Nga Helmuth Rosebrock
-Roli i agjentit të UDB-së, Sali Salihi, në konsullatën jugosllave në Frankfurt, në vrasjen e vëllezërve Gërvalla dhe Kadri Zekës –
Memorie.al / Të panjohur vranë tre shtetas jugosllavë afër Heilbronnit. Për autoritetet gjermane të sigurisë, kjo masakër përfaqëson një kulm të ri në luftën e fshehtë midis agjentëve të shërbimeve sekrete jugosllave dhe kundërshtarëve të regjimit të shtetit shumëkombësh në Republikën Federale të Gjermanisë. Pas ekzilit të kroatëve, qeveria e Beogradit tani duket se i ka shpallur luftë të përgjakshme edhe shqiptarëve të ekzilit, nga Republika e Kosovës. BMË-ja e gjelbër 316, po dilte prapa nga garazhi. Shoferi, për shkak të borës, nuk donte të kthehej dhe e drejtoi makinën në marshin e kundërt për 40 metra, deri në një kryqëzim. Kur automjeti u ndal për një moment nën dritën e një llambë rruge, një burrë doli nga një kantier ndërtimi dhe qëlloi nga rreth tre metra largësi, brenda makinës.
Një burrë i dytë gjithashtu qëlloi, pastaj qëndroi pranë makinës për të verifikuar efektin e të shtënave përmes xhamave të thyer të dritareve anësore. Fqinjët, të zgjuar nga zhurma e të shtënave, panë të dy burrat duke ikur. Skena e tmerrshme që banorët e “Habichtshöhe” në komunën Untergruppenbach pranë Heilbronnit panë atë natë në të hënën e kaluar: motori me katër cilindra vazhdonte të punonte me ritëm të lartë, shoferi kishte ende këmbën mbi pedalin e gazit. Pastaj, me sa duket, e lëshoi kuplimin – ai ishte vdekur. Makina filloi të rrotullohej pa kontroll në një gjysmërreth në të majtë dhe u përplas me një derë garazhi të mbyllur. Rrotat lëvizëse u ngulën në borë, motori u fik – dhe u bë heshtje.
Brenda makinës, policia gjeti:
Shoferin Bardhosh Gërvalla, 31 vjeç. Jugosllavi, i goditur nga gjashtë plumba, i varur i vdekur pas timonit.
Ndihmësçodinë Kadri Zeka, 28 vjeç, i vrarë nga dy plumba në pjesën e sipërme të trupit.
Vëllain e shoferit, Jusuf Gervalla, 36 vjeç, i plagosur rëndë nga dy plumba.
“Të tri viktimat u identifikuan shpejt dhe u klasifikuan edhe politikisht: shtetas jugosllavë në ekzil, të prejardhjes shqiptare nga Krahina e Kosovës në jug të shtetit ballkanik, dhe të tre ishin agjitatorë kundër qeverisë së Beogradit. Edhe për autoritetet kompetente gjermane, ekzistuan të dhëna menjëherë. Vetëm në vendin e ngjarjes, Jusuf Gërvalla, i cili më vonë vdiq, i pëshpëriti policëve: ‘Ky ishte i UDB-së’ – shërbimi sekret jugosllav, Sluzba Drzavne Bezbednosti.
Dymbëdhjetë të shtëna nga dy pistoleta – kalibër 7.65 – u gjuajtën kundër tre burrave, dhjetë plumba i goditën në zemër, mushkëri dhe qafë. Një policë në vend tha: ‘E gjitha duket si një ekzekutim’!
Kjo ishte metodë tipike e shërbimeve sekrete, sipas gjuajtësit të saktë nga Shtutgarti dhe instruktorit të policisë, Siegfried Hübner – katër të shtëna duhet të godasin, ‘tre për të fiksuar viktimën ose, nëse qëndron në këmbë, për ta rrëzuar dhe të bëhet i paaftë për luftim, pastaj të shtëna përfundimtare vdekjeprurëse’. Edhe kjo tregonte drejt UDB-së.”
