Dashnor Kaloçi
Pjesa e dytë
Memorie.al publikon një dokument arkivor të nxjerrë nga Arkivi Qendror i Shtetit në Tiranë (Fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSH-së), ku ndodhet proces-verbali i bisedës së një delegacioni të lartë të PPSH-së dhe qeverisë së Republikës Popullore të Shqipërisë me në krye kryeministrin Mehmet Shehu, (ku bënin pjesë edhe: Ramiz Alia, Mihallaq Ziçishti, Rahman Perllaku, Tonin Jakova, Shoku Agim Mero, Shoku Foto Çami, Shoku Piro Bita, dhe Vasil Nathanaili), gjatë pritjes së dhënë për nder të tyre nga ana e udhëheqësit kryesor të Republikës Popullore të Kinës, Mao Ce Dun, i cili shoqërohej edhe nga kryeministri, Çu En Lai, (ku bënin pjesë edhe: Kang Sheng, Liu Ningyi, Liu Xiao e Luo Wei Bo). Biseda e plotë e delegacionit të lartë të udhëheqjes shqiptare me krerët kryesorë të Republikës Popullor të Kinës, i cili realizohej në prag të festimeve për 18 vjetorin e themelimit të Republikës Popullore të Kinës, ku u diskutuan çështje dhe problem të ndryshme, si: Revolucioni i Madh Kulturor Proletar në Kinë, marrëdhëniet në mes dy vendeve, mbështetja që kishte Partia Komuniste e Kinës nga komunistë dhe marksistë – leninistë nga vënde të ndryshme të botës, zbulimi dhe demaskimi i tradhëtarve si në udhëheqjen e Partisë Komuniste Kineze, si: Liu Shaoçi, Wang Ming, Chen Duxiu, Peng Zhen, Bo Yibo, An Ziwen, etj., ashtu dhe në Partinë Komuniste të Shqipërisë, që nga Koci Xoxe, Liri Belishova, etj.
Edhe pse Enver Hoxha dhe e gjithë udhëheqja e lartë e PPSH-së, për afro dy dekada me radhë (1959-1979), propagandonin me të madhe miqësinë e pathyeshme me Republikën Popullore të Kinës dhe Partinë Komuniste të saj me në krye “Timonierin e madh”, kryetarin Mao, miqësi “e farkëtuar në kudhrën e revolucioneve”, madje duke e paraqitur Shqipërinë në sytë e popullit të saj dhe në arenën ndërkombëtare, si vendin më mik që kishte Kina Popullore në të gjithë botën, duket se nuk ka qenë e gjitha ashtu siç paraqitej me delir nga udhëheqja komuniste e Tiranës. Jo vetëm kaq, por madje Mao Ce Duni, as kujtohej nëse e kishte takuar ndonjëherë kryeministrin shqiptar Mehmet Shehu, gjatë vizitave të tij në Republikën Popullore të Kinës, si dhe nuk e njihte fare as ambasadorin shqiptar në Pekin dhe gjithashtu prej sa kohësh ai shërbente në atë detyrë! Të gjitha këto veç të tjerash bëhen të ditura nga një proces-verbal i bisedës së zhvilluar ndërmjet delegacionit të lartë të PPSH-së dhe qeverisë së Republikës Popullore të Shqipërisë me në krye kryeministrin, Mehmet Shehu, gjatë pritjes së dhënë për ta, nga ana e udhëheqjes së lartë të Partisë Komuniste të Kinës me në krye Kryetarin Mao Ce Dun dhe kryeministrin e Republikës Popullore të Kinës, Çu En Lai, zhvilluar më 30 shtator të vitit 1967, në Pekin. Për më shumë rreth këtij takimi, na njeh proces-verbali i bisedës së zhvilluar ndërmjet tyre, që Memorie.al e publikon të plotë dhe për herë të parë, bashkë me faksimilet përkatëse.
Proces-verbali i bisedës së takimit të delegacionit të PPSH-së dhe qeverisë shqiptare me në krye Mehmet Shehun, me udhëheqjen e lartë të Republikës Popullore të Kinës, të kryesuar nga Mao Ce Duni e Çu En Lai, në Pekin, më 30 shtator 1967
R A P O R T I
I TAKIMIT TE DELEGACIONIT TE KQ TE PPSH DHE QEVERISE SE REPUBLIKES POPULLORE TE SHQIPERISE, e kryesuar nga shoku MEHMET SHEHU, me shokun MAO CE DUN, më 30 SHTATOR 1967
MAO CE DUN: Ju keni ardhur pikërisht në kohën kur filloi Revolucioni Kulturor. Gjatë verës së vitit të kaluar ata që mbështetën Revolucionin e Madh Kulturor Proletar ishin pak. Klasa punëtore ende nuk ishte mobilizuar në atë kohë. Presioni po ushtrohej mbi studentët. Garda e Kuqe sapo kishte lindur dhe lufta ishte në fazën e saj fillestare. Tani situata ka ndryshuar shumë: klasa punëtore është ngritur në këmbë; shumica e studentëve tani janë revolucionarë; në shumicën e provincave, rajoneve autonome dhe qyteteve më të mëdha nën autoritetin e qendrës – ka gjithsej 29 prej tyre – puna po shkon mirë.
