Nga Ramadan Ilnica & Qemal Biraku
Pjesa e parë
Memorie.al / Materialet e këtij shkrimi që po publikojmë më poshtë në disa numra, janë përgatitur në bazë të dokumenteve të Shërbimeve Sekrete shqiptare, gjatë një periudhe kohore, që nis në fund të viteve ´70-të dhe ka përfunduar në fillimet e viteve ´80-të, atëherë kur edhe populli i Kosovës u hodh në demonstrata masive, duke kërkuar më shumë pavarësi. I gjithë ky material i referohet një dosjeje sekrete, që agjentë të Sigurimit të Shtetit Shqiptar, kanë mundur të vjedhin nga kasafortat sekrete të Divizionit 11, në Ushtrinë e Jugosllavisë të asaj kohe. Dosja “Kosova”, e përpunuar nga struktura të specializuara të Shërbimeve Sekrete shqiptare, ka qenë e porositur nga Byroja Politike e Komitetit Qendror të PPSH-së, me interesim personal të Enver Hoxhës, pak vite përpara se ai të vdiste.
Në pjesën e parë (gjithmonë duke iu referuar dokumenteve sekrete të ushtrisë jugosllave), jepet një biografi e hollësishme e akademikut famëkeq serb Vaso Çubrilloviç, i cili është dekoruar në vitin 1976, për planin e tij të detajuar se si do të serbizohej me kolonë krahina e Kosovës, duke përdorur jo vetëm dëbimet masive, por edhe zhdukjet fizike të mijëra shqiptarëve që jetojnë aty.
Plani hyri në veprim që atëherë. Të dhënat janë marrë edhe nga referati i Vasa Çubrilloviçit “Shpërngulja e arnautëve”. Ndërkohë në këtë dosje gjenden mjaft fakte interesante të pabotuara, se si Serbia që në fillim të shekullit të kaluar, ka pasur një skemë të qartë në veprim për zbrazjen e tokave shqiptare të Kosovës dhe më gjerë, nga popullsia autoktone që jetonte aty.
Interesante janë faktet për rolin e Partisë Komuniste Jugosllave që në themelim dhe më pas pro kësaj strategjie. Letra e Stalinit drejtuar kësaj partie në vitin 1925, ku kërkohet që Kosova të ketë të drejtën e vetëvendosjes. Masakrat e 100 viteve të fundit dhe si divizionet partizane jugosllavë, vranë dhe masakruan popullsinë shqiptare aty…!
Periudha 36-vjeçare (1876-1912)
Në vitin 1877, Vilajeti i Kosovës kishte 760 mijë banorë dhe në këtë kohë ky vilajet përfshinte përveç territorit të Kosovës së sotme edhe Shkupin, Tetovën, Novipazarin, Senicën, Toplicën, Kurshumlinë, Prekuplen, Leskocin dhe Vranjën. Kurse në vitet 1912-1913, numëronte 497 mijë banorë, në të njëjtin territor si në vitin 1877, përjashtuar krahinat e pushtuara në këtë kohë nga Serbia.
Nga të gjitha burimet del se 3/4 e popullsisë së Kosovës, ishte shqiptare. Shqiptarët në këtë kohë krahas luftës mundërr pushtuesve turq, luftonin për t´u mbrojtur nga rreziku i pushtimit të ri prej shtetit serb, i cili vepronte aktivisht për t´i dëbuar me dhunë nga territoret e tyre dhjetëra mijë shqiptarë, të zonave në kufirin me Serbinë e Malin e Zi.
Në këtë kohë, Serbia pushtoi zona të tëra shqiptare si Toplicën, Vranjën, Kurshumlinë, Prekuplen dhe Leskocin, ndërsa Mali i Zi, Ulqinin dhe të tjerë. Më 1877, mbi 30 mijë shqiptarë u dëbuan nga Toplica e Klisura. Vetëm prej 81 fshatrave nga Toplica e Kosanica, janë shpërngulur rreth 1867 familje shqiptare.
