Dashnor Kaloçi
Pjesa e tridhjetë e dy
Memorie.al publikon disa dokumente të nxjerra nga Arkivi Qendror i Shtetit (fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSH-së), ku ndodhet një dosje voluminoze me materiale arkivore të cilat mbajnë siglën ‘Tepër sekret’, të cilat i përkasin periudhës së viteve 1981-1982, me raporte, relacione, dëshmi, informacione, proçes-verbale të mbledhjeve të Byrosë Politike dhe sekretariatit të Komitetit Qendror të PPSH-së, etj., duke filluar nga ajo që u mbajt për të shqyrtuar dhe analizuar autokritikën e ish-kryeministrit Mehmet Shehu në dhjetorin e vitit 1981, për shkak se kishte lejuar fejesën e djalit të tij, Skënderit, “me një vajzë e cila në rrethin e saj familjar kishte disa të arratisur politikë”, mbledhja maratonë e Byrosë Politike e pasdites së 17 dhjetorit të tij viti që vazhdoi deri në orët e vona të asaj nate, ku u shqyrtua ai problem me debatet dhe diskutimet e të gjithëve anëtarëve që “kryqëzuan” ish-kryeministrin Shehu, mbledhja e paradites së 18 dhjetorit, pas lajmit se kryeministri Mehmet Shehu kishte vrarë veten, mbledhja maratonë e Sekretariatit të Komitetit Qendror të PPSH-së e datës 20 shtator të vitit 1982, me temë: “Analiza e gabimeve të rënda të Kadri Hazbiut, të kryera gjatë periudhës kur ai ishte zv/ministër dhe ministër i Punëve të Brendshme”, ku Enver Hoxha nisi fillimisht akuzat ndaj Kadri Hazbiut, duke e joshur atë si “besnik i Partisë”, (në mënyrë që ai “t’ja hapte zëmrën Partisë”, duke folur kundër ish-kryeministrit Mehmet Shehu), ku që në fillim të fjalës së tij, Enveri u shpreh: “Pas puçistëve në ushtri, zbuluam grupin tradhtar në ekonomi të Abdyl Këllezit, Koço Theodhosit dhe Kiço Ngjelës me shokë. Edhe këtë grup e zbuluam ne këtu, nuk e zbuloi Sigurimi i Shtetit. Po kështu mund të themi edhe për zbulimin e grupit të Fadil Paçramit, të Todi Lubonjës dhe të një sërë njerëzish të tjerë të lidhur pas tyre, si Ismail Kadareja me shokë, nuk e zbuloi Sigurimi, por ajo punë armiqësore u zbulua nga ana e Komitetit Qendror, etj.”! Të gjitha këto dhe të tjera dokumente me siglën ‘Tepër sekret’, do të publikohen në disa numra me radhë, ekskluzivisht nga Memorie.al.
PARTIA E PUNËS E SHQIPËRISË
KOMITETI QENDROR Sekret
-Sektori i Përgjithshëm-
PROCES – VERBAL
I MBLEDHJES SË BYROSË POLITIKE TË KQ TË PPSH TË DATAVE
17 E 18 DHJETOR 1981
Rendi i ditës: Analiza e gabimit të rëndë të kryer nga anëtari i Byrosë Politike, Mehmet Shehu, lidhur me fejesën e djalit me një vajzë me përbërje shumë të keqe politike.
Në këtë mbledhje marrin pjesë gjithë anëtarët e Byrosë Politike, me përjashtim të shokut Hekuran Isai, që nuk erdhi për arsye se mbrëmë natën, i vdiq e ëma.
SHOKU MEHMET SHEHU: Jo, unë mendoja se Partia nuk do të më dënojë.
SHOKU RAMIZ ALIA: Ja, shoku Mehmet, tërë këto pyetje që po të bëhen, kanë për qëllim që të ndihmojnë, që ti të realizosh si duhet gabimin që bëre.
