Nga Rowan Shaw Nicholl
Memorie.al/Ndërhyrja politike në botën e futbollit, në vitet ‘60-të, ishte po aq e zakonshme sa një fitore e Kupës së Europës të “Realit” të Madridit në dekadën paraardhëse. Lufta ideologjike midis Spanjës frankiste dhe Bashkimit Sovjetik, të Nikita Hrushovit, ripërcaktoi kuptimin e vërtetë të ndërhyrjes politike, në sport. Dhe këto të gjitha, brenda mjedisit të garës më të re të futbollit ndërkombëtar, në atë kohë – Kupës së Kombeve të Europës.
Faturimi i parë i turneut, filloi me kualifikimin në vitin 1958, rreth 33 vjet pasi francezi Henri Delaunay, e krijoi si ide. Fatkeqësisht, Delaunay, nuk jetoi aq sa për të parë krijimtarinë e tij sportive, por kurrsesi nuk mund të imagjinohej se si ai do të ishte ndjerë, duke parë përhapjen e një fushë beteje politike, për dy ideologji botërore, në një konflikt sportiv.
Spanja kishte hyrë në garë si një favorite i fortë, duke marrë parasysh se do të kishte një mungesë të Kupës së Botës, nën kampionen e Suedisë, shto këtu dhe Italinë, Gjermaninë Perëndimore dhe Anglinë. Vendet e Bllokut Lindor, përbënin pothuajse gjysmën e konkurrentëve.
Skuadra spanjolle u stërvit nga ylli i ardhshëm menaxherial, Helenio Herrera, mjeshtri i futbollit ‘catenaccio’ të Interit në vitet në vijim. Shtatë lojtarë nga skuadra e cila ishte pesë herë fituese e Kupës Evropiane të ‘Real’ Madridit, luajtën për ekipin kombëtar. Sigurisht që nuk kishte pyetje pa përgjigje, në lidhje me kredencialet e palës spanjolle.
Nën vështrimin mbrojtës të Francisco Francos, ‘Reali’ i Madridit, u bë klubi jozyrtar i favorizuar, duke përfituar nga marrëveshjet dhe shpërblimet marramendëse. Ministri i Jashtëm i Spanjës, në atë kohë, Fernando Maraa Castiella, theksoi: “Real’ Madrid, nuk është thjeshtë një stil sportiv. Ai ekip, është ambasada më e mirë që kemi pasur ndonjëherë në sytë e botës”. Prandaj Franco, ishte i vetëdijshëm për rëndësinë që ekipet e futbollit kishin në imazhin e huaj dhe kjo do të kishte luajtur në mendjen e tij dhjetëfish, kur bëhej fjalë për anën kombëtare të tyre.
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Spanja frankiste dërgoi 40.000 ushtarë për të luftuar në Frontin Lindor të Hitlerit, kundër Bashkimit Sovjetik. Me mijëra spanjollë do të mbeteshin ende si robër lufte, pas Perdes së Hekurt edhe në vitin 1960. Për më tepër, rreshtimi i Spanjës në krahun e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, shkëputi çdo shpresë për pajtim politik, midis të djathtëve dhe të majtëve në vendin iberik.
Kur Spanja barazoi me Bashkimin Sovjetik, mundësia e një inkursioni komunist, nën kamuflimin e ndeshjes së futbollit, do të kishte të bënte me figurën, e vetë Francos. Për më tepër, kërkesa e detyrueshme e luajtjes së himnit kombëtar të ekipit vizitor të një shteti komunist, do të interpretohej me valëvitjen e flamurit, simbol të komunizmit botëror. Drapri dhe Çekani i Bashkimit Sovjetik, nuk do të kishte qenë një pamje e mirë mediatike, për t’u transmetuar në Spanjën fashiste.
Dy ditë para se ekipi të fluturonte për në Moskë për ndeshjen e parë, vendimi i prerë u morr nga lart, “Ne nuk do të shkojmë në Moskë”, do të deklaronte Franco. Ylli sulmues, Alfredo Di Stefano, u zemërua, kur ky mosbesim u fut midis lojtarëve. Di Stefano, një nga sulmuesit më të mirë të kohës së tij, nuk do të mundte të përfaqësonte kurrë Spanjën, në finalet e një turneu ndërkombëtar, si rezultat i kësaj politike absurde.
