Pjesa e katërt
Memorie.al. Më 2 shtator 1969, në moshën 79 vjeçare, ndërroi jetë lideri komunist vietnamez, Ho Chi Minh, i njohur si revolucionar komunist dhe burrë shteti i cili, në vitet 1945–1955, mbajti funksionin e kryeministrit të Vietnamit dhe nga 1955 deri në 1969-ën, si President i Republikës Demokratike të Vietnamit (Vietnami Verior). Në vitin 1957, kur ishte në postin e Presidentit të Vietnamit, Ho Chi Minh, vizitoi edhe Shqipërinë, duke shkuar në disa rrethe të vendit. Që pas prishjes së marrëdhënieve zyrtare me Bashkimin Sovjetik në vitin 1961, regjimi komunist i Tiranës me në krye Enver Hoxhën, e konsideronte Vietnamin, si një nga shtetet më mike dhe më të afërt të saj, pas Republikës Popullore të Kinës. Nisur nga kjo, në shtatorin e vitit 1969, Tirana zyrtare dërgoi një delegacion në Vietnam, për të marrë pjesë në ceremonitë e varrimit të Ho Chi Minh-it, i cili kryesohej nga anëtari i Byrosë Politike të Komitetit Qendror të PPSH-së, Rita Marko, që njëkohësisht në atë kohë mbante edhe postin e zv / Kryetarit të Kuvendit Popullor të Republikës Popullore të Shqipërisë e gjithashtu, edhe si sekretar i Parë i Komitetit të Partisë së rrethit të Durrësit. Pas kthimit nga Vietnami dhe Republika Popullore e Kinës, ku ai delegacion bëri një vizitë miqësore, ashtu siç ishin “normat dhe rregullat e Partisë”, Rita Marko, raportoi para Enver Hoxhës dhe “shokëve” të tjerë të udhëheqjes, lidhur me ato vizita, gjë e cila pasqyrohet edhe në proces-verbalin përkatës me siglën “Tepër sekret”, që Memorie.al, po publikon të plotë në disa numra, sipas dokumenteve me proces-verbalin e këtij takimi, që ndodhet në Arkivin Qendror të Shtetit, fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSH-së.
TEPËR SEKRET
SHOKU ENVER HOXHA: Çu Enlai duket njeri i zgjuar, por nga sa ka diskutuar me Ritën, tingëllon si një budalla i madh. Ai nuk e fsheh aspak dhe thuajse hapur e thotë se pranon të ndihmojë Bashkimin Sovjetik.
SHOKU RITA MARKO: Nuk përjashtohet mundësia që sovjetikët të na gënjejnë, theksoi sërish Çu Enlai, prandaj po bëjmë përgatitje të mëdha për të përballuar skenarin më të vështirë. Ne do ta vërtetojmë me fakte në rast se do të ndërmarrin veprime konkrete.
“Brenda udhëheqjes sovjetike ka divergjenca, (dhe) ne do të vazhdojmë polemika me ta, – tha Çu Enlai, – por në të njëjtën kohë, do të bisedojmë edhe për çështjet që përmenda. Ndër të tjera, ky takim na ka ndihmuar edhe në mbledhjen e inteligjencës”.
(Rita Marko): Unë ndërhyra në këtë pikë dhe thashë; “por a janë revizionistët sovjetikë budallenj, nga ana e tyre dhe ndoshta as që përpiqen të mbledhin inteligjencë kundër jush”?!
“Është e saktë, – tha ai, – këto gjëra janë të ndërsjella, dialektike, por duhet parë me kujdes, sepse nuk është ashtu siç thua ti”, – më tha. Këtu pati një debat mes nesh, ai këmbënguli në mendimet e tij dhe unë në të miat, duke i theksuar se ata bëjnë dhe do të bëjnë të gjitha përpjekjet, për të dalë nga situatat e vështira, në të cilat ndodhen.
