Pjesa e pestë
Memorie.al. Më 2 shtator 1969, në moshën 79 vjeçare, ndërroi jetë lideri komunist vietnamez, Ho Chi Minh, i njohur si revolucionar komunist dhe burrë shteti i cili, në vitet 1945–1955, mbajti funksionin e kryeministrit të Vietnamit dhe nga 1955 deri në 1969-ën, si President i Republikës Demokratike të Vietnamit (Vietnami Verior). Në vitin 1957, kur ishte në postin e Presidentit të Vietnamit, Ho Chi Minh, vizitoi edhe Shqipërinë, duke shkuar në disa rrethe të vendit. Që pas prishjes së marrëdhënieve zyrtare me Bashkimin Sovjetik në vitin 1961, regjimi komunist i Tiranës me në krye Enver Hoxhën, e konsideronte Vietnamin, si një nga shtetet më mike dhe më të afërt të saj, pas Republikës Popullore të Kinës. Nisur nga kjo, në shtatorin e vitit 1969, Tirana zyrtare dërgoi një delegacion në Vietnam, për të marrë pjesë në ceremonitë e varrimit të Ho Chi Minh-it, i cili kryesohej nga anëtari i Byrosë Politike të Komitetit Qendror të PPSH-së, Rita Marko, që njëkohësisht në atë kohë mbante edhe postin e zv / Kryetarit të Kuvendit Popullor të Republikës Popullore të Shqipërisë e gjithashtu, edhe si sekretar i Parë i Komitetit të Partisë së rrethit të Durrësit. Pas kthimit nga Vietnami dhe Republika Popullore e Kinës, ku ai delegacion bëri një vizitë miqësore, ashtu siç ishin “normat dhe rregullat e Partisë”, Rita Marko, raportoi para Enver Hoxhës dhe “shokëve” të tjerë të udhëheqjes, lidhur me ato vizita, gjë e cila pasqyrohet edhe në proces-verbalin përkatës me siglën “Tepër sekret”, që Memorie.al, po publikon të plotë në disa numra, sipas dokumenteve me proces-verbalin e këtij takimi, që ndodhet në Arkivin Qendror të Shtetit, fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSH-së.
TEPËR SEKRET
Shënime të mbajtura gjatë raportit verbal të dhënë Sekretarit të Parë të Komitetit Qendror të PPSH-së, shokut Enver Hoxha, më 19 shtator 1969, nga shoku Rita Marko, kryetar i delegacionit që vizitoi Republikën Demokratike të Vietnamit, për të marrë pjesë në varrimin e Presidenti Ho Chi Minh, si dhe vizita në Republikën Popullore e Kinës.
Shoku Enver ftoi në mbledhje këta shokë, për të dëgjuar shokun Rita Marko: Mehmet Shehu, Haki Toska, Hysni Kapo, Ramiz Alia dhe Xhafer Spahiu. Shoku Enver ia dha menjëherë fjalën shokut Rita Marko.
SHOKU ENVER HOXHA: Shoku Çu En Lai i tha shokut Rita Marko, se me këtë politikë, ne mund të çarmatosnim revizionistët sovjetikë. Ai ka thënë gjithashtu se kjo, si dhe tendenca e tyre për “paqe”, e kështu me radhë, do të na jepte kohë për t’u përgatitur. Kjo është një taktikë. Të fitosh kohë është një çështje e rëndësishme, por pa thyer parimet tona politike.
Udhëheqësve kinezë u duhet vënë në dukje ajo, që historia ka treguar se kushdo që është fashist dhe i vendosur për të kryer agresion, nuk mashtrohet nga taktika, prandaj mendojmë se edhe hapi që keni bërë, duke rënë dakord për të bërë këtë takim, nuk do ta mashtrojë revizionistë sovjetikë, për t’i çarmatosur.
Ne jemi të bindur se social-imperialistët sovjetikë, nuk do të çarmatosen kurrë, as përballë nesh, as përballë imperializmit amerikan, pasi e kemi të qartë se imperialistët amerikanë, nuk do të çarmatosen kurrë, me vullnetin e tyre të lirë.
SHOKU MEHMET SHEHU: Mund të kihet parasysh edhe se ata deri tani i kanë vlerësuar drejt bisedimet e Parisit, si një përpjekje të kurdisur nga Moska, por me këtë takim që patën, në mënyrë indirekte, justifikojnë takimin e vietnamezëve me amerikanët.