“Për shumë vite, agjentët e shërbimeve sekrete jugosllave dhe kundërshtarët e regjimit kanë zhvilluar përleshje të përgjakshme jashtë vendit. Në shumë raste, jugosllavë militantë në ekzil, kanë sulmuar me dhunë ambasadat, konsullatat dhe përfaqësuesit e vendit të tyre. Beogradi gjithmonë i është përgjigjur vrasjeve dhe terrorit, me të njëjtën monedhë. Skena e këtyre përleshjeve ballkanike, ka qenë vazhdimisht Republika Federale e Gjermanisë, dhe policia deri më tani, ka qenë e paaftë t’i japë fund këtyre veprimeve”!
“Përgjegjësitë janë të dukshme. Beogradi i konsideron grupet e përkushtuara në ekzil, si burim trazirash në shtetin shumëkombësh – dhe i lufton ato. Deri më tani, vrasësit e shërbimeve sekrete, kanë drejtuar armët kryesisht kundër kroatëve në ekzil. Në disa raste të vrasjeve të kroatëve në ekzil, përfshirja e Beogradit është provuar qartë”!
“Shembull: Kur kroati Franjo Goreta, vetë një ish-anëtar i shërbimeve sekrete jugosllave, me detyrë vrasjeje në Republikën Federale Gjermane, u shkëput dhe po vriste një oficer udhëheqës, Beogradi dërgoi një komando. Pothuajse sapo Goreta përfundoi dënimin e tij në burg, njerëzit e UDB kryen një tentativë vrasjeje, nga e cila Goreta shpëtoi me pak”!
“Në procesin pasues kundër tre të përfshirëve, gjyqtari shkroi një apel – deri më tani të padëgjuar – në Bonn, në vendimin e tij: ‘Nuk mund të pranohet që në tokën tonë, të ekzekutohen urdhra vrasjesh që janë iniciuar nga shtete të huaja, për të zgjidhur problemet e tyre të brendshme.'”
“Përveç kroatëve, tani edhe shqiptarët në ekzil kanë hyrë në synimet e institucioneve shtetërore jugosllave. Që kur në pranverën e kaluar rezistenca në krahinën shqiptare të Jugosllavisë, Kosovë, u shndërrua në trazira të përgjakshme, Beogradi ka identifikuar manipulatorë të huaj. Sipas politikanëve të Beogradit, konflikti drejtohet nga shteti fqinj shqiptar dhe nga shërbimet komuniste të përkushtuara ndaj Moskës, por gjithashtu në masë të konsiderueshme nga Republika Federale e Gjermanisë”!
“Në fakt, vetëm në Baden-Württemberg jetojnë rreth 2000 shqiptarë-jugosllavë në ekzil, shumica prej tyre me azil politik. Konsullata e Përgjithshme në Shtutgart, shpesh ka pasur ankesa për aktivitetet e tyre”.
“Në pranverën e vitit 1981, për shembull, pati një demonstrim të shqiptarëve që kërkonin ndarjen e Kosovës nga Jugosllavia, i cili përndryshe kaloi pak a shumë i padëgjuar. Kur demonstruesit vunë re se po fotografoheshin nga një shtëpi ku ndodhej një shkollë jugosllave, disa prej tyre hynë brenda dhe, përveç fotografit, gjetën edhe konsullin e përgjithshëm jugosllav Branko Dimitrijeviq. Ata morën filmin, por më vonë u detyruan ta dorëzonin policisë”.
“Kjo mund të ketë shkaktuar një zinxhir aktesh fatale, pasi një nga intriguat, të cilët me siguri u fotografuan në atë film, ishte Bardhosh Gervalla, shoferi i vrarë pranë Heilbronnit”!
“Vëllezërit Gërvalla ishin të njohur në skenën e ekzilit. Vëllai Jusufi, i cili sapo kishte deklaruar në një intervistë për ‘Tageszeitung’, se mbështeste ‘luftën e armatosur’ kundër shtetit jugosllav, sipas të dhënave të policisë, ishte gjithashtu botues i një gazete ekzili, që quhej ‘Zëri i Kosovës'”.
