Nga Sokrat Shyti
Pjesa e pesëdhjetekatër
Memorie.al / Shkrimtari Sokrat Shyti është i “panjohuri i madh” që prej disa vitesh ka shfaqur majën e ajsbergut të krijimtarisë së tij letrare. E them këtë duke u nisur nga ajo sasi e pakët e librave të tij të botuar në këto vitet e fundit dhe kryesisht romanit voluminoz “Nata fantazmë” (Tiranë 2014). Romanet: “PËRTEJ MISTERIT”, “MES TUNDIMIT DHE VORBULLËS”, “GËRRYERJET E MAKTHIT”, “HIJA E TURPIT DHE E VDEKJES”, “KOLONELI KRYEDHJAK”, “SHPRESAT E NËMURA”, “PËSHTJELLIMET E FATIT” I, II, “MBIJETESA NË KASOLLEN E LOPËS”, si dhe vepra të tjera, të gjitha romane, me nga 350 – 550 faqe, janë në dorëshkrime që presin të botohen. Ëndrrat dhe vrulli i parë i romancierit të ri, që kthehej nga studimet jashtë shtetit plot energji e dashuri për artin dhe letërsinë, u prenë që herët nga tehu i egër i diktaturës komuniste.
Kush është Sokrat Shyti?
I kthyer nga studimet në Universitetin Shtetëror të Moskës, fill pas ndërprerjes së marrëdhënieve shqiptaro-sovjete në vitin 1960, Sokrat Shyti, punon në Radio-difuzion (që aso kohe gjendej në rrugën e Kavajës), në një redaksi me miqtë e tij gazetarë – Vangjel Lezho dhe Fadil Kokomani – që të dy, mandej, të arrestuar, e më vonë, të pushkatuar nga regjimi komunist. Përveç radios, Sokrati 21 vjeçar, nëse e përfytyrojmë, ka asokohe interesa pasionante letrare. Shkruan romanin e parë “Madam doktoresha” dhe është në prag të botimit, por… ajme! Fill pas arrestimit të miqve, si për ta mbushur kupën, një vëlla i tij piktor, arratiset jashtë shtetit.
Sokratin e arrestojnë në shtator 1963, ndërsa në nëntor të atij viti, e internojnë familjarisht, (me nënën dhe motrën e vogël), në një vend midis Ardenicës dhe Kolonjës së Lushnjës. Për 27 vjet rresht, familja banon në një kasolle lopësh me kallama, pa dritare, ndërsa Sokrati u nënshtrohet punëve të detyruara. Përgjatë 27 viteve, ai është i shtrënguar ligjërisht të paraqitet tre herë në ditë, tek i plotfuqishmi i zonës. Nuk ka të drejtë të lëvizë nga vendi i internimit, është i privuar nga çdo lloj dokumenti, etj. Në këto kushte, mes një kasolleje lopësh, ai lindi dhe rriti fëmijët. Pikërisht nga mbi këtë ngjarje, apo më saktë një histori tejet e gjatë persekutimi, është bazuar ai për të shkruar librin “Mbijetesa në kasollen e lopës”!
Agron Tufa
PJESË NGA LIBRI, “MBIJETESA NË KASOLLEN E LOPËS”
Në spitalin e Përgjithshëm ushtarak, doktorin e divizionit e pritën miqësisht shokët e tij më të afërt, si dhe disa infermiere bukuroshe, të cilat e përqafuan me përmallim, duke e pyetur sa ditë do qëndrojë në Tiranë, me shpresë të takohen diku.
– “Po këtë djaloshin bukurosh për çfarë e ke shoqëruar? – u interesua një bionde trupderdhur, duke hedhur drejt meje sytë blu. – Meqë do ta keni në pavijonin tuaj disa ditë, dua të ma trajtoni me kujdesin më të madh”, – ia ktheu me buzëqeshje doktori.
– “Për këtë mos u bëni fare merak, – shtoi biondja me sy blu. – Dimë ne si i trajtojmë djemtë simpatikë syshkruar…”!
– “Ja ku i keni shkresat përcjellëse. Kujdeseni ju për ta shtruar në një dhome të privilegjuar. Apo keni nevojë për ndihmën time”? – pyeti doktori duke iu drejtuar biondes trupderdhur.