SHOKU MEHMET SHEHU: Kur them që mendova se ishte i drejtë në atë kohë, mendova se Partia nuk do ta dënonte, po do ta pranonte.
SHOKU ENVER HOXHA: Dhe do ta pranonte Partia këtë?
SHOKU RAMIZ ALIA: Po pse do t’jua pranonte Partia këtë juve dhe një komunisti tjetër të thjeshtë, nuk do t’ia pranonte. Ja këtu është çështja. Drejt thotë Simoni, pse e vure veten në pozitën, që për ty, duhet të ketë një disiplinë tjetër?
SHOKU QIRJAKO MIHALI: Do ta pranonte Partia këtë, apo mendove se unë jam Mehmet Shehu, kuadër me merita e të tjerat.
SHOKU MEHMET SHEHU: Ky kompleks, ky lëmsh kontradiktash dhe mentalitetesh, më shtyri mua të bëja këtë gabim.
SHOKU RAMIZ ALIA: Ai lëmsh kontradiktash, shoku Mehmet, nuk shpjegon gjë, nuk shpjegon pse-të. Ai mund të jetë nxitësi, detonatori, po nuk është shkaku. Shkaku është gjetiu, ai është te ajo që ju menduat se Partia s’do t’ju dënonte, prandaj këtë drejt e thoni dhe ashtu është.
SHOKU MEHMET SHEHU: Po bëj një pyetje: Mendoni ju se unë jam i atillë që të krijoj dy vija në Parti?
SHOKU RAMIZ ALIA: Jo, unë nuk e them atë, por veprimi që bëtë ju, do t’i krijonte dy vijat në Parti. Unë nuk e them që ju donit të krijonit dy vija, por veprimi juaj do të krijonte dy vija, për këtë jam i bindur.
SHOKU MEHMET SHEHU: Po, do t’i krijonte dy vijat dhe Partia po të kisha gabuar unë, nuk do të më lejonte.
SHOKU ENVER HOXHA: Po ishe i ndërgjegjshëm, ishe i bindur ti për këtë?
SHOKU MEHMET SHEHU: Unë isha i bindur se e kisha drejt, por njëkohësisht isha i bindur që edhe po të mos e kisha drejt, ashtu sikur jam i bindur që edhe nesër, për një veprim tjetër që nuk do ta kem drejt, Partia nuk do të më lejojë.
SHOKU ENVER HOXHA: A jo, kjo është shumë e alambikuar, ti e bën të thjeshtë, por s’është ashtu. Ti, si anëtar partie, ishe i bindur që Partia do të ta pranonte këtë gabim, se e mendoje që ishte i drejtë, ishe i bindur se bëje mirë. Po pse do të ta pranonte ty Partia këtë gjë për të cilin edhe je shtangur dhe që e dije si krijonte dy vija, kurse ti e di që për një grua që kishte një gjysh të ngatërruar, një anëtar partie, muzikant, u dëbua nga Partia? Si i shpjegon këto gjëra kështu? Ty pse të lejohej që mos ta mendoje këtë?
SHOKU MEHMET SHEHU: Kështu mendova në atë kohë.
SHOKU RAMIZ ALIA: Mirë, po çfarë mendon tani, shoku Mehmet?
SHOKU MEHMET SHEHU: Tani mendoj se ajo që bëra ka qenë krejtësisht e gabuar.
SHOKU RAMIZ ALIA: Dakord, po tani mendo pak: Si mund të ndodhte ky fenomen që Partia ty nuk do të të thoshte gjë? Mos vallë do të mendonte epo ja, ky është Mehmet Shehu, një kuadër që ka dhënë prova të mëdha, prandaj mund t’ia falim gabimin?
SHOKU MEHMET SHEHU: Jo, jo nuk të fal Partia.
SHOKU RAMIZ ALIA: Nuk e di, po një shpjegim e do kjo.