“Bardhosh Gervalla kishte ardhur në Republikën Federale Gjermane, që në vitin 1974. Ai ndoqi një kurs trajnimi në Arbeiterëohlfahrt (Organizatën për Mirëqenien e Punëtorëve) të Ëürttemberg-ut Verior dhe prej kohësh punonte në një qendër kujdesi dhe këshillimi social për punëtorët jugosllavë, në Solitudestraße 44 në Ludëigsburg. Bardhoshi, i martuar me dy fëmijë, ishte aktiv kryesisht në çështjet e sindikatave dhe të drejtave të punës, për bashkatdhetarët e tij”.
“Truri politik i vëllezërve, të cilët në vjeshtën e vitit 1981 kishin marrë shtëpinë në Untergruppenbach, ishte padyshim Jusuf Gervalla. Ishte ai që konsullata jugosllave në Shtutgart e akuzoi zyrtarisht, si anëtar drejtues i ‘Frontit të Kuq’, një organizatë që luftonte kundër qeverisë jugosllave. Deri atëherë, organizata kishte qenë aktive vetëm në Jugosllavi dhe, si grupet e tjera nga Kosova, nuk kishte shfaqur në raportet vjetore të Zyrës së Brendshme dhe të Zyrës Federale për Mbrojtjen e Kushtetutës”.
“Jusufi, i martuar me tre fëmijë, thuhej se ishte kreu botues i gazetës së ndaluar në Jugosllavi ‘Zëri i Kosovës’, për të cilën punonte nga vendi i tij i banimit. Kadriu, gjithashtu gazetar, ishte bashkëpunëtor kryesor i të njëjtës gazetë”.
“Në murin e jashtëm të shtëpisë së tyre në ‘Auf der Habichtshöhe 40’ javën e kaluar, u vendos me sfidë një flamur i kuq me shqiponjë të dyfishtë dhe një yll me pesë degë në gjysmë masat – ngjyrat e Kosovës dhe njëkohësisht flamuri kombëtar i Shqipërisë”.
“Rëndësia që Beogradi i kushton aktiviteteve të shqiptarëve në ekzil, nuk rrjedh vetëm nga masakra e Heilbronnit. Një operacion i madh, me të cilin shërbimi i sigurisë jugosllave e mori në shënjestër bashkatdhetarin Rasim Zenelaj, në fillim të vitit të kaluar, tregon qartë këtë. Zenelaj ishte anëtar drejtues dhe kryetari i ‘Lidhjes Nacional-Demokratike të Besnikërisë Shqiptare'”.
“Me të shtënat me pistoletë kundër kundërshtarit të regjimit, Zenelaj, i cili mbijetoi me lëndime të rënda më 14 maj të vitit të kaluar, u bë e qartë për herë të parë drejtimi i ri i shërbimit sekret jugosllav”.
“Për të eliminuar Zenelaj, në Beograd thurën plane të ndërlikuara, rekrutuan disa agjentë, madje morën rrezikun që të përfshinin edhe anëtarë zyrtarë të konsullatave në komplotin e vrasjes dhe të ekspozonin ndihmës të tjerë të lartë. Megjithatë, plani dështoi dhe të përfshirit u zbuluan: Në procedimin aktual në Frankfurt, kundër përgjegjësve të tentativës së vrasjes së Zenelajt, përfshirja e institucioneve jugosllave në ndjekjet vrasëse të emigrantëve, u bë edhe një herë tmerrësisht e dukshme.”
“Në fund të viteve ’70-të, një figurë e lartë e shërbimit sekret në qytetin kosovar Uroševac, u ngrit në rang konsullor. Me emrin Salih Salihi, ai shfaq së shpejti në shërbimin diplomatik të vendit të tij në Republikën Federale Gjermane, fillimisht në konsullatën e përgjithshme në Hamburg, pastaj në konsullatën e përgjithshme në Frankfurt. Atje ai u vendos si roje, i pajisur me lejen konsullore gri, nr. 6750. Në Frankfurt vepronte tashmë një koleg tjetër i shërbimit sekret, Svetozar Mirjačić, i quajtur ‘Tozo’, i cili me lejen nr. 6322, vepronte si funksionar i lartë konsullor. Konfident i lartë i këtyre dy agjentëve, ishte Rade Surla, ish-partizan dhe i vendosur në Frankfurt si sipërmarrës ndërtimi”.