– “Merremi ne me shtrimin. Por me kusht, që edhe ti ta mbash zotimin: të takohemi sot pas dite diku…”- ia ktheu me buzëqeshje joshëse biondja.
– “Edhe sikur ju të mos ma kërkonit, do ta bëja unë propozimin, pasi shoqëria e vjetër e ruan ëmbëlsinë për një kohë të gjatë, nuk e zbehin dot njohjet e reja. As bëhet fjalë të krahasohen bukuroshet qumështore të kryeqytetit, me vajzat primitive të provincës”, – tha doktori duke i përqafuar e puthur edhe një herë, para se të largohej.
– “Nga ky çast je në mirëbesimin tonë, – më tha biondja me sytë blu, duke e ngulur vështrimin me një kërshëri kërkuese mbi ninëzat e mi. – Mos u trego kaq i druajtur, sepse kur të shkosh në sallën e operacionit, do te shohim edhe pjesët më të fshehta të trupit. Prandaj lëre turpin mënjanë dhe prano shoqërinë tonë të çiltër…”, – shtoi ajo kur po ngjitnim shkallët për në katin e dytë, që të futeshim në pavijon.
Shkuam tek kthina e krye infermieres, një grua me moshë mesatare, rreth të dyzetave, e cila i jepte rëndësi vetes, me qëndrimin autoritar, për te treguar se pa pjesëmarrjen e saj, nuk kryhet dot asnjë veprimtari. – “Po doktori pse nuk erdhi”? – pyeti bionden me ton të ashpër, për të shprehur pakënaqësinë e saj, që ai nuk u ngjit lart ta përqafonte e puthte, siç bëri me to! (Ajo i kishte ndjekur me xhelozi nga dritarja të gjitha puthjet dhe përqafimet e tyre, ndaj ishte kureshtare të dinte, si do sillej me të, kur të gjendej përballë saj).
– “Si gjithnjë, pjesa më e zjarrtë e përqafimeve, i takon shefes tonë…ia ktheu biondja duke i shkelur syrin shoqeve. – Këto puthje e përqafime, do t’i marrësh kur të kthehet, kur të jeni vetëm të dy…! Na porositi të themi që pacienti të shtrohet në një dhomë me pamje të bukur e hapësirë sa më të bollshme…”, – shtoi me pëshpëritje pranë veshit të krye infermieres serioze.
– “E kam vetë parasysh! – iu përgjigj kjo me ton të prerë. – Ju shkoni në vendet tuaja, se me pacientin merrem unë”.
– “Si urdhëron, shefe”! – tha biondja me qëndrim gatitu, duke nderuar me dorën e djathtë, dhe para se të dilte, më shkeli mua syrin.
Pas plotësimit të kartelës së shtrimit, shkuam tek magazinierja dhe morëm te brendshmet, pizhamet, peshqirët. Pastaj në një kthinë të veçuar, hoqa uniformën ushtarake, këpucët, kapelën, vesha pizhamet dhe u drejtova tek dushet. Gjatë minutave që më shoqëronte, kryeinfermierja më pyeti nga ç’rreth vija, dhe nëse isha beqar apo i fejuar. Mori frymë e lehtësuar, kur i thash që para një muaji, u fejova me vajzën, që dashuroja.
– “Lumë si ti! – tha ajo me psherëtime të thellë. – Rrallë ndodh tek ne të çiftohen të dashuruarit. Sepse tek ne fejesat dhe martesat, gjithnjë bëhen me mblesëri. Njiheshit prej shumë kohësh me vajzën që u fejove? – pyeti me mjaft kureshtje.
“Që në fëmijëri. Por vetëm pas shumë vitesh, u pamë me njëri tjetrin”.
– “E di ajo që do operohesh”? – shtoi me interesim.
– “Vetëm pas operimit, kur ta marrë plotësisht veten, do ta njoftoj. Ose shkoj drejt tek shtëpia e saj”, – i thash unë.
– “Ke emocione që do operohesh”? – pyeti ajo.