Shumë njerëz thonë se kulti i personalitetit ekziston në vendin tonë; me fjalë të tjera, kulti im ekziston këtu. Ata gjithashtu thonë se e njëjta gjë vazhdon edhe në vendin tuaj me kultin e shokut Enver Hoxha. Në fakt, kulti im i personalitetit u zhvillua këtu vetëm këtë vit. Para kësaj jo vetëm të huajt, por edhe kinezët nuk i dëgjuan fjalët e mia. Kjo për faktin se ideologjia borgjeze ekzistonte në vendin tonë. Dikur kishim Liri Belishova të Kinës.
MEHMET SHEHU: Në partinë tonë kemi pasur armiq edhe më të rrezikshëm se Liri Belishova. Liri Belishova mund të konsiderohet në të njëjtin nivel me Lu Dingyi, por ne gjithashtu kemi pasur elementë si Hrushovi i Shqipërisë.
MAO CE DUN: Pastaj e mbivlerësova Liri Belishovën.
MEHMET SHEHU: Hrushovi i Shqipërisë, nëse mund ta themi këtë, ishte Koçi Xoxe. Ai ishte zëvendës sekretari i Komitetit Qendror të partisë, personi i dytë pas shokut Enver Hoxha, (ai ishte gjithashtu) zv / kryeministër dhe ministër i Punëve të Brendshme. Ai drejtoi punën organizative të partisë. Ai ishte një agjent i Titos, i lidhur shpirtërisht dhe ideologjikisht me të. Pra, Koçi Xoxe ishte tamam si N. Hrushovi dhe Tito i Shqipërisë. Ai kishte futur njerëzit e tij në parti, në Ministrinë e Punëve të Brendshme, në ushtri, në administratë, kudo. Kjo ndodhi menjëherë pas çlirimit të Shqipërisë. Nga nëntori i vitit 1944 deri më 1947, ai ishte në gjendje të kontrollonte shumë pozicione kyçe dhe po përpiqej të izolonte shokun Enver Hoxha. Synimi i tij ishte të likuidonte shokun Enver Hoxha, së bashku me të gjithë shokët e tjerë që qëndronin në pozicione të shëndetshme marksiste-leniniste. Gjatë asaj kohe shumë shokë u dëbuan nga Komiteti Qendror.
MAO CE DUN: A ishte ky njeri kaq i ashpër?
MEHMET SHEHU: Po, ai ishte shumë i ashpër.
MAO CE DUN: Ai duket se ka qenë si Liu Shaoçi.
MEHMET SHEHU: Nëse do të më lejonit, shoku Mao Ce Dun, pa hyrë shumë në detaje dhe pa marrë shumë nga koha juaj, mund të flas me ju pak për këtë çështje. Në partinë tonë në atë kohë u krijua një situatë shumë e rrezikshme. Shumë shokë të mirë u përjashtuan nga Komiteti Qendror dhe të gjithë u vunë nën kontrollin e aparatit të sigurisë. Armiqtë krijuan një gjendje të rëndë dhe të padurueshme përreth shokut Enver Hoxha. Një anëtar i Byrosë Politike që nuk mund të merrte presionin, bëri vetëvrasje. Unë, për shembull, u përjashtova nga pozicioni im si anëtar, kandidat i Byrosë Politike dhe u përjashtova nga Komiteti Qendror; ata po përgatiteshin të më fusnin në burg. Shoku Enver Hoxha, dhe të gjithë shokët që i qëndruan besnikë linjës së tij dhe pikëpamjes marksiste-leniniste, u akuzuan si elementë anti-Jugosllavë, sepse ata ishin kundër përpjekjeve të Titos për ta kthyer Shqipërinë në një provincë Jugosllave, me fjalë të tjera, përpjekjet e tij për të marrë larg pavarësisë së Shqipërisë; ata kundërshtuan Titon dhe (i qëndruan) besnikë Stalinit dhe Bashkimit Sovjetik.