“Surla i vizitonte miqtë në konsullatë dhe i informonte për veprimtarinë e njerëzve në ekzil. Një herë, – siç kujton shoferi i tij, – ai vetë mori një vizitë. Mysafiri i errët (Surla i tha shoferit: ‘Duhet të kemi kujdes nga ai’) ishte gjenerali i shërbimeve sekrete, Milan Sašić”.
“Që në mars 1981, menjëherë pas shpërthimit të trazirave në Kosovë, trioja nga Frankfurti, hyri në veprim. Salihi kërkonte të dhëna midis jugosllavëve në ekzil, për zakonet e jetesës së aktivistit shqiptar Rasim Zenelaj dhe i çonte burime të sigurta Tozos. Edhe Surla u aktivizua, kur filluan pranimet konkrete për vrasjen. Gjurmë të ndryshme dhe dëshmitarë të komplotit, kanë treguar qartë se sa të pacipë dhe masiv ishin vepruar agjentët e shërbimeve sekrete”.
“Agjenti i parë që ata vendosën kundër Zenelajt, një kroati në ekzil, i zbuloi porositësit shtetërorë përmes dëshmive në gjykatë. As agjenti i dytë nuk mbajti sekret: Ante Kujundžiq, ishte rekrutuar tashmë nga Tozo si qëllimtar për vrasje, kur ai i tregoi të vërtetën miqve të tij kroatë në ekzil. Shumë shpejt policia gjermane mori vesh, detajet e përgatitjeve për atentat”.
“Organet nuk vepruan shumë me kujdes. Kroati në ekzil Ante Kujundžiq, u akordua në prill 1981 në lagjen e stacionit të Frankfurtut, nga një bashkatdhetar i panjohur. Ai iu kërkua të telefononte urgjentisht një ‘person të rëndësishëm’ dhe të identifikohej si; ‘studenti i muzikës’. Pastaj i panjohuri i dorëzoi një numër telefoni – 217701 – dhe e instruktoi Kujundžiqin, që të shtonte numrin 2 në çdo shifër, kur formonte numrin”.
“Nën numrin 439923, u përgjigj konsullata jugosllave, dhe kështu u krijua kontakti me Tozon. Kujundžiqit iu kërkua fillimisht, të spiunonte shqiptarin në ekzil, Zenelaj. Si shpërblim, Tozo ofroi para, dokumente të reja dhe ndihmë për marrjen e azilit politik në RFGj.”
“Gjatë një takimi të mëvonshëm, Tozo ofroi një pasaportë të rreme, për rastin se partneri do të duhej të largohej shumë shpejt nga vendi, për një çështje të rëndësishme. Kujundžiq: ‘Më bëhej e qartë se ndoshta duhej të vrisja dikë’. Agjenti hoqi dorë dhe informoi autoritetet gjermane. Policia më pas vendosi Zenelajn nën mbrojtje”.
“Për t’ua treguar këtë komplotuesve, policët gjermanë një herë e çuan Zenelajn me qëllim, përpara konsullatës jugosllave. Një herë tjetër, gjatë një shëtitjeje në kopshtin zoologjik, spiunët jugosllavë vëzhguan shqiptarin, së bashku me shoqëruesin zyrtar – dhe vetë u vëzhguan nga gjermanët”!