SHOKU ENVER HOXHA: Mendoj se e gjithë kjo duhet t’u vihet në dukje udhëheqësve kinezë, por gjithmonë duke pasur parasysh që diskutimet, nuk duhet të rëndohen, prandaj duhet të flasim me takt dhe miqësorë me ta, megjithëse e dimë se si po ziejmë në brendësi, veçanërisht sa i përket këtij akti të poshtër.
Ne duhet të ndjekim gjithmonë parimin e shprehjes së hapur dhe miqësore të mendimeve tona, ndaj miqve. Se sa do t’i ndihmojë qëndrimi ynë shokët tanë kinezë, ne nuk e dimë, por me këtë përpjekje, e bëjmë të qartë edhe një here, se nuk mund të ndjekim thjesht karrocën e tyre, nuk mund të miratojmë kurrë diçka që është e gabuar.
Vetëm, siç e theksova, duhet t’i paraqesim me takt gjithçka që do t’u themi. Le t’u themi se ne e konsiderojmë këtë qëndrim të tyre, si një taktikë nga ana juaj, por që sipas nesh është i gabuar dhe koha do ta vërtetojë të gabuar.
Pasi ta keni bërë këtë, atëherë mund të flisni për miqësinë tonë, për përparimin që kanë arritur të dy vendet tona, etj.
Tani duhet të mendojmë dhe të gjejmë mënyra për t’i thënë. Këto çështje duhet t’u raportohen udhëheqësve kinezë, ose nga delegacioni ynë, që do të shkojë në Pekin, natyrisht nëse ata e ngrenë këtë problem, ose mund t’ia themi ambasadorit kinez këtu dhe atëherë kjo peshë i bie delegacionit.
Nëse e ngrenë këtë temë bisede, mund t’ua thotë Hakiu, por nëse nuk flasin fare, atëherë si mund t’u thuhet? Nëse delegacioni ynë që do të shkojë në Pekin, kërkon një takim, ata mund të thonë se, janë shumë të zënë, ose mund të mos ketë fare bisedime.
SHOKU RAMIZ ALIA: Mendoj se do të kenë patjetër një takim me delegacionin tonë.
SHOKU HAKI TOSKA: Nëse ka takime, mund ta ngremë këtë temë bisede me ta, duke theksuar se lufta kundër imperializmit, nuk mund të ndahet nga lufta kundër revizionizmit, etj.
SHOKU MEHMET SHEHU: Në rast se do të ketë një takim, delegacioni ynë duhet të ndjekë, si gjithmonë, taktikën që kemi ndjekur zakonisht – të parët flasin nikoqirët.
SHOKU ENVER HOXHA: Delegacioni ynë nuk shkon atje për bisedime, por për të marrë pjesë në festën e 20-vjetorit të shpalljes së Republikës Popullore të Kinës, kështu që mund të ndodhë që edhe nëse do të ketë takim me ta, kinezët mund të mendojnë se na kanë folur një herë për këtë çështje, kështu që mund të mos i prekin më këto tema, (në vend të kësaj) të na flasin për gjëra të tjera, si makineri, nëndetëse, etj.
SHOKU MEHMET SHEHU: Atëherë Hakiu duhet t’u thotë, se shoku Rita, sapo u kthye në Shqipëri, na njoftoi për takimin që pati me ju dhe Hakiu, shfrytëzon rastin për të parashtruar këndvështrimin tonë.
SHOKU ENVER HOXHA: Plus presin përgjigje nga ne. Vetë Çu En Lai i tha Ritës në fillim se (ata) do të na informonin për këtë çështje, sepse shoku Enver, do t’ju pyesë për këtë.
SHOKU MEHMET SHEHU: Pra, ne kemi dy mundësi për t’i paraqitur pikëpamjet tona udhëheqësve kinezë: njëra është që delegacioni ynë që do të shkojë tani me rastin e 20-vjetorit, t’u thotë atyre, opsioni tjetër, është të thërrasim ambasadorin kinez në Tiranë.
Kujt duhet t’i thuhet, se shoku Çu En Lai, ka biseduar me shokun Rita Marko, për takimin që ka pasur me Kosigin dhe do të parashtrohej mendimi ynë, për këtë çështje.
SHOKU ENVER HOXHA: Mund t’i thotë edhe delegacioni ynë, por patjetër me shumë kujdes, sepse duhet të kemi parasysh interesat e mëdha, të drejta, socialiste, si dhe interesat e brendshme politike dhe ekonomike. Është fakt se, meqë ne i trajtojmë këto probleme në këtë mënyrë, kjo do të thotë se, nuk jemi dakord me to.
