Nga Taisa Batkina Pisha
Pjesa e trembëdhjetë
Memorie.al publikon historinë e panjohur të ruses Taisa Batkina (Pisha), me origjinë nga Tula e Rusisë, fëmija e tretë e një familje të varfër fshatare, e cila mbeti jetim që në moshë të vogël, pasi i ati humbi jetën gjatë punës, në një nga galeritë e qymyrgurit që ndodheshin në rrethinat e Tulas, ku ai punonte si minator. Diplomimi i Taisës në fakultetin e Kimisë, pranë Universitetit ‘Lomonosov’ të Moskës, ku ajo u njoh dhe u martua me studentin shqiptar, Gaqo Pisha, me origjinë nga qyteti i Korçës, i cili asokohe studionte në fakultetin e Filozofisë së Moskës dhe të dy së bashku në vitin 1957, u kthyen në Shqipëri, bashkë me djalin e vogël të porsalindur, Sasha, ku filluan jetën në Tiranës, Taisa u emërua si pedagoge e Kimisë në Universitetin Shtetëror të Tiranës, ndërsa Gaqo, në katedrën e marksizëm-leninizmit, ku ata punuan deri në vitin 1976, kur Sigurimi i Shtetit me akuza të montuara, e arrestoi Taisa Batkin, duke e akuzuar si “agjente të KGB-së sovjetike” dhe e dënoi me dhjetë vite burg politik, të cilat ajo i vuajti në “Burgun e grave” në Qytetin “Stalin”, nga ku u lirua në vitin 1986, ndërkohë që bashkëshorti, Gaqo Pisha, kishte ndërruar jetë në vitin 1983, nga një sëmundje e rëndë. Historia tragjike e Taisa Batkina (Pisha), nëpër kampet dhe burgjet çnjerëzore të regjimit komunist të Enver Hoxhës, ku ajo kaloi një dekadë të jetës së saj, së bashku me shumë bashkatdhetarë nga ish-Bashkimi Sovjetik, apo vende të tjera të Evropës Lindore, vjen nëpërmjet kujtimeve të saja, të botuara në një libër me titull “Shpresuam dhe mbijetuam”.
Shpresuam dhe mbijetuam
I’a kushtoj kujtimit të ndritshëm të bashkëshortit tim, GAQO PISHA
Në spitalin e burgut në Tiranë
Ishte një mrekulli. Ishte jeta që s’e kisha më prej disa muajsh. Dhe m’u bë sikur gjithçka po ndodhte me mua, ishte një ëndërr e keqe, e frikshme, se ja, do të zgjohem, dera do të hapet dhe unë do të shkoj në shtëpi. Shtëpia ime ishte fare afër spitalit, vetëm 10 minuta ecje në këmbë. Do të hyja dhe do të shihja të gjithë të dashurit e mi. Mirëpo befas dëgjohej zhurma e shulave të derës dhe e çelësit dhe ëndrra davaritej. Kur qëndroja pranë dritares, më kujtohej piktura e Jaroshenkos “Kudo jetë”, ngjashmëria ishte kolosale. Unë i gëzohesha çdo filizi të njomë, çdo insekti. Mirëpo kjo lumturi vazhdoi vetëm një javë dhe gjithçka nisi nga e parë; qelia, hetuesit, torturat…! Në fillim të vitit 1983, i’u luta mjekut të kampit të më shtronte në spital. Më ishin infektuar me fungi (një lloj infeksioni kërpudhash), thonjtë e duarve dhe të këmbëve. Nuk ishte ndonjë sëmundje e rëndë, rrohej edhe me thonj të tillë, aq më tepër që në Shqipëri nuk kishte ilaç kundër fungit te thonjve, e mjekonin thjesht: e hiqnin thoin e infektuar dhe gropëzn që formohej e lyenin me jod. Por unë desha të më shtronin në spital. Shpresoja të takohesha me burrin atje. Ai ishte i sëmurë, nuk vinte dot deri në kamp për të më parë, mezi ecte dhe, natyrisht, nuk bënte dot 20 kilometra rrugë në këmbë. Taksi nuk merrnin dot, s’kishin aq pará. Ne kishim 6 vjet pa u parë. Shpresoja, se do të mund të vinte në spital, shtëpia nuk ishte larg. Dhe ashtu u bë… Por… le të vazhdojmë sipas radhës.