“Zenelaj erdhi në rrezik, vetëm për shkak të veprimeve të veta: ai tregoi në rrethin e miqve, për një masë tjetër mbrojtëse – policia i kishte vënë një xhaketë të papërshkueshme nga plumbat. Një person që e mori vesh këtë, punonte për sipërmarrësin e ndërtimeve, Surla. Kështu jugosllavët trilluan planin për ta manovruar kundërshtarin e tyre të papërshkueshëm nga plumbat, në një situatë ku ai do të hiqte xhaketën. Një grua do ta bënte këtë dhe më pas do të qëllonte të shtënat vdekjeprurëse”!
“Si ndihmëse u gjet shpejt Serbia bionde, Zorica Aleksić. Ajo jetonte pa të ardhura dhe pa punë afër Darmstadtit dhe u bindë shpejt për planin, përmes kërcënimeve dhe premtimit për një shpërblim prej 2000 markash, për vrasje. U organizua një takim midis gruas dhe viktimës së saj, Rasim Zenelaj, e çoi agjenten në apartamentin e tij. Kur gruaja doli nga banjoja me pistoletë të gatshme për të gjuajtur, ai nuk kishte më veshur xhaketën mbrojtëse. Të goditur nga pesë të shtëna afër zemrës, Zenelaj u rrëzua përtokë”!
“Vrasësja iku dhe u prit në hyrje të ndërtesës nga Surla dhe shoferi i tij. Zorica Aleksić i ktheu armën dhe mori paratë e saj dhe një biletë për në Beograd. Në një ‘Volvo’ gri, të tre u nisën menjëherë për aeroportin e Frankfurtit”.
“Por serbja, nuk arriti të largohej nga vendi. Fqinjët, të alarmuar nga të shtënat, gjetën viktimën dhe thirrën ambulancën e policinë. Rastësisht, një nga policët që ishin caktuar për mbrojtjen e shqiptarit, dëgjoi komunikimet e radios. Një kërkim i shpejtë në rrethin e miqve të viktimës, çoi te Zorica, e cila u arrestua pak më vonë, gjatë kontrollit në aeroport”.
“Punonjësit e konsullatës Tozo dhe Salihi, u kthyen shumë kohë më parë në Jugosllavi. Kontakti Surla, arriti të largohet në mbrëmjen e ditës së atentatit. Një paralajmërim telefonik erdhi, Surla tha vetëm: ‘Në rregull’. Pastaj i kërkoi shoferit të tij, që ishte dëshmitar i telefonatës, ta çonte me nxitim përtej kufirit, në hotelin ‘Holiday Inn’ në Strasburg. Atje gjurma e tij u humb”!
“Dështimi nuk duket se e ka dekurajuar UDB-në. Një konfirmim u gjet më 10 tetor 1981 në Bruksel: atje një shqiptar i quajtur Vehbi Ibrahimi, u vra nga disa sulmues me një pistoletë kalibër 7.65, në një rrugë përpara banesës së tij. Gruaja e tij, që e kishte shoqëruar, u plagos rëndë nga të shtënat. Ibrahimi ishte nënkryetar i Lidhjes së Besnikërisë Shqiptare.”
“Policia gjermane e sigurisë së shtetit, tani u duk e nevojshme që pas atentateve ndaj Zenelajt dhe Ibrahimit, të kujdesej edhe për mbrojtjen e kryetarit të parë të Lidhjes, Emir Fazlija. Ai banonte afër Göppingen dhe midis fqinjëve ishte i njohur vetëm si ‘një burrë i respektuar dhe i moshuar’. Policët e përgjegjshëm shprehën shqetësimin se; ‘do ta vrisnin edhe atë’. Që atëherë Fazlija është i izoluar dhe nuk është më i arritshëm as në telefon”!
“Në luftën kundër luftës ‘nëntokësore’ jugosllave, organet policore gjejnë pak mbështetje politike. Megjithëse ekziston një marrëveshje midis Bonit dhe Beogradit, për të ofruar ndihmë reciproke në rast atentatesh. Herë pas here shkëmbehen edhe të dhëna për origjinën e eksplozivëve dhe kalibrin e armëve”.
