Nga Astrit Xhaferi
Memorie.al / Astrit Xhaferi lindi në qytetin e Vlorës në vitin 1941 dhe ai i përket një familjeje të persekutuar egërsisht prej regjimit komunist të Enver Hoxhës. Ai është diplomuar si mësues biologjie, por në vitin 1968, është larguar prej arsimit për arsye të biografisë familjare dhe prej asaj kohe, ka punuar punëtor. Në vitin 1977, ai është arrestuar nga Sigurimi i Shtetit dhe u dënua me 9 vjet heqje lirie i akuzuar “për agjitacion e propaganda ndaj pushtetit popullor”. Që në moshë fare të re ai ka nisur të shkruajë poezi dhe ka pasur pasion letërsinë dhe pas shembjes së regjimit komunist ai ka botuar librin: “Shpirtëra të gjelbër” (2002).
NATA E VITIT TË RI
Natën e vitit të ri, në kohën kur në qytet, njerëzit duhet të ishin grumbulluar rreth tavolinave për të festuar, unë isha i kruspullosur në qelinë e ngushtë, të errët, e të ftohtë. Mendoja. Mundimet më vërtiteshin pa asnjë lloj rregulli, si makinat në një udhëkryq, pa semafor e pa policë. Merrja me mend dëshpërimin në familjen time atë natë! Zërat e trishtuar e të ulët nëpër shtëpi! Sidomos pyetjet e vajzës sime 3-vjeçare, “Po babi”?! e gati po më dilnin lot prej syve…!
Pikërisht këtë mbrëmje, hetuesi gjeti gjysmë ore kohë, të krijonte mundësinë që unë të dëgjoja bisedën telefonike që bëri me familjen e tij, duke lënë derën hapur e duke folur me zë të lartë: “Hë mama, ka dalë mirë pema e vitit të ri? Shiko, vajzës do t’i bie dhe ca lodra të tjera! Mos harro t’i veshësh fustanin e ri, se u bë e rritur ajo tani, vajti 3 vjeçe. (Koincidencë! Sa vajza ime!). Do ta dehim dhe me birrë, do ta nxjerrim dhe në fotografi…!
Pastaj erdhi dhe u ul përballë meje. Ndenji pak pa folur, duke shijuar efektin, siç bënte gjatë goditjeve dhe shtrëngimit të hekurave. Në sytë e turbullt dhe buzët e trasha i lodroi buzëqeshja djallëzore. Buzëqeshje që kishte brenda gërvimën e hekurave dhe të dyerve të panumërta, s’qulljen e lagështirës dhe errësirës; dridhmën e rënkimeve; ankthin e pritjes së të panjohurës mundonjës.
Pa pritur tha: “Sonte nuk kam nge të merrem me ty. Polic hajde merre këtë. Çoje në qeli”.
Atë natë u përpëlita si në jerm, as zgjuar e as në gjumë, duke dëgjuar te veshët qarjen e vazhdueshme të vajzës dhe fjalën “Babi”, “Babi”. Rreth qafës më përvëlonin duart e ngrohta të saja…! Nata qe e gjatë. Hidhërimi qe i mpiksur. Nuk besoj se çmenduria, ka fytyrë tjetër në trurin e njeriut.
(Më vonë, kur do të shkoja në Spaç, do të mësoja, se ky hetues nuk ishte i martuar fare, dhe këto lojëra i kishte bërë dhe me të tjerët).
– “Ti je, – më tha ai – si kali i Petrit Dumes. Ke dëgjuar për atë kalë”?
– Jo, – i thashë, i dërrmuar, por dhe me gëzimin e mjerë, që ai qe takimi i fundit me të dhe unë, këtej e tutje, do të shpëtoja nga ky përbindësh që për pesë muaj me radhë më kishte torturuar fizikisht e psikologjikisht, edhe pse përpara më priste gjyqi formal dhe dënimi i rreptë.