– “Kam kaq shumë mendime të tjera, që më pështjellojnë, sa nuk lënë vend për emocionet e operacionit…”- ia ktheva unë.
– “Për mua, kjo tregon pjekuri, – vuri në dukje ajo. – Më vjen mirë që je i fejuar, për dy arsye…! – Të parën e shprehët pak me parë: u fejova me vajzën që dashuroj. Po e dyta”?
– “E dyta: sapo ta marrin vesh beqaret tona që je i kapur, do t’i heqin shpresat dhe s’do të vardisen. E pe si të vështronte ajo biondja? Sa s’të hante me sy”!…
– “Nuk kanë faj. Janë në moshë. Pastaj këtu vijnë pacientë fare të rinj. Nejse, tani që u lehtësova, po shkoj në punën time. Ja ku e ke dhomën, – shtoi ajo, duke hapur derën me numër shtatë – Krevati tek dritarja, me fushëpamje deri në fund të rrugës. Po pate ndonjë kërkesë, trokit pa druajtje tek unë…”!
Kthina e shtrimit ishte plot hapësire, me ndriçim të bollshëm. Kishte gjithsej katër shtretër. Por vetëm dy ishin zënë. Në njërin krevat, rrinte mbështetur pas jastëkut një oficer artilerie, që edhe pse do operohej vetëm nga hemorroidet, ndjehej mjaft i stresuar, sikur do t’i nënshtrohej një kirurgjie mjaft të ndërlikuar, e cila zgjaste me orë të tëra! Tjetri, oficer këmbësorie, kishte një krisje në shpatullën e djathtë, prandaj trajtohej me shumë kujdes, për të mos e lënduar gjatë lëvizjes. Të dy mbetën mjaft të habitur, kur u thash që s’jam oficer! Por pas pak oficeri i artilerisë, sikur u kthjellua, kur i tregova emrin dhe mbiemrin.
– “Mos jeni fis me gjeneral Tanush Shytin”? – më pyeti ky mjaft kureshtar.
– “Ndoshta edhe jemi”, – ia ktheva unë me buzëqeshje, duke e marrë me mënd, se bëhej fjalë për njërin nga zëvendësministrat e Mbrojtjes. Shumë shpejt u miqësuam të tre, dhe bashkëbisedimi u përqendrua tek shqetësimet që na prisnin. Unë i dhashë kurajë oficerit të artilerisë, i shpjegova shtruar dhe me durim, se operimi i hemorroideve quhet ndërhyrje e thjeshtë kirurgjikale, pa pasoja anësore, një mundësi e mrekullueshme për të hequr nga trupi disa çibanë, që shkaktojnë dhimbje e infeksione.
– “Prandaj je kaq i qetë?!… – pyeti ai mjaft i habitur.
– “Unë edhe pse i kam në fazën fillestare, dua t’i heq qafe, që të mos me bezdisin më vonë. Kurse ju i keni mjaft të acaruara, me hemorragji të theksuar, dhe jeni i detyruar t’i operoni një çast e më parë. Mjafton ta shihni veten në pasqyrë, sa i zbehte jeni, për të kuptuar si ju kanë katandisur hemorroidet e mbrapshta. Nuk e ndjeni që po kaloni në anemi”?!
– “E ndjej, si nuk e ndjej”! – ma ktheu ai i fyer dhe me ankesë.
– “Po atëherë çfarë ke pritur që e zvarrite gjer më sot? Pse ky ngurrim”?!
– “Nuk di si ta shpjegoj. Sa herë matesha të vija këtu, në spital, më pengonte një frikë e brendshme…! Kam përdorur lloj-lloj barnash popullore, por pa efekt”.
– “Pikërisht këtë më shpjegoi doktori i divizionit, kur më vizitoi: këto edhe mund të kurohen përkohësisht. Por e mira është të operohen”.
Pas dy ditësh erdhi tek krevati biondja simpatike, me shiringën në dorë, dhe me buzëqeshje më tha të përvesh mëngën, “pasi pas një ore, do shkojmë bashke në sallën e operacionit”.
– “Të dhëmbi”? – pyeti ajo me vështrim joshës, kur hoqi gjilpërën.