Çu Enlai foli më pas, për situatën e brendshme të Bashkimit Sovjetik dhe gjendjen e marrëdhënieve të tij me aleatët. “Në këto rrethana, – vazhdoi ai, – (Bashkimi Sovjetik) do të përpiqet të dalë nga kjo situatë, prandaj duhet të jemi vigjilentë”. “Përsëri unë (Rita Marko) theksova se; pikërisht në këto rrethana të vështira për ta, ky takim nuk më duket i drejtë”, – por Çu Enlai më tha se; – “nuk po e trajtoj këtë çështje në mënyrë dialektike. –
Kryetari Mao, – theksoi ai, – thotë se paqja mund të kthehet në luftë, por kjo kërkon një proces, ashtu siç mund të fillojnë bisedimet e paqes, pas përfundimit të luftës. Mund të ndodhë që sot po flisni, por nesër shpërthen lufta. Edhe në bisedimet që bëhen, si ato që kemi pasur, ka ende elemente lufte, sepse ne nuk jemi dakord me ta për shumë gjëra, kështu që edhe kjo është luftë”.
SHOKU MEHMET SHEHU: Me këtë tregojnë, se janë plotësisht dakord me vietnamezët që po bisedojnë me amerikanët në Paris.
SHOKU RITA MARKO: “Duhet të bëjmë përpjekje për të shmangur luftën”, – tha Çu Enlai.
Në darkën që shtroi, ai nuk bëri dolli për ne, megjithëse u përpoq të thoshte disa fjalë të mira (për ne). Kur Çu Enlai na tregoi për bisedimet që kishte pasur me Kosigin, i thashë se; “nuk jemi të informuar për të rejat, ndaj duam të dimë pse mbahet sekret ky takim”.
Kang Sheng, mohoi atë që na kishte thënë në bisedën që patëm me të dhe theksoi se, e kishte fjalën vetëm për të mos thënë se Kosigin erdhi në Kinë, pasi kishte mbërritur në Irkutsk, por për të thënë se kishte ardhur nga Hanoi.
Herët në mëngjes, meqë po largoheshin me të shpejtë, Kang Sheng erdhi për të thënë lamtumirë, së bashku me dy anëtarë të tjerë të Byrosë Politike të Komitetit Qendror, Xie Fuzhi dhe Yao Wenyuan. Kang Sheng na tha se; “Çu Enlai ishte shumë i zënë me punë, megjithatë, në orën 6 të mëngjesit, më kërkoi me telefon, t’ju kërkoja falje, që mbrëmë në darkë, harroi të na bënte dolli”.
Kur shkuam në aeroport me Kang Sheng, gjetëm atje Li Xiannian dhe disa të tjerë që prisnin të na thonë lamtumirë. Li Xiannian na tha të njëjtën gjë, si Kang Sheng. Nga Pekini, shkuam në Nanjing dhe më pas në Shangai.
SHOKU ENVER HOXHA: Çu Enlai “harroi” të bënte dolli, sepse ai dhe miqtë e tij, janë të predispozuar të harrojnë. Çfarë keni parë gjatë vizitave tuaja, jashtë Pekinit?
SHOKU RITA MARKO: Kudo, edhe në ndërmarrje flitej për luftë. Këtë e vuri re edhe Xhoxhi (ambasadori shqiptar]. “Ata flasin kështu në të gjithë Pekinin”, – na tha ai. Kjo ishte përshtypja që patëm në repartin ushtarak që vizituam.
Në Nanjing, gjithashtu, të gjithë folën vetëm për përgatitjet e luftës, madje edhe anëtari i Byrosë Politike, që na priti atje, dhe më pas, flasin për formulën e tyre “kritikë lufte – transformim”.
Përgatitja për luftë, është detyra e tyre e parë kudo në Kinë. E gjithë ekonomia kineze, është mobilizuar tani, për t’i shërbyer këtij qëllimi. Në këtë mënyrë, na foli edhe anëtari tjetër i Byrosë Politike, që punon në Shangai.
