Nga HYQMET ZANE
Memorie.al / Takimet me gjeneral Rrahman Parllakun i kisha jo të shpeshta, por si kryetari i Organizatës së Bashkuar të Veteranëve të Luftës, ai ishte gjithnjë i respektuar, aq më tepër kur mori vesh se isha nga Filati i Çamërisë dhe kisha shkruar një artikull për të ashtuquajturin “Grupi i Teme Sejkos”. Për këtë rast Parllaku dinte të fliste sinqerisht, se ishin të vërtetat e një kohe të jetuar nga ai. Është e njohur se të vërtetat gjithnjë mbeten si të tilla, sado kohë të kalojnë. Aq më tepër kur ato i thonë dëshmitarët okularë që i kanë përjetuar ato në kohën që kanë ndodhur. Kjo i shkonte përshtat gjeneral-lejtënant Rrahman Parllakut, që pasi mbushi 100 vjet të jetës së tij, ndjehej i fortë në kujtesë dhe i drejtë dhe me logjikë të fortë për ato që thoshte.
Edhe pse ai u largua nga jeta, të vërtetat që ai ka thënë janë të pakontestueshme se para së gjithash, ai ishte një burrë malësie dhe një atdhetar i mirë. Mosha e madhe e gjeneral-lejtnant në pension Rrahman Parllaku, nuk e pengonin që të risillte në kujtesë ngjarje historike që kishin lënë gjurmë në kujtesën historike të shqiptarëve dhe që kanë përcaktuar fate tragjike të personaliteteve me emër në historinë e Shqipërisë.
I ndodhur në një moment meditimi dhe me një kujtesë fantastike, gjenerali i nderuar edhe nga opinioni publik, “u rrëfye” sinqerisht, për momente që i kishin lënë jo vetëm kujtime, por edhe brenga të mëdha, siç ishte ajo e ndodhur më 28 korrik 1960, me arrestimin e personaliteteve nga Çamëria, që ishin në pozita të rëndësishme, siç njihen publikisht Teme dhe Taho Sejko apo dhe Tahir Demi, Avdul Resuli etj..
Përjetimet e atyre ditëve gjeneral Parllaku i kujtonte me shumë vërtetësi kur shprehej se: “Me Temen nuk më ka takuar fati të njihem në Luftën Nacionalçlirimtare, po u njoha kur ai u kthye nga studimet e pambaruara në ish-Bashkimin Sovjetik, bashkë me Mehmet Shehun, Tahir Kadarenë e Abaz Fejzon, të thirrur nga qeveria shqiptare për të drejtuar e transformuar ushtrinë, nga ushtri partizane, në ushtri kombëtare. Mehmeti u emërua Shef i Shtabit të Përgjithshëm, Tahiri, zëvendës i tij; dy të rinjtë, Temja dhe Abazi, shefa shtabi divizionesh: Temja në Gjirokastër, Abazi në Korçë.
Ishin këta dy të rinj, dy ish-udhëheqës të Luftës Nacionalçlirimtare, me përgatitje të lartë ushtarake, dy të rinj të dalluar në luftë, por që po shkëlqenin edhe në studimet akademike. Unë në atë kohë isha drejtor i personelit të Ushtrisë. Jam njohur që në atë kohë me Teme Sejkon.
Më vonë, mbasi unë mbarova studimet e larta ushtarake në ish-Bashkimin Sovjetik, kur u ktheva më 1951, Temen e gjeta në detyrën e Shefit të Zbulimit. U bëmë kolegë pune në organet e Shtabit të Përgjithshëm. Këtu fillon hoqëria jonë e pandarë, deri ditën e arrestimit të Temes”.