Por atë natë, siç dukej, kishte qejf që ndonjë ligjëratë të dëgjuar nga shefat e tij të ma mbante mua, gjë që e bënte shpesh dhe kuptohej menjëherë.
– “Do të ta shpjegoj unë punën e kalit, i pandehur, por, më parë dua të të them se, edhe pse kjo është seanca e fundit dhe hetuesia mbyllet, ti ke kohë të reflektosh edhe në gjyq (në gjuhën e tyre kjo do të thotë që t’i pranosh fajet edhe kur nuk i ke bërë), përndryshe, ti nuk do të jesh gjë tjetër për njerëzit e ndershëm, për shoqërinë, e për gjithë popullin, veçse simbol i së keqes.
Ti pretendove gjatë gjithë kohës, se nuk ke folur, nuk ke bërë agjitacion e propagandë. Se dëshmitarët gënjejnë, janë të përgatitur. Shumë mirë. Por, të gjithë ata gënjejnë? Ja gënjeu njëri, Remziu! Po i dyti, Luani? Ja gënjeu dhe i dyti, po i treti, piktori, që e ke pasur dhe mik e i veje dhe në studio? Po i katërti…”?!
Gëzimi im i mjerë, se po shpëtoja nga thonjtë e këtij njeriu, më kishte mpirë edhe më shumë, dhe më bënte ta dëgjoja si i topitur, “këngën” e tij, tingujt e së cilës u ngjanin tingujve që lëshonte një qysqi, nga shkatërrimi që po u bënte gurëve të themeleve të jetës sime. Më dukej sikur kjo këngë vinte jo nga goja e tij, por nga zhurma e ullukut që derdhte ujin e shiut diku jashtë dhe dëgjohej mbyturazi në dhomën e hetuesisë.
Më vinte edhe keq edhe inat me veten time që, në ato kushte, e kisha të pamundur për ta pështyrë qoftë dhe një herë në fytyrë këtë njeri. Por, kjo qe një kërkesë e kotë ndaj vetes, sepse më dukej se, në mungesë të barazisë e lirisë, nuk kishte armë tjetër kundër tij, veç urrejtjes, përbuzjes dhe përçmimit. Ndonjëherë dhe e mëshiroja si njeri-mekanizëm të kurdisur nga shefat, sistemi dhe ideologjia e tyre.
“Ja, po e zëmë për një moment, se ti nuk e ke sharë udhëheqësin kryesor, sistemin tonë, letërsinë tonë, po e zëmë se nuk e ke mburrur jetën në perëndim, e gjithë ato poshtërsira të tjera që ke thënë. Por, po pyes, a na do ne ti?
A e do ti këtë pushtet? Kur ne të kemi pushuar nga puna, nga fisi yt kemi dënuar dhe armiq të tjerë, ti megjithëse me arsim të lartë, bën punë krahu? Patjetër që ti na urren. Sa kohë nuk i kishe thënë me njeri ato gjëra, ti ishe njeri si gjithë të tjerët. Ne të prumë këtu, kur ti nise ta shpallësh armiqësinë tënde. Edhe pse nëpërmjet maskës së njeriut të mirë, që punon mirë dhe që kolektivi e do, nuk na e hodhe dot. Ndaj, të thashë qysh në fillim, se ti je si kali i Petrit Dumes”.
Puna e kalit, ma largoi topitjen, zhurmën monotone të shiut në ulluk, më shtoi kureshtjen dhe më bëri që të përqendrohesha.
“Para se të tradhtonte gjenerali, ai kalë u mbajt në stallat më të mira. U ushqye me tagjitë më të rralla që ekzistonin, deri dhe me vezë të freskëta, tamam si kuajt e sheikëve të Arabisë. Kashaisej, lahej e fshihej me peshqirë përditë nga dy ushtarë dhe kur dilte me të zotin nëpër fushime, inspektime, apo dhe për gjah, njerëzit shikonin më shumë kalin se sa gjeneralin. Kalë më të bukur nuk gjeje. Të kujtonte kuajt e kreshnikëve.