Aty na çuan për të vizituar një fabrikë ndërtimi anijesh, ku prodhohen pjesë për nëndetëset, njërën prej të cilave, e vizituam ende pa përfunduar dhe vizituam edhe një anije ushtarake, të pajisur me silura. Aty ndodhet edhe një bazë nëndetësesh. Fabrika dukej shumë e madhe, [dhe] na thanë se aty punojnë 7.500 punëtorë.
Me sa vumë re, kudo që shkuam jashtë Pekinit, njerëzit me të cilët biseduam, nuk thanë asnjë fjalë, për takimin e Kosigin me Çu Enlai, në fakt ata nuk do të hynin fare në të, ndërsa nga ana jonë, kur flisnim me ta, shfrytëzonim çdo mundësi për t’u folur, edhe gjatë udhëtimeve me makinë, për t’u treguar se çfarë janë revizionistët sovjetikë, por përgjigjet që do të na jepnin, ishin të përgjithshme.
Mendimi ynë është se udhëheqësit kinezë, edhe pse flasin shumë për luftën, janë të predispozuar të bisedojnë me revizionistët sovjetikë, për t’u afruar me ta.
SHOKU ENVER HOXHA: Udhëheqësit kinezë, janë tërësisht të predispozuar, për të ndihmuar tradhtarët revizionistë të Bashkimit Sovjetik, dhe ata mbështesin marrëdhëniet miqësore me Bashkimin Sovjetik, të bëra shpejt dhe në shkallë të gjerë.
SHOKU MEHMET SHEHU: Ata patën vetëm një takim dhe tashmë ranë dakord, për të shkëmbyer ambasadorë, për të zgjidhur çështjet e kufirit, etj. Kryeministrat e dy shteteve të mëdha, nuk takohen kot.
SHOKU ENVER HOXHA: Çu Enlai parashtron në një takim me Kosigin, të gjitha ato çështje, që shërbejnë për të forcuar pozicionin e Bashkimit Sovjetik, përballë imperialistëve amerikanë. Udhëheqësit kinezë, e bëjnë këtë me vetëdije.
Ata e dinë se pozita e revizionistëve sovjetikë brenda vendit, është e dobët, por me përpjekjet e tyre, i ndihmojnë ata të konsolidojnë situatën e tyre dhe kështu të përkeqësojnë më tej sundimin e tyre mbi popullin sovjetik. Me këtë ata ndihmuan edhe Bashkimin Sovjetik, të rifitonte prestigjin e tij, i cili ishte goditur, si para satelitëve, ashtu edhe para të gjitha partive të tjera.
Pra, në një kohë kur ky prestigj është goditur, nga politika revizioniste aventuristë sovjetike ndaj Kinës, udhëheqësit kinezë, mbajnë një takim dhe me këtë krijojnë iluzionin se Bashkimi Sovjetik, në njëfarë mënyre, nuk ndjek një politikë aventuristë, por se po përpiqet. për të gjetur një zgjidhje, për mosmarrëveshjet. Kjo është një formë ndihme, që ata u japin tradhtarëve në Moskë.
Çfarë mund të kuptohet tjetër nga ky takim?! Rezulton se hapat e ndërmarrë nga udhëheqësit kinezë do të çimentojnë pozicionin e aventurierëve revizionistë sovjetikë, dhe se ata gjithashtu, do të ndihmojnë në “uljen e presionit” ndaj Kinës, në mënyrë që ajo të ketë mundësinë, për të reduktuar shpenzimet ushtarake. Ajo që kinezët thonë, se do të jenë të armatosur deri në dhëmbë, është “larja e derrit”.