VRASJA E ALI DEMIT
Shumë e shumë janë thënë dhe vazhdojnë të thuhen, por këto që kanë thënë këta dëshmitarë okularë, janë të vërtetat e pamohueshme dhe që për fatin e keq ka një lloj tërheqjeje dhe hezitimi në prononcimet për këtë ngjarje ose, ka tendenca abuzimi me thënie e kundërthënie që janë sajesa të Sigurimit të Shtetit dhe që na sillen në formën e të vërtetave që dinin t’i thurnin vetëm pinjollët e këtij Sigurimi famëkeq. E gjithë kjo vetëm e vetëm që të justifikonin sajesën e akuzave. Më tej gjeneral Parllaku, që ishte edhe ky një viktimë e atij sistemi kriminal, shton:
“Shokët e mi më të afërt në luftë u bënë çamët, dy luftëtarë të shquar, Ali Demi e Ilmi Seiti, për të cilët kam shkruar e folur. Aliun e njoha në gusht 1943 kur erdhi në Vlorë, pas daljes nga burgu nëpërmjet tunelit që vetë e kishte ideuar e drejtuar punimet, nën hundën e fashistëve. Ai fillimisht erdhi pranë Komitetit të Partisë Komuniste të Qarkut Vlorë dhe me kalimin e Hysni Kapos në radhët e ushtrisë, u bë sekretar politik këtij Qarkori komunist. Ardhja e tij në këtë detyrë ndryshoi stilin e drejtimit i dha fund ekstremizmit e përçarjeve që na kish lënë trashëgim Dushan Mugosha, e zbatuar me zell nga udhëheqësit e mëparshëm. Vrasja e tij qe një humbje e madhe”.
Edhe pse në Vlorë dhe Kaninë e dinë mirë se si u vra pas shpine Ali Demi nga shoqëruesi i tij i vënë me porosi nga njerëz të Partisë Komuniste Shqiptare, që t’i zinin vendin si sekretar politik, gjeneral Parllaku preferoi të heshte, duke më shikuar në sy e duke më thënë; “qerrata i madh je o Hyqmet, i gjurmon të vërtetat”! Dhe më tej shtoi: “Për Ilmi Seitin kam shkruar gjatë, për karakterin e tij burrëror, për zgjuarsinë e tij të jashtëzakonshme dhe qëndrimin e tij humanist, edhe në sektorin ku punonte.
Këtë e pamë më mirë unë e Temja, kur i organizuam ceremoninë e varrimit, ku pothuajse mori pjesë i gjithë populli i Shkodrës dhe shikonim burra e gra me lot në sy. Dhe këtë e bënin për ish-drejtuesin e Sigurimit. Të gjithë e dimë se çfarë krimesh ka bërë diktatura në Shkodër, por burrëria, çiltërsia e humanizmi i Ilmi Seitit, u vlerësuan nga populli i Shkodrës. Nuk dua të lë pa përmendur një mikun tim çam, që ishte nga burrat më të moshuar të Brigadës, komisarin Abdyl Resuli, që e drejtonte batalionin në të gjitha luftimet dhe i gjithë efektivi e respektonte, pasi sillej me ta jo si drejtues, por kujdesej si prind”.
Dhe për në e madhe të gjithë këta burra çamë i “hëngri pabesia” e udhëheqjes komuniste të Enver Hoxhës dhe shokëve të tij, siç bëri më pas edhe me vetë këta “shokë” të partisë deri në prag të vdekjes, duke lënë vetëm Ramiz Alinë, për të cilin thuhet se ka qenë dora e zgjatur e UDB-së në Shqipëri, që nga koha e masakrës së Tivarit.
DOSJA PËR TEME SEJKON
Me koshiencën e një idealisti dhe me barrën e madhe të përjetimeve të kohërave të trazuara të diktaturës, gjeneral-lejtnant në pension, thelloi dozën e kujtimeve për Teme Sejkon: “Njohja me Temen dhe shoqëria me të vazhdoi jo vetëm gjatë kohës që punuam bashkë në Ministrinë e Mbrojtjes, por edhe kur ai u caktua në detyrën e Komandantit të Flotës Luftarake Detare, pasi detyra ime si zëvendësministër për përgatitjen luftarake, më bënte të kisha kontakte të shpeshta me të. Gjithnjë kisha gjetur mirëkuptim e ndjehesha i kënaqur për punën që bëhej në repartet e Flotës, për përgatitjen luftarake e përvetësimin e teknikë së re me të cilën po pajisej Flota.