Ne gjithashtu nuk kemi rënë dakord me udhëheqësit kinezë, në të kaluarën, por më vonë menduam se marrëdhëniet midis dy palëve, ishin përmirësuar, se kontradiktat dhe mosmarrëveshjet tona, ishin zbutur, në krahasim me atë që kishin qenë më parë.
Megjithatë, ndërsa Çu En Lai paraqet çështje, rezulton se mosmarrëveshjet mes nesh, janë shumë të theksuara, (dhe se) kanë të bëjnë me vijën partiake, ndaj në rast se vazhdojnë të ecin në këtë rrugë, padyshim që do të përplasemi me ta, sepse nuk biem dakord për gjërat që janë çështje thelbësore, për çështjet që lidhen me vijën partiake, që janë ndër më themeloret.
Duhet të kemi parasysh edhe faktin se, kur kemi pasur mosmarrëveshje mes nesh, në të kaluarën, kur kemi qenë shumë të matur, kemi vënë re se ata janë tërhequr. Ne e kemi mbrojtur gjithmonë linjën tonë, por kemi mbështetur Kinën, Partinë Komuniste Kineze, Revolucionin Kulturor, Mao Ce Dunin. Ne do ta bëjmë këtë përsëri, por në të njëjtën kohë, pa më të voglin lëshim, do të godasim të gjitha deformimet e tyre.
Shtrohet çështja se mund të konkludohet, dhe patjetër do të konkludohet, se ka kontradikta midis dy palëve tona. Tani varet nga predispozita e udhëheqësve kinezë, që ne të përcaktojmë pozicionin tonë. Në rast se ata marrin masa ndaj nesh, ne do të reagojmë patjetër dhe menjëherë. Por ata mund të kenë frikë nga qëndrimi ynë dhe, nga sa kemi vënë re, ideologjikisht, ata kanë shumë frikë nga ne.
Grupi revizionist në Kinë, ka shumë frikë nga partia jonë marksiste-leniniste dhe mund të përpiqet të shmangë përplasjen, ndaj mendoj se nuk do ta përkeqësojë më tej situatën, megjithëse do të vazhdojë të vazhdojë punën e tij.
Nga ana jonë, si gjithmonë do të luftojmë që të mbajmë të paprishur linjën tonë partiake, dhe do të ruajmë parimet, do të hedhim edhe bomba, por do të vazhdojmë të ruajmë lidhjet me to, do të përpiqemi të përfitojmë sa më shumë, sa të jetë e mundur nga këto lidhje, në interes të çështjes së madhe të socializmit dhe të vendit tonë.
Kjo do të thotë që ne duhet të marrim objektet industriale që kemi kontraktuar me kinezët, sepse parashikojmë që në kohë të këqija që vijnë, do të rezistojmë, edhe pse vetëm, edhe pse mund të mos jemi vetëm.
SHOKU MEHMET SHEHU: A mund të autorizohet Xhemal Shehu, që po shkon me këtë delegacion në detyrën e tij, si komisar Korpusi, të kërkojë takim me dikë nga oficerët e shtabit kinez, për të përshpejtuar dërgimin e furnizimeve ushtarake, në bazë të kontratës, marrëveshjet?
SHOKU ENVER HOXHA: Na kanë thënë edhe më parë, se janë shumë të zënë, ndaj ndoshta gabojmë që kërkojmë këtë takim. Edhe kështu, çfarë do të bënte Xhemali me ta?!
MEHMET SHEHU: Pas takimit, Hakiu mund t’u thotë, p.sh., se shoku komisar Xhemal Shehu, dëshiron të takohet me ndonjë oficer të Ministrisë së Mbrojtjes së tyre, për të folur për furnizimet ushtarake, që mund të na dërgohen sa më shpejt, pasi Bashkimi Sovjetik, është një kërcënim për ne.
SHOKU RAMIZ ALIA: Më duket se kjo kërkesë nuk do të bënte, sepse Xhemal Shehu, nuk është punonjës i Ministrisë së Mbrojtjes, por, është komisar trupi, ndaj nuk duhet të merret me bisedime në nivel shtetëror.
SHOKU ENVER HOXHA: Bisedimet që do të ketë delegacioni ynë me kinezët, do të fokusohen në çështje politike, jo ekonomike, prandaj nuk ka sesi Xhemali, të ngrejë me ta çështje që kanë të bëjnë me furnizimin me material ushtarak.
