdhëniet e tyre me ne nuk janë të këqija. Për shembull, Kamboxhia ka marrëdhënie të mira me vendin tonë. Ka raste kur ata flasin keq për ne, por në përgjithësi ata sillen mirë ndaj nesh, veçanërisht Sihanouk, i cili na trajton mirë.
Ai mendon se për çështjen e ruajtjes së pavarësisë së Kamboxhias, ai mund të mbështetet tek ne dhe se ne jemi miq të tij. Kamboxhia ka frikë nga Ho Chi Minh, nga Republika Demokratike e Vietnamit, sepse gjatë revolucionit, territori i Kamboxhias ishte nën kontrollin e Ho Chi Minh. Por Kamboxhia ka më shumë frikë nga SHBA-ve dhe kjo është arsyeja pse ata më së shumti qortojnë Amerikanët.
SHBA dëshiron të krijojë një linjë mbrojtëse që do të përfshinte Kamboxhian, dhe Tajlandën. Këta dy të fundit po përpiqen të përfshijnë Kamboxhian në grupin e tyre.
Në një kurs perëndimor, një vend jo i lidhur është Burma, i cili ka marrëdhënie shumë të mira me ne. Nënshkrimi i marrëveshjes për mosmarrëveshjen kufitare u bë nga Kryetari i Këshillit Revolucionar dhe Kryeministri i Birmanisë, Ne Win, dhe jo nga Kryeministri Burma, U Nu, i cili nënshkroi marrëveshjen vetëm në fund. Tani Burma drejtohet nga një qeveri ushtarake.
Grushti ushtarak që ndodhi në Birmani rrëzoi U Nu, mikun e Kryeministrit Indian, Jawaharlal Nehru. Mund të thuhet se për një kohë qeveria ushtarake do të mbajë marrëdhënie të mira me Kinën, akoma më mirë sesa ajo që kishim me U Nu. Por në të ardhmen, kjo qeveri do të paraqesë rrezik për ne. Kjo është arsyeja pse, sipas analizës sonë, kjo qeveri është e mirë, dhe gjithashtu nuk është e mirë. Sido që të jetë, në këtë moment marrëdhëniet e vendit tonë me Birmaninë janë shumë të mira. /Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