Në vitet 1876-1878, nga Prekupla e Kurshumlia, ku 50 për qind e popullsisë ishte shqiptare, u dënuan rreth 20 mijë banorë shqiptarë. Sipas të dhënave turke, austriake, serbe e frënge, në thellësi të Vilajetit të Kosovës e të Shkodrës, u vendosën rreth 300 mijë shqiptarë, të shpërngulur si rezultat i pushtimit të krahinave të sipërme, nga Serbia e Mali i Zi.
Vrasjet e dëbimi masiv nga ushtria serbo-malazeze i popullsisë vendase shqiptare, krijoi një shqetësim dhe alarm të madh, jo vetëm në krahinat shqiptare në kufi me Serbinë e Malin e Zi, por edhe në të gjithë vendin. Kundër kësaj politike shoviniste, lindi dhe u zhvillua një lëvizje e fuqishme popullore për vetëmbrojtje, e cila kishte për qëllim t´i dilte zot mbrojtjes së atdheut, nga copëtimi dhe robëria e re. Në këtë kohë u krijua edhe Lidhja Shqiptare në Prizren.
Periudha 24-vjeçare (1913-1937)
Gjatë viteve 1913-1937 (përjashtuar vitet e Luftës së Parë Botërore), Kosova dhe viset e tjera shqiptare në Maqedoni e Mal të Zi, u pushtuan nga shteti jugosllav. Gjatë kësaj kohe, regjimi shovinist i borgjezisë serbomadhe, përdori të gjitha mjetet politike, ekonomike, ideologjike dhe ushtarake për shkombëtarizimin, sllavizimin e plotë të territoreve shqiptare të aneksuara.
Shkombëtarizimi nëpërmjet zhdukjes fizike
Dokumentet që disponon Arkivi i Shtetit Shqiptar (fondi i Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”), dëshmojnë se gjatë viteve 1913-1927, në Kosovë dhe në vise të tjera të ish- Jugosllavisë, janë vrarë 207 mijë e 448 shqiptarë. Vetëm në Kosovë, gjatë viteve 1913-1927, janë burgosur 22 mijë e 110 shqiptarë.
Po ashtu në këto vite janë zhdukur plotësisht 57 fshatra, djegur 6050 shtëpi dhe janë plaçkitur 10 mijë e 526 familje. Për mungesë të dhënash këtu nuk përfshihen zhdukjet fizike që janë bërë në Kosovë dhe në viset e tjera shqiptare në Maqedoni e Mal të Zi gjatë viteve 1927-1937.
Shkombëtarizimi nëpërmjet reformës agrare kolonizuese
Borgjezia serbomadhe, përveç mjeteve të dhunës, në luftën për shkombëtarizimin e Kosovës dhe të viseve të tjera shqiptare të ish-Jugosllavisë, përdori edhe mjete të tjera ekonomike dhe kryesisht reformën agrare kolonizuese.
Në bazë të dokumenteve arkivorë dhe të disa të dhënave, që japin disa studiues kosovarë, u vendosën në Kosovë në periudhën mes dy luftërave botërore, rreth 58 mijë e 714 kolonë serbë e malazezë. Vetëm deri në vitin 1937, në Kosovë u vendosën 16 mijë e 622 familje kolonësh serbë dhe malazezë dhe po kështu 2 mijë familje të tjera kolonësh sebo-malazezë, u vendosën në viset shqiptare të Maqedonisë.
Në bazë të hartës së kolonizimit, deri në vitin 1937 në Kosovë, u ngritën rreth 374 fshatra kolonësh. Sipas raportit të drejtoratit të Lartë të Reformës Agrare jugosllave, gjatë viteve 1920-1940, vetëm në disa rrethe të Kosovës e Maqedonisë, u janë marrë shqiptarëve dhe u janë dhënë kolonëve serbo-malazezë, mijëra hektarë tokë. Shkombëtarizimi nëpërmjet shpërnguljes, është një tjetër metodë e përdorur nga serbët.