– “Ti ke sy hipnotizues! Djali, që do çiftohet me ty, do ta ketë të vështirë të përshtatet”.
– “Pse”? – pyeti ajo mjaft kureshtare.
– “Sepse në brendësi, sytë e tu fshehin një enigmë të mistershme, që vetvetiu të shkaktojnë xhelozi brejtëse…”!
– “Këtë askush nga të njohurit e mi, nuk ma ka thënë”!…. – tha ajo e habitur.
– “Ndoshta të njohurit e tu, nuk kanë qenë vëzhgues të mprehtë, ose nuk kanë ditur të shohin përtej retinës të syve blu…”!
– “Sa bukur dini të shpreheni para një vajze”! – tha ajo me vështrim falënderimi.
– “Nuk shpreha diçka të tepërt, përveç asaj që vështroj para meje”! – ja ktheva unë.
– “Por ky pohim kaq tronditës, zbuloi para meje një veçori të mrekullueshme, të cilin nuk e dija dhe asnjëherë nuk më ka shkuar ndërmend!…- tha ajo me shikim të ngulur mbi ninëzat e mia. – Do dëshiroja ta vazhdonim më tej dhe me qejf këtë bashkëbisedim interesant, por tani s’mundemi, për kohën e papërshtatshme, pasi je para operimit dhe duhet të rrish fare pa ngacmuar…- shtoi me buzëqeshje. – Ndoshta pas operimit, kur ta marrësh veten, dhe po na u dha mundësia, vijojmë kërkimet rreth enigmës së mistershme të syve të mi blu…”!
Në sallën e operacionit, pas narkozës parciale, nuk e humba vetëdijen, kështu që shihja dhe ndiqja të gjitha lëvizjet e duarve të kirurgut, prerjet e hemorroideve me bisturi, pa ndjerë asnjë dhembje e ngacmim, sepse pjesa e organizmit tim, nga beli e poshtë, nuk tejçonte asnjë ndjesi nervore. Vëreja rreth meje infermieret e sallës së operimit, që punonin me shkathtësi e vëmendje të ngërthyer tek kërkesat e kirurgut, dhe njëra prej tyre më fërkonte kokën herë pas here me duar, që të më mbante zgjuar. Operacioni zgjati rreth dyzet e pesë minuta.
– “Të hoqëm gjithsej katër bajame të mëdha. Por nuk na lodhe shumë, sepse i kishe jashtë, në buzë të anusit. Fatmirësisht i hoqe në kohë. Pasi me kalimin e viteve, bajamet fryhen, sa e zënë daljen e anusit”, – më shpjegoi kirurgu ne fund, para se të më dërgonin me karrocë në shtratin tim. Pastaj ky më porositi të rrija shtrirë sa më i qetë, dhe të mos bëja lëvizje të sforcuara.
– “Kur të vijë për të urinuar, mos u ngri nga krevati. Infermierja do të sjellë një shishe, që ta derdhësh urinën brenda saj, dhe me zilen elektrike, njofto ta marrin menjëherë shishen. Sot dhe nesër do hash vetëm supë, pa bukë. Në mëngjes do pish qumësht, që të mos formohen fekale në anus. Mundohu të rrish i heshtur, mos bisedo me shokët e dhomës. Sipas parametrave të analizave, mishi yt ka aftësi të mirë ripërtëritëse, kështu që plaga do mbyllet shumë shpejt. Kaloje kohën duke lexuar. Shtypi i ditës na vjen rregullisht. Prandaj shfrytëzoje kohën, të marrësh sa më shume informacion”.
Kur më çuan me karrocë në shtratin tim, vura re mbi komodine disa gazeta “Zëri i Popullit”, “Zëri i Rinisë” dhe “Bashkimi”. Në fillim zura një pozicion të përshtatshëm, që të kisha sa më pak dhembje, pas shpirjes së gjymtyrëve. Por oficeri i artilerisë tepër kureshtar, mezi po duronte sa të largoheshin infermierët, që të më drejtonte pyetjet rreth operacionit: si e ndjeva veten? Sa te duruara ishin dhembjet?
Por ne çastin që matej, frenohej, e pengonte paralajmërimi i krye infermieres, e cila u tha me ton të rreptë shoqëruesve të dhomës; “mos e ngacmoni shokun e operuar, të paktën katër orë”.