SHOKU KADRI HAZBIU: Unë e them edhe këtë shoku Mehmet, ju të gjithë shokë na kini, në bazë të funksionit që na ka besuar Partia. Domosdo, shokun Enver e kini shok edhe më të afërt akoma, jo vetëm si udhëheqës i Partisë, i popullit e i të gjithë neve, po edhe se puna edhe funksionet, juve ju kanë lidhur aq ngushtë me të, e ma merr mendja edhe në jetën intime të rregullt, komuniste flas. Ju keni pasur dhe i keni këto mundësi që të komunikonit më lirshëm me të. Atëherë, pse nuk e pyetët shokun Enver në këtë rast?
SHOKU ENVER HOXHA: Hysni Kapoja mua më pyeti dhe e zgjidhëm menjëherë çështjen e tij. Mehmeti nuk më pyeti.
SHOKU KADRI HAZBIU: Unë e vë pyetjen kështu, se shoh këtu dy çështje që duhet të kërkojmë. E para, ju mendonit se shoku Enver nuk do t’ju lejonte, dhe në fakt nuk e pyetët shokun Enver për t’ia bërë çështjen “fait açompli” dhe të dëmtohej efektivisht Partia. Duke menduar që shoku Enver do ta toleronte veprimin tuaj, ju në këtë rast vini në diskutim jo vetëm vijën e Partisë, por edhe qëndrimin revolucionar të shokut Enver, në një çështje parimore.
E dyta, a mos keni menduar ju se çdo të më thotë mua të re Enver Hoxha? Në këtë duhet të mendoni, se një gjë duket e qartë, ajo që juve ju ka pëlqyer vetja, u kini dhënë preferenca vetes, veprave, punës suaj etj., etj. Apo e krahasoni veprën tuaj me ndonjë nga ne të tjerët? Në qoftë se kini arritur deri këtu, shoku Mehmet, dhe nëse keni menduar se ç’mund të më thotë Enver Hoxha, është e ndershme t’ia thuash Partisë, këtu jemi në Byronë Politike, se në qoftë se nuk shkundeni në ndërgjegjen tuaj në këtë çështje, jo vetëm do të bëni gabime, po do të bëni gabime edhe më të mëdha e me shumë pasoja për Partinë. Atëherë kjo do të jetë e pamëshirshme dhe dije se Partia është e fortë dhe në gjendje të mbajë në shpinën e saj çfarëdo plage. Prandaj kujdes! Këtë unë jua them si shok.
SHOKU MEHMET SHEHU: Unë nuk vajta te shoku Enver, jo vetëm për të mos e shqetësuar, ashtu si dhe shokët e tjerë, që kisha rreth e përqark, por arrita në ato konkluzione siç them në autokritikën time, që kjo fejesë ishte e mundshme të bëhej, në këtë rast, prandaj e bëra. Në fillim u shtanga, po nga shtangia u tërhoqa pastaj, duke menduar që kjo familje i kish shkëputur marrëdhëniet…!
SHOKU RITA MARKO: Po ti u shtange, Fiqreti u lëkund, Feçori të dha një sinjal se po të qe për të, ai do të pyeste Partinë. Mirëpo ti në Pogradec vajte dhe…!
SHOKU KADRI HAZBIU: Një minutë! Unë ta bëra pyetjen, prandaj, të lutem shumë, përgjigju asaj, shoku Mehmet! Si mendoni ju, në qoftë se doni të reflektoni, reflektoni mbi këtë çështje se është kapitale, e rëndësishme, se vënia e vetes tënde mbi normat e Partisë, tani është e qartë për ne, se tek ju ka ekzistuar mendimi që në Parti për ju ka dy disiplina dhe dy rregulla. Po deri ku ka shkuar kjo praktikë në mendimin tuaj?
SHOKU MEHMET SHEHU: Unë nuk jam nisur nga ajo që të krijoja dy disiplina në Parti shoku Kadri, por mendova se në këtë rast konkret…!