Kështu, për shkak të dhunës së egër për shfarosjen dhe masakrimin e shqiptarëve, grabitjes masive të tokës dhe përdorimit të mjeteve të tjera të detyrimit, gjatë viteve 1913-1937, u shpërngulën nga trojet e veta, një masë e madhe e popullsisë shqiptare që jetonte në Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi.
Në vitet 1937-1941, për shkak të intensifikimit të propagandës nga politikanët e regjimit, aparati shtetëror serbomadh, vuri në zbatim masa të shumëllojshme për të shpejtuar kolonizimin dhe sllavizimin e krahinave shqiptare në Jugosllavi. Si rrjedhim, në këto vite qeveria jugosllave ndërmori bisedime me Turqinë, për të shpërngulur vitet e ardhshme, të paktën 400 mijë shqiptarë.
Kjo u realizua nëpërmjet rritjes në një shkallë më të lartë të dhunës politike dhe të detyrimit ekonomik. U rrit ardhja e kolonëve dhe marrja e tokës shqiptare. Për realizimin e misionit të shpërnguljes së shqiptarëve u angazhua edhe ushtria.
Në vitin 1938, komanda e Zonës së Armatës së Tretë, në Shkup, propozonte: “Lypset të përpiqemi që turmat e forta dhe komplekse të shqiptarëve, të shpërngulen sa më shpejt, duke futur në mes tyre të paktën 50 për qind të popullsisë sonë (sllave)”. Për këtë, gjatë viteve 1939-1940, u kryen dy operacione terrori ndaj shqiptarëve, nën pretekstin e mbledhjes së armëve, vrasjeve dhe masakrimit të popullsisë shqiptare nga ushtria jugosllave, në pragun e kapitullimit të Jugosllavisë (prill 1941).
Të gjitha këto bënë që masa e shpërnguljes së shqiptarëve për në Turqi, të ngrihet në një shkallë më të lartë. Vetëm në këto vite u dëbuan nga trojet e tyre, rreth 280 mijë shqiptarë të tjerë. Përfundimisht, gjatë periudhës 28-vjeçare (1913-1941) nga viset shqiptare në Jugosllavi, u shpërngulën mbi 500 mijë shqiptarë. (220 mijë deri në vitin 1937 dhe 280 mijë, në vitet 1937-1941). Nga të 500 mijë shqiptarët e shpërngulur gjatë kësaj periudhe, një pjesë janë vendosur në Shqipëri dhe pjesa tjetër, rreth 380 mijë, në Turqi.
Përballë një politike të tillë shkombëtarizuese, popullsia e viseve shqiptare të aneksuara nga Jugosllavia, zhvilloi një qëndresë të fuqishme në forma të ndryshme, deri në luftë të armatosur. Janë të njohura kryengritjet e Kosovës, Rrafshit të Dukagjinit e Dibrës, në shtator të vitit 1913. Kryengritjet e Plavës, Gucisë e Rugovës më 1919, apo ajo e Rrafshit të Dukagjinit po në këtë vit, ku numri i kryengritësve shkonte në 10 mijë.
Një tjetër kryengritje, ajo e Kosovës, do të shpërthente në vitin 1920, ku 12 mijë kryengritës luftonin kundër ushtrisë serbomadhe. Dokumente arkivorë hedhin dritë edhe mbi lëvizjen e çetave kryengritëse në vitet 1918-1927, sidomos në zonën e Drenicës. Sipas statistikave që japin organet shtetërore jugosllave, gjatë viteve 1919-1927, janë vrarë rreth 4 mijë luftëtarë shqiptarë kryengritës.
Periudha katërvjeçare (1941-1944)
Edhe pas kapitullimit të Jugosllavisë monarkiste, në kushtet e pushtimit nazi-fashist, gjatë viteve të luftës, forcat ultra nacionaliste serbomadhe të çetnikëve, të përbërë prej 40 mijë ushtarëve të ish-ushtrisë së kralëve, nën komandën e Drazho Mihajlloviçit, në mënyrë të vazhdueshme sulmonin Kosovën dhe vise të tjera shqiptare përreth, duke kryer vrasje e masakra në masë.