“Por sa pak interesa ka në realitet të paktën njëra palë për bashkëpunim, e tregojnë vetë atentatet. Për shembull, për një kohë të gjatë Zyra Federale e Hetimeve Kriminale, vërejti se në atentate kundër kroatëve në ekzil, kur me sa duket ishin të përfshirë anëtarë të UDB-së, përdoreshin pistoleta me tytë katër-pritëse, plumbat e të cilave fluturonin me rrotullim djathtas – shumica e këtyre armëve gjuajnë me rrotullim majtas. Organizatorët e atentateve as nuk e menduan të nevojshme të fshihnin këtë veçori”!
“Kur në vitin 1978, katër anëtarë të RAF-it u kapën nga policia jugosllave, jugosllavët paraqitën një listë me kroatë në ekzil, të kërkuar për një shkëmbim të burgosurve. Autoritetet federale refuzuan, dhe Beogradi i lëshoi të lirë anëtarët e RAF-it”!
“Për sa i përket bashkëpunimit gjerman-jugosllav midis shërbimeve policore, ana gjermane ankohet. Në vend që të ndjeknin fajtorët, jugosllavët shpesh ofronin vetëm këshilla për motivet: ‘Çështje nderi’, ‘pune me gra’, ‘shlyerje llogarie në mjedisin e stacioneve’ ose ‘tregti me armë’, duhet të kishin qenë shkaku i vërtetë”!
“Përfshirjen e shërbimeve të inteligjencës së Beogradit, politikanët jugosllavë e mohojnë kategorikisht para kolegëve të tyre në Bonn. Në këtë frymë, zhvillohen gjithmonë bisedat e rregullta midis posteve të larta të Ministrisë së Brendshme Federale dhe kolegëve të tyre në Beograd. Ministri i Brendshëm, Franjo Herljeviq, një ish-gjeneral partizan dhe shok i rrugës së Titos, gjithmonë mohon dhe pretendon se shërbimet sekrete jugosllave nuk veprojnë në Republikën Federale Gjermane”!
“Deputeti i CDU-së, Fritz Ëittmann, në vjeshtën e vitit 1981, në pyetjen e tij për reagimet e Bonit, ndaj sjelljes së Beogradit, mori vetëm një përgjigje evazive nga Ministria e Jashtme. Bonn, -tha ministrja Hildegard Hamm-Brücher, – shprehet vetëm ‘aty ku ka arsye dhe është e përshtatshme'”!
“Ndërkohë, përveç proceseve të ndryshme gjyqësore, ekzistojnë edhe vetë dëshmi për veprimtarinë e UDB-së. Për shembull, në ambasadën e Jugosllavisë në Bonn, një diplomat ishte bashkëbisedues i shërbimeve policore gjermane, atashe policie Tomo Renac, i cili i dërgonte pyetjet gjithmonë në Beograd, por kurrë nuk u përgjigjej dhe shpesh thjesht ngrinte supet”!
“Arsyen për këtë qëndrim të zvarritjes, gjermanët e kuptuan kur një dokument i Renacit, i dërguar në Beograd, ra në duart e gabuara”!
“Në Renac, ankohej si një agjent i shërbimeve sekrete i fyer: ‘Tani po përpiqen të bëjnë të pamundur veprimtarinë e sigurisë së shtetit jugosllav në Republikën Federale Gjermane, përmes masave penale dhe propagandistike. Në një pritje, kryepolici i Bonit madje theksoi veprimtarinë e spiunazhit të diplomatëve jugosllavë, për të cilën ka prova, dhe shtoi se diplomacia jugosllave në Republikën Federale Gjermane, vepron shumë e koordinuar. Kjo na detyron të konkludojmë se puna e pikave tona në Republikën Federale Gjermane, po bëhet gjithnjë e më e vështirë'”!
“Prandaj hetuesit gjermanë, nuk duan të mbështeten në shërbimet jugosllave për ndihmë reciproke. Kur një prokuror në Frankfurt, kohët e fundit shpalli se në rastin e shqiptarit në ekzil, Rasim Zenelaj, do të kryente ‘dëshmi në Jugosllavi’, specialistët e brendshëm, nuk i dhanë shpresë”! Memorie.al