– “Gjatë kësaj kohe, merruni vetëm me leximin e shtypit të ditës, pa pëshpëritje mes njeri tjetrit! Edhe pse jeni oficerë, në pavijonin tim jam unë komandanti juaj!- Qetësia shëron”! – përsëriti ajo para se të dilte.
Pas pak as vetë nuk e kuptova, se si më kaploi gjumi. Fjeta rreth dy orë. Kur u zgjova, kofshët dhe këmbët e kishin fituar plotësisht ndjeshmërinë. Oficeri i artilerisë zgjati qafën të shihte, nëse i mbaja sytë mbyllur apo hapur, që të më pyeste si ndjehem, sa të durueshme janë dhimbjet pas operacionit.
– “Besoj duhet ta kesh provuar ndjesinë e shpimit të gjembit. Në të vërtetë në fillim të duket sikur të shpojnë njëherësh disa gjemba. Pastaj rrallohen e rrallohen. Në fund mbetet djegësira e shpimit. Me kaq mbyllet gjithë operimi…”, – ia ktheva unë.
– “Kaq thjeshtë si e shpjeguat ju, më duket e tepruar, dhe këtë me siguri e bëni vetëm për të më qetësuar mua”, – tha ai. Por nuk e zgjati më tej me pyetje të tjera, pasi e kuptoi që do bëhej qesharak i bezdisshëm.
Pas dy ditëve të operimit, e kisha marrë plotësisht veten: Ngrihesha nga shtrati pa sforcime, shkoja në banje, madje bëja dhe dy tre ec e jake përgjatë korridorit.
Në një nga këto ec e jake, vura re rastësisht se doli nga banja e oficerëve madhorë, në fundin e krahut të djathtë, një burrë me trup të ngjeshur, rreth të pesëdhjetave, veshur me penuar prej stofi e jakë të qëndisur me fije ari, fytyrëgjerë e ballëmadh, me pantofla të buta. – “Ju duhet të jeni ai kushëriri im”, – tha ai me buzëqeshje kur i kalova pranë.
– “Në qoftë se ju jeni gjeneral Shyti, ndoshta dalim kushërinj…”, – ia ktheva unë me humor, duke e kuptuar që dikush ia kishte shtyrë në vesh bashkëbisedimin e fillimit, kur u futa në dhomë.
– “Sigurisht do ndjeja kënaqësi të kisha farefis një familje artistësh! – tha gjenerali. – Vëllai juaj i madh, dhe Ndue Shyti rapsod, e kanë bërë të njohur mbiemrin tonë. Do kemi rastin në këto ditë, të pimë kafen e njohjes në dhomën time të shtrimit”, – shtoi ai duke më shtrënguar dorën.
Atë çast nuk dija si ta vlerësoja këtë takim, shenjë mbarësie, apo një ngacmim të pritshëm. Ndërsa po merresha me këto hamendësime, vura re që drejt meje po vinte me buzëqeshjen e saj të hijshme, infermierja bionde me trup të derdhur e sytë blu.
– “Meritoj një qerasje të mirë për sihariqin, që do të jap, – tha ajo me zë të ëmbël. – Por jo me vlerë leku. E dua qerasje në natyrë”!… – shtoi me vështrim përthithës.
– “Po qe ashtu si e hamendësoj unë, do ta jap me kënaqësi”!…- ia ktheva unë.
– “Mbaje fjalën”! – tha ajo duke qeshur lehtë.
– “Ka ardhur e fejuara ime”?!… – e pyeta unë mjaft i habitur. (Ajo pohoi me kokë). – Sihariqi më i pabesuar! Si e mori vesh”?!
– “Sapo hyra tek porta e jashtme, një vajzë e turpshme kërkoi ndihmën time, kur më pa me bluzë të bardhë: ‘Më falni për shqetësimin! Mund të më thoni, cilin apo cilën të pyes, nëse ndodhet këtu i shtruar një ushtar nga divizioni i Burrelit’? dhe më tha emrin e mbiemrin tënd. – “Ke qëlluar në shenjë, – i thashë unë me buzëqeshje. – “Hajde me mua. Nëse vjen e fejuara, po të jap një këshillë të domosdoshme, që ta kesh parasysh: Mos e shtrëngo shumë, kur ta puthësh”! Ajo u bë lulëkuqe në fytyrë.