Është e njohur tragjedia e Bihorit, në janar të vitit 1943, kur çetnikët shkretuan 52 fshatra, vranë 4 mijë banorë, grabitën 300 vajza dhe kërcënuan gjithë popullsinë shqiptare në Kosovë e vise të tjera, se në rast qëndrese për të mos pranuar sundimin serb, do të pësonin të njëjtin fatkeqësi, si popullsia e Bihorit dhe Novipazarit.
Letra e Stalinit në vitin 1925, Kosova deri në shkëputje
Rrjedhimisht, popullsisë shqiptare në Kosovë e viset përreth, iu desh të bënte një luftë të shumëfishtë; si ndaj pushtuesve italianë dhe gjermanë, ashtu dhe kundër forcave serbe të përfaqësuara nga çetnikët dhe ato bullgare të Borisit, që kryen krime të rënda kundër popullsisë shqiptare. Nga ana tjetër, grupi shovinist i Titos, me qëndrimet e tij, sabotoi Luftën Nacional-çlirimtare të popullsisë shqiptare.
Në këtë drejtim është kuptimplotë vendimi shovinist i AVNOJ (Këshillit të Përgjithshëm Nacional-Çlirimtar të Jugosllavisë), në nëntor të vitit 1943, në Jaic, i cili në kundërshtim me qëndrimin marksist-leninist, ndaj çështjeve nacionale dhe orientimeve të dhëna nga KOMINTERNI në atë kohë, që proklamonin se të gjitha kombet e kombësitë në ish- Jugosllavinë monarkiste, do të mbeteshin në kuadrin e kufijve të shtetit jugosllav të pasluftës, bile dhe pakica nacionale jugosllave të mbetura jashtë kufijve, do t´i bashkoheshin Jugosllavisë së pasluftës.
Josif Stalini, duke demaskuar pikëpamjet e qëndrimet nacional-shoviniste të udhëheqjes së Partisë Komuniste Jugosllave, (Semiçit) në vitin 1925, shkruante se në programin e partisë, si bazë për zgjidhjen e çështjes nacionale, duhet marrë parimi leninist i së drejtës së vetëvendosjes, deri në shkëputje, dhe jo kufijtë imperialistë të shtetit borgjez jugosllav, të krijuar si rezultat i luftërave dhe dhunës (J. Stalin, Vepra, vëllimi 7, faqe 22).
Kështu AVNOJ nuk e linte për t´u zgjidhur çështja e Kosovës dhe e viseve të tjera shqiptare në bazë të parimit leninist të vetëvendosjes deri në shkëputje, por e proklamonte zgjidhjen e saj duke e lënë Kosovën në kuadrin e Jugosllavisë së pasluftës.
Theksojmë se në këtë mbledhje të AVNOJ-it, nuk merrte pjesë asnjë përfaqësues nga Kosova. Dihet se një muaj pas mbledhjes së dytë të AVNOJ-it (më 31 dhjetor 1943), në katundin Bujan, të Tropojës, Konferenca e Parë e Këshillit Nacionalçlirimtar të Kosovës e Rrafshit të Dukagjinit, vendosën: “Kosova e Rrafshi i Dukagjinit, janë krahina në të cilat banojnë në pjesën më të madhe popullsi shqiptare, e cila, si gjithmonë, edhe tash dëshiron me u bashkue me Shqipninë.
Prandaj e ndjejmë për detyrë me u vu në dukje rrugën e drejtë të cilën, duhet të ndjekin populli shqiptarë, me qëllim që t´i realizojë aspiratat e veta… pra dhe populli shqiptarë, do të ketë mundësi me vet-vendosë mbi fatin e vetë, me të drejtën e vet-vendosjes deri në shkëputje”. Ky vendim nga grupi titist aty, u konsiderua se binte në kundërshtim me vendimet e AVNOJ-it dhe me pikëpamjet e vijës politike të Partisë Komuniste Jugosllave, lidhur me unitetin Jugosllavisë pas luftës…!