Por gjithashtu, për sa kohë ata mendojnë të punojnë për të arritur “çarmatimin” e Bashkimit Sovjetik dhe të hyjnë në një aleancë kundër imperializmit, së bashku me revizionistët sovjetikë, kjo do të thotë se shqiptarët që nuk i ndjekin ata në këtë rrugë, nuk janë realistë, por ekstremistë. Ky është thelbi i kësaj tendence, që po bëhet e dukshme tek ata.
SHOKU MEHMET SHEHU: Ky është vlerësimi i tyre për ne. Me qëndrimin e tyre, liderët kinezë po u thonë vietnamezëve se edhe ne kemi zgjedhur rrugën tuaj, [se] jua kemi thënë këtë në mënyrë indirekte deri më tani dhe tani kemi ardhur në rrugën tuaj.
SHOKU ENVER HOXHA: Kur Çu Enlai ju tha se me këtë takim, kinezët donin të mblidhnin informata për sovjetikët, ju shoku Rita, i thatë me të drejtë, se; edhe revizionistët sovjetikë u përpoqën të mbledhin informata për ju. Kjo nuk i pëlqeu Çu Enlait, sepse u bëri të ditur, se ne supozojmë se revizionistët sovjetikë, duan ta përdorin këtë takim, për të provuar se ku qëndrojnë kinezët, për të matur pulsin e tyre.
SHOKU RITA MARKO: Theksova gjithashtu, se Kosigin, nuk është ekonomist, siç tha ai, por udhëheqës ideologjik dhe ndër më të vjetrit.
SHOKU ENVER HOXHA: Ky qëndrim i drejtuesve kinezë, nuk na habit.
SHOKU RITA MARKO: Çu Enlai më pyeti, nëse e njohim zyrtarin e partisë sovjetike dhe sekretarin e Komitetit Qendror, Konstantin Fedorovich Katushev, i cili ishte pjesë e këtij delegacioni sovjetik, së bashku me Kosigin. Unë iu përgjigja se; nuk e njohim. Pas kësaj, ai theksoi hapur se Kosigin, është për paqe.
SHOKU ENVER HOXHA: Pra, me këtë që po bëjnë, udhëheqësit kinezë mendojnë se do të zbutin “skifterët” dhe kështu do të heqin rrezikun e luftës për Kinën, dhe situata, sipas tyre, do të evoluojë drejt përmirësimit të marrëdhëniet e tyre me Bashkimin Sovjetik. Pastaj, përfundimi është se; vetëm një armik i përbashkët mbetet, për të dyja palët, imperializmi amerikan.
Me këtë Çu Enlai, donte t’ju thoshte, shoku Rita, se edhe ju në Shqipëri, shmangni “skifterët”. Dhe këtë do ta bëni, mendon ai, ju pëlqen apo nuk doni, sepse ne ju mbajmë të ngopur, ashtu siç na tha dikur zyrtari i partisë sovjetike, Anastas Mikojan. Ata mendojnë se shqiptarët janë sektarë, kundër politikës sonë.
SHOKU RITA MARKO: Sido që të jetë, kinezët ishin shumë të kujdesshëm me ne.
SHOKU ENVER HOXHA: Linja jonë është e saktë, prandaj delegacioni ynë partiak dhe qeveritar, i kryesuar nga shoku Haki, i cili shkon në Kinë, me rastin e festimit të 20 vjetorit të shpalljes së Republikës Popullore të Kinës, të shprehet hapur, siç kemi bërë gjithmonë, pikëpamjet tona, për këto çështje, duan apo nuk duan.
Kjo nuk na dëmton vërtet dhe nuk duhet të na bëjë të shkelim parimet. Por, sigurisht, me takt, duhet t’u bëjmë me dije se partia jonë, mendon se ky takim, nuk është i drejtë, jo oportun dhe se nuk i shërben marksizëm-leninizmit. Atyre u duhet kujtuar ajo, që i thanë shokut Rita Marko, se ne mendojmë si “ekstremistë”.