Por ja që i zoti tradhtoi dhe njerëzit e morën vesh se kë kishte mbajtur mbi shpinë ai kalë. Menjëherë për ta, ai u kthye në simbol të së keqes, në simbol të armiqësisë, edhe pse të themi të vërtetën, ai një copë kafshë ishte dhe asgjë tjetër. Por populli është i ndjeshëm dhe nuk e duron dot çdo gjë që ka lidhje me armiqësinë…!
E hoqën nga stalla e kuajve të shtabit, e bashkuan me turmën e kuajve të tjerë të samarit. Por edhe atje, ushtarëve dhe oficerëve u kujtonte tradhtinë dhe nuk e duronin dot. E mbrehën nëpër karro. Aty nisi të provojë shkopinjtë dhe kamxhikët, ndoshta me tepricë e pa të drejtë, por ja që kështu është jeta, edhe kafsha paguan, kur i shërben një gjëje të keqe.
Kali kaloi shumë peripeci, derisa një ditë ngordhi dhe e hodhën në një gropë”.
O Zot! Deri ku shtrihej absurdi i luftës së klasave!
Më vonë, kur erdhi demokracia, kjo histori u bë e njohur në filma e gazeta.
“Ty nuk ta uroj fatin e tij, megjithëse je kaq i dobët dhe puna në miniera është e rëndë, por një gjë duhet ta dish, do të jesh simbol i së keqes dhe do të bredhësh kampet e burgjet, përsa kohë ta kesh mendjen dhe sytë nga perëndimi dhe të shash pushtetin tonë”.
* * *
Kanë kaluar shumë vite qysh atëherë. Unë, bashkë me shokët e mi të të njëjtit fat, e bëmë burgun. Mbas burgut, për shumë vite të tjera, u rropatëm fermave dhe guroreve, derisa një ditë, ashtu siç nuk na e kishte marrë mendja, pamë “godinën” e së keqes që zvarritej.
Shpesh më ka tunduar dëshira dhe kureshtja ta takoja prapë atë hetues, por është e pamundur ta takosh. Ai ka kohë që ka ikur në Amerikë. Doja t’i thoshja:
“Zotëri! Unë e durova diktaturën tuaj, dhe tani në liri ja ku jam këtu, në Shqipëri. Kurse ti nuk e durove dot lirinë tonë, dhe shkove në “perëndimin e ndaluar”, duke i’u larguar turpit. Atij turpi, që siç më thoshje vetë, vjen kur i shërben së keqes…! Por po të ishte vetëm kaq, nuk do të qe gjë.
Është më shumë. Mërgim i detyruar. Dënim. Rrënim i asaj që përfaqësoje.
Ti në çdo metër katrore të atdheut, shikon fantazma “dankoje”. Nga ato që i dërgove në Burrel, Spaç, Qafë-Bar. Fantazmat ta kanë trazuar subkoshiencën. Të kanë bërë ta kthesh shpesh kokën prapa. Të mos kesh qetësi. Ndaj ike.
Por ikja jote i ngjan vetëm kokës së strucit, sepse ti je prapë këtu. Pak Makbeth, pak Judë, pak Jago, pak gjarpër. I qullur kokë e këmbë, akull i ftohtë. Jo nga djersa! Jo nga stërkalat e deteve që kalove! Nga mëkatet që bëre për pesëdhjetë vjet! Nga lotët e atyre që i dënove pa faj.
Ike. Por imazhin dhe shpirtin e zi, nuk e more dot me vete. Atë tani e ke nëpër faqet e librave të Visar Zhitit, të Maks Velos, Fatos Lubonjës, Agim Mustës, Luan Myftiut, e shumë të tjerëve. Atje në Amerikë, një ditë, trupi yt mëkatar do të vdesë. Këtu, në këto libra, shpirti yt, do të mbetet përherë si një gjarpër-fosil i së keqes, si një njollë e errët krimi…”! Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