Kjo situatë vazhdoi për rreth tre vjet dhe arriti kulmin e saj në Plenumin e 8-të të Komitetit Qendror në 1947. Vendimet e këtij plenumi ishin vërtet revizioniste. Shoku Enver Hoxha dhe shokët e tjerë luftuan në një mënyrë të vendosur gjatë gjithë kohës kundër vendimeve të Plenumit të 8-të, dhe falë kësaj lufte të gjatë dhe të vështirë dhe me ardhjen e letrave të famshme nga Stalini, për çështjen e kursit revizionist dhe qëndrimi i Titos, u bë e mundur që në plenumin e 9-të të Komitetit Qendror, në tetor 1948, kursi oportunist dhe reaksionar i Koçi Xoxe dhe i pasuesve të tij, u shkatërrua dhe komplotet e tyre kundër partisë, udhëheqjes së saj marksiste-leniniste dhe kundër socializmit në Shqipëri, u zbuluan. Pasi u demaskua hapur për partinë dhe njerëzit, Koçi Xoxe dhe grupi i tij u përballën me një gjyq publik në maj 1949; ai gjyq e dënoi atë (vetëm Koçi Xoxe) me vdekje, dhe ky vendim u ekzekutua në qershor 1949.
MAO CE DUN: (me ironi) Ai shkoi në parajsë.
MEHMET SHEHU: Kjo është arsyeja pse unë thashë që ai ishte N. Hrushovi i parë i Shqipërisë, megjithëse N. Hrushovi nuk kishte arritur ende në skenë. Përveç këtij personi, ne kemi luftuar edhe elementë të tjerë anti-partiak dhe armik në partinë tonë. Ne kemi përjashtuar nga Komiteti Qendror dhe partia dhjetëra armiq, të cilët kanë pasur pak a shumë të njëjtin kurs dhe veprimtari me Liu Shaoçi dhe pasuesit e tij. Tani ne e shohim mirë se si Liu (Shaoçi) Deng (Xiaoping) ka vepruar në Kinë, dhe ne gjithashtu dimë shumë gjëra që nuk i dinim vitin e kaluar; tradhtia e tyre dhe nevoja për një luftë deri në fund kundër tyre janë shumë të qarta për ne.
Më fal, shoku Mao Ce Dun që të kam marrë aq shumë kohë me këto çështje.
MAO CE DUN: Jo, unë dua të të dëgjoj.
MEHMET SHEHU: Gjatë ditëve të fundit të okupimit Italian në 1943, kur krijuam Ushtrinë Nacionalçlirimtare dhe Frontin Nacionalçlirimtar të udhëhequr nga partia dhe kur në shumë zona të vendit kishim marrë pushtetin, kishte dy organizata në Shqipëri që e quanin veten nacionalistë dhe vepronin sikur donin vërtet çlirimin e Shqipërisë nga pushtimi fashist. Megjithëse partia i dinte mirë qëllimet e këtyre organizatave, ajo bëri të gjitha përpjekjet për të bashkëpunuar me ta kundër okupatorit (të huaj) – natyrisht pa dashur të bashkohej me ta dhe duke kërkuar të ruante pavarësinë e saj dhe hegjemoninë e Frontit Nacionalçlirimtar me çdo kusht. Në kuadër të këtyre përpjekjeve, u mbajt një takim në të cilin përfaqësuesit e këtyre dy organizatave takuan ata të partisë sonë. Delegacioni i partisë sonë drejtohej nga një prej sekretarëve të Komitetit Qendror të quajtur Ymer Dishnica. Në vend që të mbronte vijën e partisë dhe të zbatonte urdhrat e qarta të dhëna nga shoku Enver Hoxha, ky person kapitulloi dhe pranoi idetë e dy organizatave nacionaliste – të udhëhequr nga reaksionarët – për të shpërndarë Ushtrinë Nacionalçlirimtare dhe për të përfshirë Komunistin Partia e Shqipërisë dhe këto organizata borgjeze si të barabarta në qeverinë në zhvillim.
Në këtë takim, ata hartuan dhe shpërndanë një deklaratë të përbashkët, të cilën tradhtari Ymer Dishnica e nënshkroi në emër të partisë sonë. Kujtoj se ishte pikërisht gushti i vitit 1943, kur shoku Enver Hoxha mori shënimin e deklaratës së përbashkët. Unë kam qenë me të në atë kohë në një rajon malor të Shqipërisë së Jugut. Menjëherë, shoku Enver Hoxha e shpalli atë një veprim tradhtar. Deklarata e lartpërmendur u shpall e papranueshme nga partia jonë. Ymer Dishnica u përjashtua nga Komiteti Qendror dhe më vonë nga partia; tani ai punon si mjek. Por dëmi që ai i shkaktoi partisë, në atë moment kur lufta po bëhej më e ashpër, pasi pushtimi italian i Shqipërisë sapo ishte zëvendësuar nga ai nazist, ishte mjaft i rëndë.