Kjo nuk është e vërtetë, sepse ne mendojmë dhe sillemi sipas rrugës marksiste-leniniste dhe vetëm nga ky këndvështrim, e konsiderojmë takimin e Çu Enlait me Kosiginin, si një qëndrim oportunist, një taktikë të gabuar. Ne duhet t’u themi liderëve kinezë, se në parim nuk jemi kundër bisedimeve, por jo çdo bisede, në çdo nivel dhe me askënd.
Ne nuk jemi për takime të këtij niveli, me revizionistët sovjetikë, siç bënë në këtë rast. Ka momente kur duhen biseduar, ku dhe pse duhet folur, por në nivele të ndryshme, të cilat duhet të përcaktohen gjithmonë drejt, bazuar në konjukturat reale dhe që të na sjellin një përfitim real dhe jo për armiqtë.
Bisedimet kanë gjithmonë, karakter politik. Dhe qëndrimi ynë kryesor politik, është të luftojmë deri në fund, kundër armiqve imperialistë dhe revizionistë sovjetikë. Për ne politika është në çdo instancë dhe gjithmonë, në plan të parë.
Nëse ata fillojnë të flasin për rrezikun e luftës, ju mund t’u thoni atyre, se ne nuk kemi informacion për madhësinë e forcave sovjetike të përqendruara në kufirin kinez dhe se, ju mund ta dini këtë më mirë se ne, prandaj mund të gabojmë në vlerësimet tona, në këtë çështje.
Megjithatë, ne mendojmë se me ato forca, siç i përshkruani ju, që revizionistët sovjetikë kanë tani në kufirin kinez dhe në situatën aktuale në botë dhe brenda vetë Bashkimit Sovjetik, (Bashkimi Sovjetik), nuk mund ta sulmojë aktualisht Kinën.
Ne jemi njëqind për qind me ju, për çështje të tilla, si ju duhet të jeni të armatosur, të jeni gati për luftë dhe të qëndroni gjithmonë vigjilentë, por ne mendojmë se Bashkimi Sovjetik, nuk mund ta sulmojë Kinën në koniunkturën aktuale, sepse lufta me Kinën, do të ishte jashtëzakonisht e rrezikshme për Bashkimin Sovjetik, do të ishte në disavantazh të saj dhe do të çonte në disfatë të sigurt.
Mund t’u themi edhe udhëheqësve kinezë, se mendimi ynë është se ky takim, që keni pasur me Kosigin në Pekin, i ndihmoi revizionistët sovjetikë. Shoku Rita Marko, na raportoi për bisedën e Kosigin me ju. Lidhur me këtë, partia jonë mendon se tani, në prag të mbledhjes së OKB-së, ky takim ndihmoi Bashkimin Sovjetik.
Shoku Çu Enlai e përshkroi gjendjen në udhëheqjen sovjetike, si të dobët, pa unitet. Ne jemi plotësisht dakord, me këtë vlerësim; megjithatë, takimi që keni pasur, sipas mendimit tonë, i ndihmoi ata, të përmirësonin situatën e tyre të vështirë.
Shoku Çu Enlai thotë se Bashkimi Sovjetik, ka humbur autoritetin përballë aleatëve. Kjo është gjithashtu shumë e vërtetë. Por, sipas mendimit tonë, takimi në Pekin me Kosigin, u erdhi në ndihmë udhëheqësve revizionistë sovjetikë.
Ky takim ndihmoi gjithashtu autoritetin e humbur të Bashkimit Sovjetik, brenda lëvizjes komuniste ndërkombëtare. Ajo u jep revizionistëve sovjetikë një atu, se gjoja durimi i Bashkimit Sovjetik dhe politika e tij e afrimit dhe negocimit, janë të sakta.
Ky qëndrim, mund të shkaktojë zhgënjim tek disa marksistë-leninistë të papjekur, ndaj mendojmë se takimi mund të ndikojë negativisht, në lëvizjen komuniste botërore. Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