Palës më të madhe spanjolle në atë kohë, nuk i’u besua të mbrojë imazhin e frankizmit. Humbja nuk do të rrezikohej me asnjë kusht, në mendjen e Francos. Në ditët në vijim, çdo përmendje në shtyp e ndeshjes fantazmë, nuk flitej asgjë më shumë sesa Bashkimin Sovjetik, që kalonte në fazën e nokautit. E gjithë sprova u varros së bashku me shpresat spanjolle, për t’u bërë kampionët e parë të Europës. Në vend të kësaj, skenari i rastit më të keq do të shpalosej. Skuadra e Bashkimit Sovjetik, do të vazhdonte të fitonte turneun, duke mundur Jugosllavinë 2-1 në Paris.
Hrushovi, u shpreh për përfitime politike në një deklaratë të pamëshirshme. “E gjithë bota po qesh me hilen e fundit (të Francos). Nga pozicioni i tij si mbrojtës i djathtë i prestigjit amerikan, ai ka shënuar një autogol, duke ndaluar futbollistët spanjollë, të garojnë kundër ekipit tonë sovjetik”. Përveç kësaj, gazeta ‘Futboll’, botoi një poezi që tallej me mustaqet e Frankos, si zgjatim i dollarëve amerikanë.
Pjesëmarrja e Spanjës, në Kupën e Botës në Kili dy vjet më vonë, nuk arriti të rimarrë asnjë besueshmëri, duke përfunduar e fundit në një grup që përfshinte Brazilin, Çekosllovakinë, dhe Meksikën. Tranzicioni u afrua dhe Spanja, do të ndalonte të gjithë lojtarët e huaj si në nivelin ndërkombëtar, ashtu edhe në atë të klubeve, duke i bërë kështu të papërshtatshëm si Di Stefano dhe Ferenc Puskas. Ndërkohë, Kupa Botërore e Bashkimit Sovjetik, do të mbaronte në fazën çerekfinale, duke pësuar një humbje 2-1 ndaj kilianëve.
Spanja do të mirëpriste raundin e dytë të Kupës së Kombeve të Europës në vitin 1964, ku turneu do të rritej me 12 ekipe, krahasuar me paraqitjen e vitit 1960. Spanjollët mundën Rumaninë, Irlandën e Veriut dhe Republikën e Irlandës në kualifikim, ndërsa kaluan një skuadër të respektuar, si Hungaria, me rezultatin 2-1, në fazën e turneut për të arritur në finale.
Kampionët e parë në mbrojtje të kupës, Bashkimi Sovjetik, do të mbanin nën presion Italinë, Suedinë dhe ekipin e talentuar të Danimarkës, në rrugën e tyre për në finalen e Madridit. Sovjetikët, me grintën e tyre, po shkonin drejt e në zemrën e frankizmit spanjoll.
Pavarësisht rezervave të vazhdueshme që nuk ishin qetësuar nga ky kompeticion, që katër vjet më parë, Franco, ishte për ironi i pafuqishëm këtë here, pasi do të ishte e padepërtueshme, që kombi pritës spanjoll, të tërhiqej nga finalet. Ndërsa Hrushovit, nuk do t’i ofrohej një ritëm i lirë në fashizëm për herë të dytë. Në vend të kësaj, Spanja do të tentonte të mbronte, reputacionin e saj zyrtar, përmes një finaleje sportive, në oborrin e shtëpisë së saj.
Fotografitë dhe filmimet me kamera të ceremonisë hapëse dhe të rreth 80.000 spektatorëve në “Santiago Bernabeu”, u transmetuan në 15 vende të ndryshme të botës. Kjo do të ishte, ngjarja më e ngarkuar politike dhe sportive, që nga Lojërat Olimpike të Berlinit të 1936. Ndërsa Franco, kishte zënë vendin e tij në podiumin e nderit, “ndeshja e vdekjes” sapo filloi.
Vetë finalja, thuhet se u luajt dy orë para afatit, në një përpjekje për të detyruar lojtarët sovjetikë të luftonin, me nxehtësinë e fundit të qershorit në Madrid. Çdo rrugë përparësie u ndoq në një përpjekje, për t’i dhënë spanjollëve një avantazh në fushën e lojës.