– “Nuk u bëre kureshtare ta pyesje, kush e njoftoi që jam i shtruar në spitalin ushtarak”? – desha të dija unë.
– “Ju meshkujt, kur siguroni trofetë e dashurisë, filloni të kërkoni hollësira e qiqra në hell”! – më tërhoqi ajo vërejtjen.
– “Ja shpjegove që u operova nga hemorroidet”? – e pyeta më tej.
– “Ne nuk bëmë konference shtypi, me pyetje përgjigje. Ajo edhe po fluturonte nga gëzimi se do takohej me ty pas kaq kohe, edhe trembej të më pyeste, për çfarë u shtrua dhe si kurohet. Tani hajde me mua, dhe mos e zgjat! Pa informacionet do t’i marrësh nga vetë ajo. Po të jap një porosi me vlerë të madhe: bëj kujdes, mos u trego nepsqar me puthje! Në të njëjtën kohë, po ta rikujtoj mbajtjen e premtimit të dhënë: mos harro qerasjen në natyrë”,…- shtoi me buzëqeshje duke zbritur shkallët.
– “Meqë ti e ke vështrimin po kaq të përsosur, si aparati fotografik, më thuaj pa teprime: dukem i dobësuar sa për ta shqetësuar të fejuarën”?… – i kërkova një përshtypje të çiltër.
– “Për mua, edhe pse i veshur me pizhame, je king! – u përgjigj ajo. – Edhe njëherë po ta vë në dukje vërejtjen e parë: tregohuni të dy të përmbajtur, sigurisht aq sa mundeni, sepse ngado e kudo ju vëzhgojnë, dhe e fejuara juaj do kohë ta marrë veten. Ja, e sheh sa e hutuar po pret…?! Të takon të sillesh si djalë dinjitoz, me ëmbëlsi dhe i përmbajtur! Unë po kthehem në pavijon, pasi ti e di që kryeinfermierja bën namin për vonesën… – shtoi me pëshpëritje. – E kalofshi sa më këndshëm këtë takim!…”, – uroi duke lëshuar një puthje me dorë.
Ardhja e befasishme e të fejuarës në spitalin e Përgjithshëm Ushtarak, pa asnjë mëdyshje ishte surprize e mistershme: para së gjithash, nuk dihet kush e kish njoftuar, dhe, së dyti, si ia kanë paraqitur gjendjen time shëndetësore. Por mjafton vetëm lajmi i shtrimit urgjent në spital, për të dhënë alarm e krijuar panik tek cilido, sidomos kur kumti vjen i drejtpërdrejte nga dikush, që betohet se e ka parë me sytë e tij. Prandaj pasi u përqafuam dhe u puthëm, (për t’u çmallur pas shtatë jave ndarje nga njëri tjetri), e pyeta unë i pari; “nga ç’burim i erdhi lajmi në Lushnje, kur nisja u krye në heshtje të plotë, askujt nuk i kam treguar, se do shtrohem në spital”!
Por ajo nuk përgjigjej, veç më shihte me përmallim e habi, sillej përqark meje sikur donte të zbulonte në ç’pjesë te trupit isha operuar, pasi asgjëkund nuk dukeshin fasha të lidhura përsipër plagës, e sidomos tek pjesa që dyshohej më shumë, në kokë! Vetëm pasi u vërtit e heshtur dy herë rreth meje, foli duke qëndruar përballë me shikim qortues:
– “E di që ma ngrive gjakun”?! – më tërhoqi vërejtjen.
– “Dhe për të shkrire gjakun tënd, erdhe këtu të prishësh gjakun tim?!… – ia ktheva unë me humor për ta sjellë në vete. – Dhe çfarë zbulove pas kontrollit”?
– “Këtë s’po e marr vesh!… – tha ajo e hutuar. – Ai vetëm me tha: e pashë kalimthi…”!
– “Kush ai”? – e ndërpreva unë. Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