Por fatkeqësisht, kur Temja ishte në kulmin e aktivitetit të tij, kur po shprehte aftësitë e pjekurinë e tij në kryerjen e detyrës së lartë, u godit nga diktatura. Dhe kjo nuk qe një goditje individuale, por goditje ndaj grupit të intelektualëve çamë. U gëzova kur Temja erdhi në Tiranë dhe më tha se do të shkonte për mbarimin e studimeve të larta Akademike. Në këtë kohë, takimet e shoqërimi im me Temen u shtuan. Ndiqnim bashkë ndeshjet sportive të ekipeve, jo vetëm të futbollit, por edhe volejbollit e basketbollit.
Dilnim shpesh bashkë në Shtëpinë e Ushtarakëve. Pritja e tij u zgjat, po Shefi i Shtabit të Përgjithshëm i ngarkonte detyra. Unë kërkoja t’i ndodhesha në shoqëri, pa e ditur se ç’e priste. Kisha planizuar të organizoja e drejtoja një stërvitje në Vlorë me trupa, që do të vazhdonte 5-6 ditë. I them Temes: – Eja me mua, qëndro pranë familjes, të lë edhe veturën se do udhëtoj me ‘Gaz’. Vij, – më tha, po më ka ngarkuar shefi një detyrë që e kam mbaruar, po nuk i kam raportuar, pasi ai është me pushime në Durrës. Eja, – i thashë, se e takojmë Petritin, dhe i them se e mora Temen të rrijë pranë familjes dhe kthehemi bashkë.
Petriti, pyeti Temen: E mbarove materialin, dhe ai iu përgjigj se e kishte mbaruar. Na mbajti për kafe, si duket do t’i dërgonte ndjekësit e Temes në Vlorë, pasi Petriti ishte në dijeni të skenarit që po përgatitej për Temen. Drejtuesi i grupit, pas arrestimit të Temes, deklaroi se kur ndalonte makina ime, shtrihej në sedilje të mos e shihja kur kaloja!
U kthyem me Temen, me shpresën se ai do të shkonte të mbaronte studimet, dhe isha i bindur se do t’i mbaronte me Medalje të Artë, si shoku i tij Abaz Fejzo. Por diktatura, u kishte caktuar të dyve fundin tragjik: Temja vdes në tortura, kurse arkivolin e Abazit e përcolla më 12 janar 1987 nga burgu i Burrelit. Të dy këta heronj të luftës, që vunë talentin e tyre në shërbim të mbrojtjes së atdheut, duke komanduar dy armët elitë të ushtrisë. Temja komandoi Flotën Luftarake, kurse Abazi komandoi forcat tankise, u trajtuan në mënyrë barbare nga diktatura. Dhe bashkë me ta, nga ai gjenocid i pashembullt u shkatërruan edhe familjet e tyre, si edhe të mijëra kuadrove e luftëtarëve të shquar”, – ka rrëfyer Parllaku.
NË KAFAZIN E BURGUT
Burrëria e një njeriu malësor si Rrahman Parllaku, ka qenë i lavdëruar nga shumë të njohur të tij, ndaj dhe rrëfimi i tij bëhet edhe më i besueshëm, sepse janë dozat e të thënave të elementeve që opinioni nuk i di dhe duhet ti, di se janë të vërtetat e përjetuara me shumë dhimbje.
Për këto Rrahmani kujton: “Të them të drejtën, kur e dëgjova Temen në gjyq, mbeta i zhgënjyer, por e besova kur më ra mua ta provoja, kur më futën në qeli e brenda saj në kafaz si kafshët e egra, ku jetova 11 muaj i izoluar nga bota dhe për 15 muaj pa asnjë lidhje me familjen, pa ditur nëse i kam gjallë! Kur u them njerëzve që kam jetuar në kafaz, nuk u besohet! Po u them të takojnë e të pyesin hetuesin tim Pirro Dautajn e, prokurorin Murat Komanin.