Spanja filloi siç pritej, duke kontrolluar në mënyrë metodike ritmin e lojës në mesfushë dhe duke sprovuar mbrojtjen sovjetike, me topa të gjatë. Kishin kaluar vetëm gjashtë minuta, para se të thyhej bllokimi. Luis Suarez, zotëroi topin në gjysmën e fushës kundërshtare dhe dha një kros të djathtë, që i shmangej një mbrojtësi sovjetik, vetëm për ta pasuar te Chus Pereda. Ky i fundit, nuk tregoi asnjë nerv, ndërsa goditi topin pas kapitenit të madh sovjetik, portierit Lev Yashin duke e nxjerrë atë jashtë.
Sidoqoftë, “Bernabeu” i mbushur plot, do të heshte dy minuta më vonë, ndërsa Galimzian Khusainov, bëri një vrapim të shkëlqyeshëm, për të goditur topin nën portierin e mirënjohur, bsask të Spanjës, Jose Angel Iribar, pas një sulmi të organizuar mire, që filloi nga duart e Yashinit. Pjesa e mbetur e ndeshjes, iu drejtua dominimit spanjoll në mesfushë, i ndërprerë vetëm nga kundërsulmi i here pas hershëm sovjetik. Me vetëm gjashtë minuta të mbetura, një pasim tjetër i dështuar nga mbrojtja sovjetike i dha Marcelinos një gjysmë shanci, duke kërcyer te topi dhe duke treguar teknikë të shkëlqyeshme, për t’a goditur me forcë me kokën e tij, përpara një Yashini të pafuqishëm. Flamujt spanjollë filluan të shpaloseshin në turmë, ndërsa BRSS, doli i gjithi në sulm në minutat e fundit, por pa rezultat. Frankizmi ishte triumfues. Marshet e Francos, filluan të këndoheshin në stadium, të inkurajuar dhe nga siguria e rezultatit përfundimtar.
Taktikisht, Spanja e kishte tejkaluar Bashkimin Sovjetik, duke e kaluar në më shumë se dy lojtarë kundra, një në mesfushë, një detyrë gati e pamundur, kur një nga katër mesfushorët spanjollë ishte, Luis Suarez, fitues i Kupës së Europës, i cili dukej i papërmbajtshëm. Nën tutelën e freskët të Konstantin Beskov, Bashkimi Sovjetik, kishte lëvizur për të kopjuar formacionin 4-2-4, të ekipit të Brazilit, fitues të Kupës së Botës 1958. Ato u munduan që t’i jepnin atij ekipi një theks të veçantë, lojës së krahut, ndërsa ruanin parimet e tyre kolektive të futbollit.
Nga ana tjetër, Spanja, mbajti formacionin e provuar dhe të aprovuar Ë-M, duke grumbulluar mesfushën e tyre dhe duke ndaluar sovjetikët nga zhvillimi i lojës me ritëm. Pak do ta kishin parashikuar Bashkimin Sovjetik, pa pasur parasysh asnjë ekip kombëtar të kohës, për të udhëtuar realisht në kryeqytetin e Spanjës dhe për të fituar po atje. Rezultati për Bashkimin Sovjetik, ishte një rezultat i respektueshëm edhe nëse kjo nuk do të reflektohej në shtëpinë e tyre, në Moskë. Beskov do të hiqej paturpësisht nga pozicioni i tij në javët në vijim, me vendimin që do të ishte urdhëruar nga Hrushovi, i cili edhe vetë, do të përjashtohej nga pushteti, para fundit të vitit 1964.
Nëse Bashkimi Sovjetik, do të kishte arritur të fitonte në Madrid, ishte mundësia që Franco do të mund t’ia paraqiste kupën kapitenit sovjetik, para botës dhe kjo do të shërbente, si një domethënie, që minonte çdo aspekt të Spanjës Fashiste.
Në vend të kësaj, do të ishin lojtarët spanjollë ata që zhdukën kujtimet e dhimbshme të vitit 1960, duke ngritur trofeun katër vjet më pas dhe duke i’a kushtuar fitoren, gjeneralit Franco. Hapja e dy turneve të Kupës së Kombeve Evropiane sigurisht ishte dominuar nga një përplasje e ideologjive, natyrisht e shkrirë me një futboll të mrekullueshëm, gjatë rrugëtimit të tij. /Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