Cili ishte Vaso Çubrilloviçi, karriera dhe vepra e tij?
Dr. Vaso Çubrilloviç, është lindur në vitin 1897. Që në vitin 1914, ka qenë anëtar i organizatës “Bosnja e Re”, një organizatë kjo nacionaliste serbe, që u ngarkua me përgjegjësi për atentatin ndaj trashëgimtarit të fronit mbretëror austriak në Sarajevë, më 23 qershor 1914. Çubrilloviçi u diplomua në Universitetin e Beogradit, ku më pas mbrojti edhe doktoratën. Që nga viti 1930, ka qenë asistent profesor në Fakultetin e Filozofisë në Beograd.
Më 7 mars të vitit 1937, ai përfundoi edhe studimin “Shpërngulja e arnautëve”, që më pas ia paraqiti klubit kultural serb, i cili e miratoi atë dhe e konsideroi menjëherë platformën e borgjezisë serbomadhe, për shkombëtarizimin, kolonizimin e Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare në Jugosllavi. Pas Luftës së Dytë Botërore, ishte ministër i Ekonomisë Pyjore dhe në dikastere të tjerë në qeverinë e Republikës Federative Jugosllave.
Vaso Çubrilloviçi njihet si politikan, historian dhe anëtar i Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë. Në vitin 1946, ishte profesor në Universitetin e Beogradit dhe anëtar i Akademisë së Shkencave të Serbisë. Në vitin 1970, Çubrilloviçi drejtonte Institutin Ballkanologjik të Beogradit. Studimi “Shpërngulja e arnautëve”, ruhet edhe sot e kësaj dite në arkivat serbe dhe në Institutin Ushtarako-Historik të shekullit XIX-të.
Fakte të reja marrë nga dokumente sekrete të arkivave për reprezaljet e serbëve në Kosovë pas Luftës së Dytë Botërore
Si i favorizoi Tito kosovarët, të ikin në Perëndim?
Mbijetesa duke lindur trefish më shumë se serbët –
Nuk është e rastësishme që, gjatë viteve 1944-1966, u zhdukën nga terrori serb në Kosovë dhe në viset e saj, 70 mijë shqiptarë, nga të cilët rreth 40 mijë u zhdukën në periudhën katërvjeçare 1944-´48. Mbi 30 mijë të tjerë u eliminuan gjatë viteve 1949-1966. Shembujt më tipikë të këtyre krimeve shfarosës, janë pushkatimi i 17 mijë shqiptarëve në Tetovë, Gostivar, Tivar, Mitrovicë dhe Gjilan, në vitet 1944-1945.
Po kështu, nuk mund të harrohet masakrimi i më se 30 mijë shqiptarëve në Drenicë, gjatë vjeshtës dhe dimrit të vitit 1944-1945, apo mbytja me gaz helmues i dy mijë djemve shqiptarë në Goricë. Serbët vijuan më pas me vrasjet dhe torturat çnjerëzore në vitet 1955-1957, që i maskuan nën të ashtuquajturin; “aksion për mbledhjen e armëve”. Në këtë masakër famëkeqe, u torturuan më shumë se 50 për qind e burrave të Kosovës.
Ishin të njohur kampet e përqendrimit dhe burgjet famëkeqe titiste, ku gjetën vdekjen me mijëra shqiptarë si në: Nish, Mitrovicë, Otaku, Idrisava, Sremit, Stata, Sinja. Dhuna serbe ndaj popullit etnik të Kosovës e viseve të saj, u shfaq edhe njëherë në shtypjen e demonstratave të vitit 1968 në Prishtinë, Tetovë, Gostivar. Përveç kësaj, janë ndjekur nga UDB-ja me dosje përpunimi, më shumë se 120 mijë shqiptarë. / Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm
