Dashnor Kaloçi
Pjesa e parë
Memorie.al/ publikon një dokument të panjohur të nxjerrë nga Arkivi Qendror i Shtetit në Tiranë (fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSH-së), i cili i përket vitit 1962, ku ndodhet proces-verbali i takimit dhe bisedimeve të zhvilluara ndërmjet një delegacioni të Partisë së Punës së Shqipërisë i kryesuar nga anëtarët e Byrosë Politike dhe sekretarët e Komitetit Qendror të PPSH-së, Hysni Kapo dhe Ramiz Alia, me një delegacioni të Partisë Komuniste të Republikës Popullore të Kinës i kryesuar nga Ten Hsiao Pin dhe Van Tse Zian. Proces-verbali i bisedimeve ndërmjet dy delegacioneve i zhvilluar më 10 qershor të vitit 1962, në selinë e Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Kinës, (i cili ishte takimi i pestë zyrtar midis tyre), ku pas pikës së parë të rendit të ditës që ishte dhe prioritare, një takim i mundshëm me Mao Ce Dunin dhe gjetja e mundësive e itinerari i kthimit të delegacionit shqiptar në atdhe në rrugë ajrore dhe detare, u diskutua edhe rreth marrëdhënieve dy palëshe dhe ndihmës ekonomike që kërkonte Tirana zyrtare nëpërmjet dy udhëheqësve të lartë të saj, Hysni Kapo dhe Ramiz Alia, siç ishte Uzina e Azotikut (plehrave fosfatike), që do të ndërtohej në Fier, bisedimet për Traktatin e Varshavës, KNER-in, NATO-n, Nikita Hrushovin, raportet e marrëdhëniet e Kinës me fqinjët e saj dhe shtete të tjera aziatike, si: Bashkimi Sovjetik, Koreja e Veriut, Koreja e Jugut, Japonia, Mongolia, Tajvani, Vietnam i Veriut, Vietnami i Jugut, Kamboxhia, Laosi, Indonezia, Nepali, Birmania, India, Pakistani, Burundi, etj., e deri te ato të Lindjes së Mesme dhe afrikane, si: Irani, Iraku, Siria, Egjipti, Algjeria, Guinea, Mali, Gana etj.
Proces-verbali i takimit të delegacionit të Partisë së Punës së Shqipërisë i kryesuar nga Hysni Kapo dhe Ramiz Alia, me delegacionin e Partisë Komuniste të Kinës, i kryesuar nga Ten Hsiao Pin dhe Van Tse Zian, i zhvilluar në Pekin më 10 qershor 1962
Takimi i pestë zyrtar, midis delegacionit të Partisë së Punës së Shqipërisë dhe delegacionit të Partisë Komuniste Kineze. (Mbajtur në selinë e Komitetit Qendror të Partisë Komuniste kineze, në orën 9 në mëngjesin 10 qershorit të vitit 1962)
Shoku Ten Hsiao Pin: Ju kërkojmë falje që gjatë tri ditëve të fundit kemi qenë shumë të zënë dhe nuk kemi qenë në gjendje të takohemi me ju. Një takim me shokun Mao Ce Dun në Pekin, është planifikuar për ju për disa ditë nga tani.
Shoku Hysni Kapo: Kjo do të ishte një gjë shumë e mirë.
Shoku Ten Hsiao Pin: Deri kur do të ishit në gjendje të zgjasni qëndrimin tuaj në vendin tonë?
Shokët Hysni Kapo dhe Ramiz Alia: Kjo është një çështje që mund ta diskutojmë së bashku.
Shoku Ten Hsiao Pin: Ju gjithashtu shprehni dëshirën për të vizituar disa nga rajonet në vendin tonë, kështu që ne jemi të mendimit që ne mund të vazhdojmë bisedat tona kur të ktheheni nga ato vizita. Dëshironi të vizitoni Tianjin ose Kinën veri-lindore?
Sido që të jetë, kur të ktheheni, edhe shoku Mao Ce Dun do të jetë kthyer, ne pastaj mund të mbajmë kontakte dhe të rregullojmë të flasim me ju. Komiteti Qendror i partisë sonë, akoma nuk ju ka ftuar që të prisni bukën së bashku. (Te qeshura)
Disa nga shokët tuaj do të dëshironin të vizitonin Shangain dhe qytetet e jugut. Kjo është diçka që mund ta bëni kur niseni nga Pekini gjatë udhëtimit tuaj përsëri në Shqipëri. Kjo është ajo që ne mendojmë, por ju gjithashtu duhet të na jepni mendimin tuaj për këtë. Ne do të menaxhojmë çështjen e vizitave sipas dëshirave dhe mendimeve tuaja.
Shoku Hysni Kapo: Gjithçka varet nga koha që kemi dhe rrjedha e udhëtimit tonë.
Shoku Ten Hsiao Pin: Ne mund të flasim për kursin që do të merrni gjatë kthimit tuaj.
Shoku Van Tse Zian: Mendimi im personal, është që kur të ktheheni në Shqipëri, një aeroplan i yni duhet t’ju çojë në Rangoon. Nga atje mund të përdorni një aeroplan për të kaluar vendet e Perëndimit. Megjithatë, unë personalisht ende mendoj se (dhe natyrisht, ju do ta merrni vetë vendimin përfundimtar), shokët kryesorë të delegacionit tuaj, duhet të përdorin edhe një herë një anije për udhëtimin e tyre.
Pjesa tjetër mund të kthehet me ajër përmes Rangoon, ku mund t’i marrim me avionin tonë. Ne nuk kemi një aeroplan që mund t’i çojë më tej. Unë jam duke menduar vetëm për sigurinë për shokët kryesorë.
Në të ardhmen ne jemi duke planifikuar krijimin e një linje ajrore midis Pekinit dhe Kajros, dhe më pas për në vendin tuaj, por për momentin nuk kemi asnjë itinerar të këtij lloji.
Shoku Ten Hsiao Pin: Po mendoni edhe ju për një rrugë të tillë?
Shoku Hysni Kapo: Nuk kemi menduar për një rrugë të tillë, sepse nuk kemi kapacitet.
Shoku Ramiz Alia: Edhe aeroplani që kalon nëpër Shqipëri në këtë moment, i përket një kompanie ajrore Hollandeze.
Shoku Hysni Kapo: Ne nuk jemi duke planifikuar krijimin e një rruge të tillë, pasi siç e dini mirë ne nuk jemi në gjendje ta bëjmë këtë. Avioni që vjen tani në Tiranë ndjek itinerarin Tiranë – Bejrut – Rangoon dhe vjen vetëm një herë në dy javë.
Shoku Ten Hsiao Pin: A është vendosur tashmë (fluturimi juaj i kthimit)?
Shoku Hysni Kapo: Po, do të ketë një fluturim më 25 qershor dhe një tjetër më 11 korrik. Ne, shokët kryesorë të delegacionit, jemi udhëzuar nga Komiteti Qendror që të jemi në gjendje të udhëtojmë me avion, pasi të këshillohemi gjithashtu me ju dhe nëse e shohim të gjithë të përshtatshëm së bashku.
Arsyeja është se udhëtimi në det zgjat shumë dhe, për më tepër, anija jonë, për shkak të natyrës së ngarkesës që mbart, nuk do të ndalet askund. Nëse kthehemi në Shqipëri nga Kina me avion, ardhja jonë këtu me siguri do të bëhet e njohur, pa marrë parasysh se në cilën rrugë do të ndjekim.
Shoku Ten Hsiao Pin: Nuk do të kishte rëndësi nëse bëhet e njohur. Ne nuk kemi asnjë kundërshtim në cilën rrugë të merrni për t’u kthyer. Sa i përket hapave tanë, ne do t’ju çojmë deri në Rangoon dhe atje do t’ju marrim bileta për udhëtimin tuaj në Shqipëri. Pra, nëse mendoni se është e mençur të ktheheni përmes kësaj rruge, ne nuk kemi asnjë kundërshtim ndaj saj.
Shoku Ramiz Alia: Duhet të keni ende parasysh, shokë, që nëse e ndjekim këtë rrugë, vendet Perëndimore do të fillojnë të flasin, sepse ne do të duhet të kërkojmë viza nga Birmania, Republika e Bashkuara Arabe dhe Italia.
Shoku Ten Hsiao Pin: Kjo nuk na shqetëson.
Në të ardhmen, siç tha shoku Van Tse Zian, ne jemi duke planifikuar krijimin e një linje ajrore për në Kajro. Tani ne jemi duke bërë kontakte me anglezët për blerjen e aeroplanëve, sepse meqenëse shumë njerëz vijnë në Kinë nga vendet e Jugut, rruga e vetme ajrore që kemi me Veriun, nuk është gati e mjaftueshme.
Kjo është arsyeja pse ne gjithashtu kemi nevojë për një rrugë ajrore në atë drejtim. Pika në kohë kur do të vendosim ta fillojmë do të vendoset më vonë. Sido që të jetë, aeroplani në këtë itinerar, nuk do të ndalet në Indi, sepse situata mund të ndërlikohet, në fakt nuk do të ndalet as në Ceilon.
Shoku Hysni Kapo: A po planifikoni të krijoni itinerarin këtë apo vitin tjetër?
Shoku Ten Hsiao Pin: Ne jemi akoma në negociata me anglezët për çmimin e avionëve. Ne jemi duke punuar në mënyrë aktive për zgjidhjen e kësaj çështje. Që nga takimi ynë i fundit, ju keni sjellë disa çështje. Mendoj se nuk duhet të flasim për disa prej tyre sot. Shokët përgjegjës për trajtimin e drejtpërdrejtë të çështjeve specifike, do t’ju informojnë në raundin tjetër.
Sa i përket çështjes së organizatave ndërkombëtare të masave, ne kemi ekspertin këtu, shokun…… Yi (emri është i errët nga skaneri dhe një vulë partie, por ndoshta është Liu Nin Yi) dhe ai do të flasë me ju, por Unë mendoj se ai nuk do t’ju japë lajme shumë të mira (të qeshura). Për të folur për çështje të tilla, veprimtaria e organizatave të tilla duhet të vëzhgohet në terren. Çfarë mendoni ju?
Shoku Hysni Kapo: Sa i përket asaj që ka ndodhur në të kaluarën në këto organizata – të paktën në ato në të cilat kemi marrë pjesë, të tilla si në takimet e Stokholmit, të Moskës, të Berlinit, etj., – ne jemi plotësisht të ditur, por kjo gjithmonë varet nga ajo që delegacionet tona kanë qenë në gjendje të mbledhin informacion. Pra, nëse ka edhe më shumë artikuj specifikë, ju mund të na informoni për to.
Shoku Ramiz Alia: Njerëzit tanë nuk marrin pjesë në organet ekzekutive të këtyre organizatave, kështu që nëse ka disa gjëra për të cilat ju i konsideroni të nevojshme që ne të informohemi, mund të na i tregoni.
Shoku Ten Hsiao Pin: Sa i përket pozicioneve tona për çështje, ne nuk kemi ndërmend t’i ndryshojmë ato dhe as nuk është e nevojshme që t’i bëjmë. Gjithashtu, sa i përket çështjes së koordinimit të aktiviteteve të të dy palëve tona, kjo është gjithashtu një çështje që mund të zgjidhet lehtësisht. Shoku Liu Nin Yi do t’ju flasë për takimin që do të mbahet në Moskë, për çështjen e çarmatosjes dhe paqes.
Ne nuk kemi ndërmend të dërgojmë një delegacion të ndonjë rëndësie në këtë takim; delegacioni, ndoshta do të drejtohet nga Kao Dun, jo anëtar i partisë. Fillimisht synonim që shokun Liu Nin Yi të shkonte, por tani mendojmë se nuk mund ta dërgojmë. Pozicioni ynë ndaj këtij takimi, nuk është as i ngrohtë dhe as i ftohtë.
Plani ynë për çështjen e Uzinës së Plehrave Azotikë bëri thirrje që shoku Çu En Lai dhe shoku Li Xiannian, të flasin me ju për këtë kur diskutuam për situatën e brendshme. Ky është një problem ekonomik. Thjesht doja të them, se pala jonë ka disa vështirësi me një fabrikë të tillë.
Shoku Van Tse Zian: Veçanërisht nga ana teknike, sepse gazi natyror do të përdoret si lëndë e parë për këtë impiant.
Shoku Ten Hsiao Pin: Tani po mbajmë kontakte me italianët që punojnë për një zgjidhje të këtij problemi. Italianët po na tregojnë se ata u kanë dhënë teknologjinë e tyre amerikanëve dhe nuk mund ta shesin atë për ne, por ata nuk janë shprehur haptas për këtë. Por ne jemi në gjendje të gjejmë shumë mënyra për të zgjidhur këtë problem në botën kapitaliste.
Nëse e blejmë, kjo çështje bëhet më e lehtë për ju për t’u zgjidhur. Kemi gjithashtu shumë gaz natyror që shkon dëm. Sido që të jetë, ne jemi duke punuar në mënyrë aktive për të zgjidhur këtë çështje që ju preokupon aq shumë.
Shoku Hysni Kapo: Kjo (bimë) është një objekt që në sektorin e planifikimit ekonomik shtetëror na preokupon shumë, veçanërisht pasi ka të bëjë me zhvillimin e bujqësisë sonë, dhe kjo është arsyeja pse ne donim ta diskutonim atë me ju.
Ne e dimë që në fundin tuaj, ka shumë interes në lidhje me Italianët, por ne donim të dinim se cilat janë mundësitë dhe perspektivat për këtë çështje, sepse ai është objektivi kryesor i planit tonë të tretë pesë-vjeçar. Ne jemi dakord ta diskutojmë këtë çështje kur flasim me shokët që përmendët.
Shoku Ten Hsiao Pin: Edhe kjo çështje na preokupon. Mënyra se si ne prodhojmë plehrat, nuk është ekonomike. Prodhimi ynë vjetor është më pak se dy milion tonë, dhe kështu që ne jemi të detyruar të importojmë plehra nga bota kapitaliste. Këtë vit po parashikojmë edhe importimin e mbi një milion tonë. Të gjitha vendet socialiste kanë një deficit në prodhimin e plehrave kimikë.
Bashkimi i Republikave Socialiste Sovjetike, vetëm kohët e fundit ka filluar të prodhojë më shumë plehra. Për më tepër, ndërtimi i plotë i një impianti të tillë është i vështirë; duhet kohë, të paktën tre vjet. Kjo është arsyeja pse do të jetë e vështirë për ju të ndërtoni një impiant të tillë brenda këtij plani pesë-vjeçar. Ne nuk jemi ekspertë, por unë e di që nëse qymyri përdoret si lëndë e parë, detyra do të bëhet më e lehtë.
Shoku Hysni Kapo: Në bisedat që keni bërë me italianët, ata kishin thënë që një objekt i tillë mund të ndërtohet brenda tre vjetësh. Në bisedat që shoku (Anëtar i Komitetit Qendror), Abdyl Këllezi, ka pasur me shokët tuaj, ishte parashikuar që një objekt i tillë të mund të ndërtohej më së voni para fundit të vitit 1966. Afati ende nuk është caktuar, pasi që ai ishte vetëm një shkëmbim mendimesh.
Shoku Ten Hsiao Pin: Ne do ta diskutojmë këtë çështje posaçërisht. Shoku Li Xiannian e di më mirë këtë çështje. Një çështje tjetër që ju na keni paraqitur është ajo e pjesëmarrjes dhe pozicionit tonë në takimet e organizatave dhe institucioneve të 12 vendeve socialiste. Organizatat e vendeve socialiste kanë karakter të ndryshëm. Për shembull, në takimin e Paktit të Varshavës, ne marrim pjesë vetëm si vëzhgues.
Shoku Hysni Kapo: Këshilli Ekonomik (KNER) dhe Pakti i Varshavës kanë një karakter tjetër.
Shoku Ten Hsiao Pin: Në organizatat e vendeve socialiste që kanë një karakter të tillë, si Këshilli Ekonomik (KNER) dhe Pakti i Varshavës, ne nuk kemi marrë pjesë, në fakt në takimin e fundit nuk kemi dërguar as vëzhgues.
Shoku Hysni Kapo: Para se të thirreshin këto takime, ju gjithashtu na keni pyetur nëse kemi marrë një ftesë apo jo dhe nuk kemi pasur ndonjë shqetësim në lidhje me pozicionin tuaj.
Shoku Ten Hsiao Pin: Të dyja këto organizata janë të të njëjtit karakter. Ne gjithashtu nuk do të marrim pjesë në to në të ardhmen.
Organizatat kulturore kanë një karakter tjetër. Këto janë organizata të një natyre të përkohshme ose të përhershme. Një organizatë e përhershme është, për shembull, ajo e ushtrisë, Shoqëria Sportive e Ushtrive Miqësore. Ne jemi grindur me ta në mbledhjen e kësaj shoqërie, e cila është dashur të mbahet në vendin tuaj, dhe ju kemi informuar për këtë.