SHOKU KADRI HAZBIU: Juve keni menduar se për mua do të ketë dy disiplina. Në trajtimin e çështjes sime, Partia do të bëjë lëshime. Ja, kjo është e gjitha.
SHOKU ENVER HOXHA: Këtë mendim e keni thënë edhe në kritikën që i bëjmë ne punës së Mehmetit. Për sa i përket vënies sime në korrent, ai ka bërë gabim. Këtë gabim Mehmeti e vazhdon me hile. Thirri djalin tim dhe nusen e djalit, që të priste të fejuarën e djalit të vet, që i vente për herë të parë, dhe as vetë Mehmeti nuk e kish parë, as Fiqreti nuk e kish parë. Më fal, unë do të them si janë faktet. Unë e mora vesh këtë çështje pikërisht nga djali, të cilin e pa Nexhmija, të veshur dhe e pyeti ku po shkonte.
-“Po shkoj te shoku Mehmet’, u përgjigj ai, ‘ku më kanë thirrur se fejoi djalin”.
“U, po me kë?- e pyetëm ne”
“Me çupën e një profesori- tha”.
“Si e quajnë?”
“Turdiu – u përgjigj djali”.
Ne e dinim që ky ishte profesor. E po mirë, u gëzuam.
Me këtë ftesë një herë ai u përpoq të komprometojë djalin tim, pra familjen time. U vulos kjo, se fjala vajti edhe te Turdiu, që çupën e tij e priti edhe djali i Enver Hoxhës, me gjithë nusen e tij. Prandaj e quajta unë këtë si një hile. E bëre ti këtë apo e bëri Fiqreti, apo djali, kjo ishte një hile. Pastaj unë vajta spontanisht, për të uruar për shtëpinë e re, po edhe për djalin, por më tepër për shtëpinë dhe kuptohet këtu s’ka asgjë të keqe se shokë jemi, duhemi, kurdoherë kemi vajtur te njëri-tjetri.
Atje ishte edhe e fejuara e djalit të tyre. Mehmeti, si edhe më parë, prapë nuk më tha asgjë, për arsye se nuk kish si më vinte mua në dijeni, se ishin të gjithë atje, por nuk më vuri në dijeni të paktën një çikë më vonë, e të më thoshte: Shoku Enver unë e bëra këtë fejesë, po këtu ka diçka. Kështu me vajtjen time, sipas Mehmetit, u vulos edhe miratimi im, që edhe Enveri ishte dakord me të. Mehmeti mund të ketë menduar se biografitë e të gjithë armiqve, unë i kam në xhep. Jo, unë nuk i kam ato në xhep. Heshtja jote Mehmet dhe ardhja ime, u konsideruan nga ana jote, si një “fait açompli” dhe ti ike në Korçë, shkoi dhe djali në Athinë.
Mirëpo pas dy-tre ditëve, mua më erdhën lajme që më sinjalizonin për atë që ishte bërë. E kupton tani këtë gjë? Nga ju u zbatua këtu një taktikë shumë e gabuar, bile shumë e rrezikshme, jashtëzakonisht e rrezikshme, pse kishte dhe ka njerëz, që e morën vesh që unë erdha e të urova ty në shtëpi. Në radhë të parë e mori vesh familja e vajzës, që te Mehmeti vajti uroi për fejesën edhe Enver Hoxha, që doli edhe në fotografi me vajzën, domethënë atë e pranuan nga Partia. Janë pra një varg situatash, që na lënë neve të kuptojmë se ti, jo vetëm ke bërë gabim, por nuk thellohesh në to.
Po të ishte një komunist tjetër i ulët, mund edhe të pranohej çështja e sentimentalizmit, sepse ky ekziston, por për çështje politike dhe për një personalitet si ty, që e pe se ajo që bëre ishte veprim i gabuar dhe kjo provohet se u shtange, Fiqreti u lëkund, etj. Të gjitha këto kanë një kuptim të rëndë politik, prandaj duhet ta braktisësh tezën e sentimentalizmit, që ngrite këtu e të duket sikur është një argument i shëndoshë dhe lehtësues për ty.