Unë i përmend këto fakte, shoku Mao Ce Dun, sepse ka ngjashmëri midis aktiviteteve të tradhtarëve tanë gjatë luftës me aktivitetet dhe pikëpamjet e Liu Shaoçi. Liu Shaoçi donte t’i dorëzonte Ushtrinë e Kuqe Jiang Jieshi. Ymer Dishnica në rastin tone, dëshironte të dorëzonte Ushtrinë tonë Nacionalçlirimtare “Balli Kombëtar” (Fronti Kombëtar) dhe “Legaliteti” (monarkistët shqiptarë). Liu Shaoçi dëshironte të merrte pjesë në qeverinë e Jiang Jieshi dhe ta detyronte partinë të fshihej. Ymer Dishnica dëshironte të bënte të njëjtën gjë në vendin tonë, etj.
Unë nuk dua të heq më shumë nga koha e shokut Mao Ce Dun, sepse njerëz të tillë kanë ekzistuar në vendin tonë me rezultate në kohë të ndryshme. Nëse keni më shumë kohë, siç e përmendi shoku Çu En Lai, për t’u takuar edhe një herë, unë mund të flas më hollësisht për këto çështje. Doja të theksoja se edhe në partinë tonë, që nga themelimi i saj dhe deri më tani, ka pasur vazhdimisht një luftë të ashpër për ruajtjen e pastërtisë së linjës së saj. Lufta e të kundërtave si një ligj i përgjithshëm i progresit nuk mund të mos ndodhë edhe brenda një partie dhe kjo ka qenë e vërtetë edhe në vendin tonë.
MAO CE DUN: Kjo luftë është një tregues në partinë e luftës së klasave që vazhdon në shoqëri, sepse borgjezia ekziston, dhe po kështu edhe klasa feudale, dhe ata futin përfaqësuesit e tyre edhe në partinë tonë. Në radhët e partisë ka pasur disa njerëz që për një kohë të gjatë nuk kanë qenë komunistë, por agjentë në shërbim të armikut dhe ne dinim për ta. Për shembull, Liu Shaoçi që nga viti 1929 kreu tradhti duke nënshkruar një deklaratë para armikut. Kjo është zbuluar kohët e fundit nga Red Guardians. Më vonë ai, së bashku me Peng Zhen, Bo Yibo, An Ziwen dhe të tjerët, tradhtuan (ne) edhe një herë. Peng Zhen ishte anëtar i Byrosë Politike, sekretar i Komitetit Qendror, sekretar i parë i Komitetit Komunal të Pekinit, kryetar i Komitetit Ekzekutiv të Pekinit dhe nënkryetar i Komitetit të Përhershëm të Asamblesë. Bo Yibo ishte një kandidat në Byronë Politike dhe zëvendës ministër që merrej me sektorin e industrisë. Një Ziwen ishte për 20 vjet me radhë drejtor i Drejtorisë Organizative të CC. Ata kanë lëshuar deklarata ndërsa ishin në burg dhe janë betuar për besnikëri para portretit të Jiang Jieshi. Rojet e Kuqe bënë shumë gabime dhe (paten) mangësi, por orientimi i tyre i përgjithshëm është i saktë.
MEHMET SHEHU: Ju keni thënë që revolucioni nuk është thurje. Të gjithë kemi bërë gabime, disa prej të cilave jemi në gjendje sot t’i konsiderojmë budallallëqe.
MAO CE DUN: Kam bërë edhe disa marrëzi. Por Gardat (e Kuqe) janë arsimuar gjatë procesit të luftës. Në të kaluarën i gjithë sistemi arsimor në vendin tonë ishte në duart e borgjezisë. Shumica e gazetave, përfshirë ato që ishin maskuar si komuniste, ishin në duart e borgjezisë. Ata madje kishin mbështjellë duart rreth gazetës People’s Daily.
Për shumë vite me radhë tani, kam vërejtur disa herë që gazetat duhet të ndryshojnë pamjen e tyre, por askush nuk e mori parasysh thirrjen time, sepse ata nuk e pranuan këshillën time. Më 1 qershor të vitit të kaluar ne morëm gazetën “E Përditshmja e Popullit”. Para kësaj kohe ne kishim vetëm dy divizione ushtarake në Pekin, por më pas i dyfishuam në 4 divizione ushtarake dhe në këtë mënyrë në maj të vitit 1967, ne guxuam të riorganizonim komitetin e partisë së Pekinit. Në muajt maj, qershor dhe gjysmën e korrikut të atij viti nuk isha në Pekin. A do ta përfundojmë këtu?
MEHMET SHEHU: Ju kërkojmë falje, shoku Mao Ce Dun, që ju lodha aq shumë. Siç mund ta shihni, ne kurrë nuk jemi lodhur të vijmë për t’ju parë dhe për të biseduar me ju. /Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