Në fund të fundit, shikoni se si zhvillohet situata. Nëse ka rrethana të favorshme, mos lejoni që kjo çështje të humbasë. Unë nuk jam i informuar mirë, por më duket se kinezët, nuk po pengojnë furnizimet tona ushtarake.
SHOKU MEHMET SHEHU: Janë pak prapa me tanket dhe me artilerinë e rëndë, shoku Enver.
SHOKU ENVER HOXHA: Ok, shokët që do të shkojnë atje, le të veprojnë në përputhje me mënyrën se si e shohin situatën.
SHOKU RITA MARKO: Kur fola me udhëheqësit kinezë, për situatën në vendin tonë dhe sukseset që kemi arritur këtë vit, Kang Sheng tha, jo pa dashje, sipas mendimit tim, se ambasadori kinez në Tiranë, e ka informuar se këtë vit Shqipëria, ka pasur të korra të bollshme dhe do të sigurojë bukën e vet.
Për këtë arsye në fund të bisedimeve, kërkova që të bëhet një sqarim për këtë çështje dhe me këtë informacion, ua sqarova çështjen. Pastaj Kang Sheng ndërhyri dhe më tha: “Ndoshta ke nevojë për ndihmën tonë me grurin”? Nuk e kisha parasysh këtë, iu përgjigja, doja vetëm ta sqaroja këtë çështje.
Kur Çu En Lai foli për punët e jashtme, tha se Çaushesku kishte guximin të deklaronte, se ai e kishte organizuar takimin me Kosigin, ndërsa në fakt ishte organizuar nëpërmjet vietnamezëve. Përfitova nga rasti për t’u treguar, se çfarë lloj njeriu është Çaushesku.
SHOKU ENVER HOXHA: Pra, le t’i qasemi me kujdes kësaj çështjeje me ta.
SHOKU MEHMET SHEHU: Për ne është e rëndësishme, që ata të kuptojnë qartë, se nuk mund të tërheqin një mendim të shpejtë me ne.
SHOKU ENVER HOXHA: Këta nuk janë ende të fortë, sa të dalin hapur. Çu En Lai-t i kemi thënë shpesh shumë gjëra, por më vonë, kur takoheshim, ai tha se na kanë ndihmuar pak.
SHOKU MEHMET SHEHU: Në atë kohë kishte në krah edhe udhëheqësin e tyre, por megjithatë nuk guxonte të shkonte më tej, por tani, nuk e ka më, kështu që mendoj se do ta ketë më të vështirë.
SHOKU RITA MARKO: Duket se Çu En Lai, i ka përqendruar të gjitha punët në duart e tij, [dhe] merret me të gjithë sektorët, përfshirë partinë, ushtrinë, etj.
SHOKU ENVER HOXHA: Udhëheqësit kinezë, nuk mendojnë drejt për çështje strategjie dhe taktike.
SHOKU MEHMET SHEHU: Meqenëse arritën ta bëjnë këtë takim në aeroportin e Pekinit, nuk mendoj se do të ndalen në rrugën e tyre; njerëzit e këtij grupi, kanë menduar për këtë dhe përpiqen të shkojnë më tej.
Ne pamë evolucionin në aerodrom. Në fillim, Çu En Lai e përshëndeti me ftohtësi Kosigin, por kur u përshëndet, ata shkëmbyen shtrëngime duarsh të ngrohta.
SHOKU HAKI TOSKA: Gjithashtu, megjithëse ishin sovjetikët ata që kërkuan takimin, Çu En Lai nuk paraqiti asgjë, për atë që Kosigin parashtroi në këtë takim.
SHOKU RITA MARKO: Na tha se e ka ngritur çështjen e kontratave.
SHOKU MEHMET SHEHU: E kemi të qartë se nuk e ka ngritur vetëm këtë. Unë imagjinoj se Kosigin mund t’i ketë thënë Çu Enlait, se; “Nëse vazhdoni me qëndrimin tuaj të tanishëm, do të jetë në dëmin tuaj dhe tonën, (pra) na kuptoni shokë, ne duam të jemi të bashkuar, të dy vendet tona të ndërtojnë socializmin, le të fokusohemi në atë që na bashkon dhe jo në atë që na ndan… etj.”! Ne e dimë shumë mirë, se çfarë thonë revizionistët sovjetikë në këto lloj takimesh. Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