Unë jam sentimental, për shembull, kur më sëmuret djali ose vajza. Kur sëmuret djali rëndë, për ta shëruar, jashtë rregullave të Partisë, mund të bëj edhe ndonjë shpenzim një çikë më shumë dhe këtë i’a them Partisë. Po çështje politike nuk është kjo. Gabimi që bëre ti është i një natyre tjetër, ai është me karakter ideologjik e politik dhe siç e them edhe në kritikë, natyra jote në një fejesë të tillë ta papërshtatshme, nuk të lejon të ishe sentimental, përkundrazi duhej të të zemëronte. Këto nuk puqen ose puqen, siç e thashë në mënyrë filozofike, pse ai që është oportunist, është edhe sektar.
Të të vijë djali e të të verë përpara një akti politik e të papranueshëm, edhe sikur të mos jesh impulsiv, kjo natyrisht varet nga natyra e njeriut, përnjëherë lind ndjenja e revoltës, e zemërimit dhe jo ajo e fërkimit të krahëve, Pra, në karakterin tënd, që ke qenë vazhdimisht i rreptë, sektar për shumë gjëra që ishin edhe të drejta, se nuk ishin të tëra të shtrembra, në këtë rast ka ndodhur e kundërta. Prandaj ky sentimentalizëm duhet të shpjegohet në mënyrë filozofike dhe nuk është kjo baza e gabimit tënd. Nuk e di nëse e shpjegoj drejt…!
ENVERI: Ty të është krijuar një gjendje dëshpërimi.
SHOKU MEHMET SHEHU: Po, unë kështu e kam kuptuar. U bë pyetja, a ka mbivlerësim të krahinës së tij ndaj krahinave të tjera? Kështu më duket sikur bëhet pyetja.
SHOQJA LENKA ÇUKO: A jeni të informuar se si ka reaguar populli i thjeshtë për këtë veprim e qëndrim tuajin
SHOKU MEHMET SHEHU: Nga informatat që kam, kur ka dëgjuar që djali u fejua me vajzën e Qazim Turdiut, njerëzve nuk u ka ardhur mirë dhe kur kanë dëgjuar të kundërtën, që fejesa u prish, u ka ardhur mirë. Kështu kam dëgjuar.
SHOQJA LENKA ÇUKO: Tha që nuk i erdhi mirë për këto, po bëri mirë që e prishi, se populli flet.
SHOKU MEHMET SHEHU: Mua më duket se nuk ka preferencë nga unë midis krahinës nga jam, nga Mallakastra ose nga Fieri, kundrejt Lushnjës, ose kundrejt ndonjë krahine tjetër.
SHOQJA LENKA ÇUKO: Ka mbivlerësim tek ty. Diçka e nxirrni ju mendimin tuaj mbi të tjerët, që ne kemi bërë këtë e kemi bërë atë, kurse ju të tjerët s’jeni gjë etj.
SHOKU MEHMET SHEHU: Jo, mua më duket se nuk e kam bërë këtë, ti mund ta kesh këtë përshtypje, po këtë nuk e kam bërë.
SHOKU ENVER HOXHA: Jo se është vetëm përshtypja e saj. Tek unë ka ardhur një sekretar partie dhe më ka thënë se, në një bisedë që ka pasur me ty, është folur për çështje kufijsh, ku e ka zonën Mallakastra, ku e ka Vlora, ne nuk jemi në zonën e Fierit, etj. Po çfarë, e barazoni ju Mallakastrën me Roskovecin e me Vjosën?
SHOKU MEHMET SHEHU: Jo, shoku Enver, nuk i kam thënë kështu.