I përsëris këto, se diktatura i ka detyruar njerëzit të dalin nga vetja, kur përveç torturave fizike e psikologjike të kërcënonin edhe me shfarosjen e familjes. Vetëm kur të kesh kaluar nga ferri i diktaturës mund ta kuptosh gjendjen e atyre njerëzve që janë detyruar të dalin nga vetvetja.
Po diktatura është treguar tepër e ashpër dhe kriminale ndaj kosovarëve e çamëve që kanë vuajtur gjenocidin e pashembullt, si nga serbët e grekët, por edhe në Shqipëri dhe që nuk dinë as sot varret e të afërmve. Ose të krimeve të Drenicës e Tivarit, që u përsëritën edhe nga Millosheviçi. Përse diktatura mbajti këtë qëndrim ndaj dhjetëra mijëra qytetarëve shqiptarë?
Unë në këtë moshë jam tepër i zhgënjyer që nuk ka një dënim kombëtar të diktaturës. Ende ruhen simbolet e saj, edhe sot e kësaj dite nuk i janë hequr diktatorit Enver Hoxha titujt. I vdekuri nuk gjykohet, por parlamenti duhet të vendos dhe të mos mbeten të barazuar viktima me xhelatin”.
I vendosur në idetë që shprehte dhe i saktë në kujtimin e ngjarjeve, gjeneral-lejtnant atëherë në pension Rrahman Parllaku, ndjehej po aq i angazhuar për çështjen kombëtare siç është edhe kauza e Çamërisë, kur shprehej: “Çështja çame sot është problem kombëtar, siç ishte Kosova dje dhe më vjen mirë që ajo gjen gjithnjë e më shumë mbështetje. Është detyrë e çdo qeverie të mos reshtë së ngrituri këtë çështje me ndërkombëtarët, deri sa të gjejë zgjidhjen e merituar”.
Ndoshta është momenti të kujtoj një thënie të një personaliteti si Shrëder që ka thënë se; “Një njeri mund ta nxjerrësh nga shtëpia e tij, por shtëpinë nuk ia heq dot nga mendja”, çka do ta referoja edhe në një formë tjetër se sido që të jetë historia dhe fati i një populli, bëmat e tij nuk mund të tjetërsohen, ato mbesin në kujtesë siç edhe bëri ky malësor, ushtarak i lartë që atë ditë që bisedova me atë kishte kaluar të 100 vjetët. Lavdia e tij dhe e të vërtetave të thëna prej tij do të jetojnë se janë dëshmitarët okularë të ngjarjeve që kanë lënë gjurmë në historinë tonë kombëtare.
Brezat dhe historia do të kenë nevojë për fjalën dhe lavdinë e gjeneral Parllakut, ndërsa ai nuk kishte nevojë për të pathënat dhe të pabërat e diktaturës që na u shitën si të vërteta. Në portretin e këtij personaliteti të ushtrisë shqiptare, gjen vend shprehja latine “O popuj, ruani dhe nderoni të mëdhenjtë e kombit tuaj, se përmes tyre do ju njohë e ardhmja”.
Para disa vjetësh dhe këto ditë të këtij shtatori kur takova Rajmondin, djalin e Teme Sejkos, përmes fjalëve të tij nga bisedat e bëra dhe nga leximet e shkrimeve të ndryshme, më thotë se; “Ato që janë thënë dhe janë shkruar janë një pjesë e vogël e atyre se çfarë janë bërë në kurriz të këtij populli.
Familja ime e provoi keqas, babai, xhaxhallarët, vëllai dhe trashëgimtarë të tjerë që kishin mbiemrin Sejko. Ajo që më ka mbetur peng është mos gjetja e eshtrave të babait dhe të vëllait Sokolit dhe që ata burra çamë që u pushkatuan mbetën të fajshëm pa bërë asnjë faj edhe sot e kësaj dite”. / Memorie.al