Tani lufta në këtë organizatë vazhdon. Ne mendojmë se është e mundur që të mos marrim pjesë, nëse kjo ndryshon rregullat ekzistuese të organizatës. Ne do të marrim pjesë vetëm me kusht që statuti ekzistues i organizatës të mos ndryshohet dhe që edhe Shqipëria të ftohet të marrë pjesë në të.
Por ka edhe organizata me karakter të përkohshëm. Ju nuk jeni anëtar i organizatës së hekurudhave. Ne gjithashtu vendosim pozicionin tonë ndaj këtyre organizatave në varësi të karakterit të tyre. Për shembull, ne nuk morëm pjesë në sfidën e gjimnastikës, në të cilën morën pjesë vendet socialiste dhe disa vende evropiane. Ka edhe takime të caktuara të përkohshme në të cilat marrin pjesë përfaqësuesit e vendeve socialiste dhe të disa vendeve kapitaliste. Një organizim i tillë është ai i ngritjes së peshës.
Një organizatë e përhershme e vendeve socialiste nuk ekziston, përveç asaj të ushtrisë.
Shoku Hysni Kapo: Ndoshta qëllimet tona për të bërë këto pyetje nuk janë kuptuar. Sa i përket COMECON dhe Paktit të Varshavës, ne as nuk bëmë ndonjë pyetje në lidhje me to, sepse asnjë çështje për t’u diskutuar nuk ka lindur nga pozicioni i saktë që partia dhe qeveria juaj kanë marrë ndaj këtyre organizatave.
Pas ftohjes së marrëdhënieve me Shqipërinë, mundësia e pjesëmarrjes sonë në këto organizata u ndërpre. Jo vetëm që nuk kemi marrë pjesë në këto organizata, por as nuk kemi marrë pjesë në komisione, dhe e dimë mirë që edhe në të ardhmen, çdo pozicion i marrë nga partia dhe qeveria juaj ndaj këtyre organizatave, do të jetë pozicioni i saktë.
Sa i përket çështjes së organizatave të dymbëdhjetë vendeve socialiste, ne pajtohemi me klasifikimin që ju bëni si ato të një karakteri të përhershëm ose të përkohshëm. Por ne donim të shtonim se si për ato të përkohshme, ashtu edhe për ato të përhershme ose për takimet që bëhen për konsultimin e përfaqësuesve të dymbëdhjetë vendeve socialiste, ne jemi, natyrisht, të gatshëm në parim për të marrë pjesë nëse jemi të ftuar.
Nëse ata nuk na ftojnë, na vjen keq, por nuk mund të bëjmë asgjë për këtë. Por kur ftohen njëmbëdhjetë vende socialiste dhe Shqipëria lihet mënjanë, kjo bëhet me qëllim për t’i bërë të ditur botës se Shqipëria është dëbuar nga kampi socialist dhe se nuk është një vend socialist.
E them këtë sepse ka një tendencë në mbledhjet e organizatave të përkohshme ose të përhershme dhe në takimet konsultative të institucioneve të ndryshme për të lënë anash Shqipërinë. Pra, ne donim t’ju tregonim se kur ka takime të organizatave të dymbëdhjetë vendeve socialiste, qofshin ato të përkohshme apo të përhershme, ne biem dakord të marrim pjesë nëse jemi të ftuar.
Sikur të na kishin ftuar të merrnim pjesë në organizimin e hekurudhave, ne nuk do të merrnim pjesë, jo sepse jemi kundër një takimi të tillë, por sepse nuk kemi asgjë për të diskutuar për këtë çështje të veçantë pasi që në vendin tonë nuk ekzistojnë probleme të tilla. Por kur ata nuk na ftojnë, ne e konsiderojmë këtë si një fyerje ndaj nesh nga organizatorët e takimit. Këtu thjesht kemi dashur të shprehim këndvështrimin tonë për pjesëmarrjen në këto takime.
Pozicioni i partisë suaj për këtë çështje është shumë i qartë për ne; gjithmonë ka këmbëngulur dhe vazhdon ta bëjë që në të gjitha takimet e këtyre organizatave të marrin pjesë të 12 vendet socialiste dhe jo vetëm 11 prej tyre. Ne e dimë që partia dhe qeveria juaj kanë kërkuar pjesëmarrjen e Shqipërisë në takimet e organizatave të përkohshme dhe të përhershme./Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