SHOKU ENVER HOXHA: Po kështu më ka thënë mua ai. Mundet të jetë edhe si thua ti, sidoqoftë gjëra të tilla mbase ti nuk i ke thënë, po edhe të tjerët nuk ka arsye t’i shpifin. Në qoftë se i shpifin, duhet të korrigjohen, të mos thonë gjëra të paqena. Por këtë unë e kam dëgjuar edhe nga të tjerët, dhe në Fier e ke thënë, me udhëheqësit e Fierit e ke biseduar.
SHOKU MEHMET SHEHU: Jo, kam folur me sekretaren dhe me kryetarin e Fierit, në lidhje me këtë çështje. Kryetari i Fierit ka thënë se ndryshe e gjej fjalën me mallakastriotin në krahasim me fusharakun, ku më dëgjojnë. Me këtë kuptim kam biseduar, po jo që unë të nënvleftësoj fusharakët e Lushnjës ose të Fierit, përkundrejt popullit të Mallakastrës.
SHOQJA LENKA ÇUKO: Mbase takimi që keni bërë ju me shokët e Fierit, është i incizuar, nuk e di, atje ka qenë edhe shoku Simon i pranishëm dhe mund të shikohet kjo bisedë, po ku më shumë e ku më pak, del që mendime të kësaj natyre me përçmim ka pasur nga ana jote.
SHOKU ENVER HOXHA: Është dhe mënyra që ke ti, Mehmet, për t’i thënë gjërat. Shiko se si e kanë vënë re këtë gjë te ti, unë nuk dua t’i hedh lule vetes, por në Fier, kur po shkoja para dy vjetësh për në Gjirokastër, kam thënë një gjë edhe më të rëndë: ne, i kam thënë kryetarit në sy të të gjithëve, të sollëm këtu, sepse je nga Devolli dhe devollinjtë janë punëtorë të mëdhenj, njerëz energjikë dhe ti ke treguar energji dhe këtu në fushat e Fierit, ka nevojë që të lëvizin njerëzit, sepse janë një çikë si të fjetur, nuk e kanë atë vitalitet që ka zona tjetër, por ama jo t’i përçmoj. Dhe ata nuk ma morën për të keq.
SHOKU MEHMET SHEHU: Tani këtu biseda ka qenë në lidhje me çështjen e thashethemeve e të disiplinës në punë, për këtë çështje.
SHOKU ENVER HOXHA: Këtu bëjnë pjesë edhe çështja e mënyrës dhe e stilit të të folurit. Këto gjëra shokët i kanë thënë jo tani që ngjau kjo, po përpara. E, shoku Mehmet, si thua bëjmë një çikë pushim?
SHOKU MEHMET SHEHU: Po sikur t’i mbaroja unë pyetjet, pastaj bëjmë.
SHOKU ENVER HOXHA: Mbaroi.
SHOKU MEHMET SHEHU: Ka edhe një pyetje. Qazim Turdiiun a e njihja unë më përpara? Nuk e njihja më përpara. Për herë të parë e njoha kur më foli djali për të. Vetë personalisht as që e njoh e as që e kam njohur.
SHOKU PROKOP MURRA: Po shoqja Fiqret e njihte? Ju e dini se shoqja Fiqret ka qenë sekretare e parë e Tiranës kaq kohë dhe me siguri që ajo i ka pasur nëpër duar të tërë kuadrot.
Të gjithë shokët: Po ç’rëndësi kanë këto?!
SHOKU ENVER HOXHA: Edhe unë kam qenë sekretar, po nuk e dija.
SHOKU MEHMET SHEHU: Një pyetje tjetër është, autokritikën e bëtë ju apo jua kërkuan? Unë kërkova vetë që të bëja autokritikë në Byronë Politike dhe në organizatën-bazë.
SHOKU ENVER HOXHA: Për organizatën-bazë erdhi më pyeti mua të shkonte të fliste, por i thashë, të shohim njëherë në Byronë Politike, pastaj shohim në organizatën-bazë.
SHOKU MEHMET SHEHU: U bë dhe kjo pyetje, çfarë dëmesh do t’i sillte Partisë po të realizohej kjo martesë? E thamë. /Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