Arrita ta bindja mjeken, ajo më dha rekomandimin. Por shtrimin e pritëm shumë gjatë. U shkrova një letër atyre të shtëpisë se shpresoja të më shtronin në spitalin e burgut dhe se do t’u shkruaja sërish, kur të mbërrija në Tiranë. Letrat ishin mundësia e vetme e komunikimit. Më në fund më thanë se të nesërmen do më dërgonin në spital. Më nisën me “GAZ”. Ne vështronim të etura nga xhamat e makinës. Në kamp, në burg, të duket sikur jeta ka ndaluar, sikur veç burgut s’ka gjë tjetër në botë, kurse këtu njerëzit ecnin, fëmijët vraponin, luanin, thërrisnin. Nuk i shkëpusja dot sytë prej tyre. Rrugës ndaluam të pushonim në një qytezë. Na lejuan të dilnim nga makina dhe të qëndronin aty pranë, pa rojë. Iluzioni i lirisë! Megjithëse ishim veshur me rroba të zakonshme, jo të burgut, kalimtarët kthenin kokën dhe na kundronin të habitur. Me sa duket, disa vite burg i kishin lënë gjurmët e tyre te ne, prandaj dukeshim çuditshme. Në spitalin e burgut ishte po ajo qetësi, shtrat i butë e i pastër, ushqim normal. Kur isha herën e parë e shtruar, në kohën e hetimit, nuk më jepnin as laps, as ndonjë copë letër dhe as gazeta. Kurse këtë herë çdo ditë më sillnin gazetën e ditës. E lexoja të gjithën, nga fillimi në fund. Ishte burimi i vetëm i informacionit, qoftë dhe tejet i varfër, por nga mund të mësoja se ç’bëhej në botë, nganjëherë duke lexuar midis rreshtave. Në fillim isha në një dhomë me Barbarën, hungareze, një grua fatkeqe, e sëmurë, nga korpusi ynë, e akuzuar edhe ajo për spiunazh. (Do të shkruaj më me hollësi për fatin e saj në kreun tjetër). Barbara më tregoi shumë për Hungarinë. Dhe këndonte. Kishte zë të bukur dhe unë i lutesha herë pas here të më këndonte ndonjë këngë.
Një ditë dera e dhomës u hap me tërsëllëm dhe hyri infermierja me buzën në gaz: “Barbara, – i tha, – analizat të kanë dalë negative”! Dhe doli. Barbara u lumturua dhe i shpëtuan lot. Prej vitesh e kuronin për kancer të lëkurës, kurse tani… analiza negative! Barbara e kishte mposhtur kancerin. E dija që shkulja e thonjve me narkozë lokale ishte procedurë e rëndë, por s’kisha mundësi tjetër për t’u parë me burrin e sëmurë. Në kutinë e postës, që ndodhej në korridorin e spitalit, hodha një kartolinë për në shtëpi, ku u shkruaja se ndodhesha në spital, në Tiranë dhe ndenja në pritje të takimit. Por, para se të takohesha (më vonë mora vesh se kartolina kishte ndenjur më shumë se dy javë në kutinë e postës), më çuan në sallën e operacionit, më vunë në tryezë. Narkoza ishte vetëm eter, me të cilin më lyen gishtat, që nuk ta hiqte pothuajse fare dhembjen. Por unë shtrëngova dhëmbët dhe e durova operacionin, pa nxjerrë zë. Më shkulën dy thonjtë e gishtave të mëdhenj, por kur më hoqën edhe një thua të dorës, humba ndjenjat. Me kaq shkulja e thonjve mori fund, mjekët më sollën në vete dhe më çuan në dhomë. Barbarën shumë shpejt e kthyen në kamp dhe unë mbeta vetëm. Kështu kalova në spital një muaj e gjysmë. Vetmia ime prishej disa herë në ditë. Në mëngjes vizita e zakonshme e mjekut, pastaj vinte infermierja e mjekimit, e cila 2-3 herë në ditë më lyente plagët me jod, pastaj shpërndarja e ushqimit. Regjimi ishte si i burgut, dera me kyç dhe dritare me hekura dhe rrjetë. Por unë pushova… nga puna, nga zhurma e tmerrshme e kampit, nga fjetina e përbashkët, nga prania e vazhdueshme e njerëzve të huaj. Në fillim nuk ecja dot, rrija shtrirë gjithë ditën, gishtat më dhembnin shumë dhe më rridhnin gjak.
Por të gjitha këto ishin hiç, në krahasim me pritjen e gëzueshme të takimit. Kurse nga shtëpia ende nuk po vinte njeri dhe unë nisa të shqetësohem. Arsye për t’u shqetësuar kishte shumë. Gjendja në vend ishte e tillë, sa mund të prisje në çdo kohë përndjekje të reja, por edhe gjendja shëndetësore e tim shoqi ishte e rëndë. Më në fund dera e dhomës sime u hap në kohë të pazakontë dhe gardiania më shoqëroi për në takim. Mezi ecja, por u përpoqa me të gjitha forcat të mos çaloja, të ecja në mënyrë të tillë, që njerëzve të mi të mos i binte në sy. Takimet bëheshin në oborr, pranë portës. Dola në oborrin e mbytur në diell dhe pranë hekurave më zunë sytë burrin tim, djalin e madh, Sashën dhe Almën, mbesën tonë. U tmerrova. Gaqoja, burri im, shtatlartë dikur, i bukur, i fuqishëm, qe shndërruar në plak të gjorë, kur as 63 vjeç s’i kishte mbushur. Mirëpo duhej ta mbaja veten, të shtiresha kinse gjithçka shkonte mirë. Ne qëndronim pranë hekurave të zënë për dore dhe qanim. Më kujtohet që ai më pyeti se a më dhembnin gishtat. Fëmijët diçka thanë, pyetën, unë u përgjigja si nëpër tym. 15 minutat kaluan shpejt, si ëndërr dhe mua më morën. Pas dy javësh ata erdhën sërish në takim… gjithçka u përsërit, ne edhe këtë radhë nuk folëm dot. Gaqoja qante, unë me vështirësi i mbajta lotët, buzëqeshja, shtiresha kinse çdo gjë shkonte për bukuri. Atëkohë Kostja ishte ushtar dhe, kur erdhi me lejë, nuk e lanë të takohej me mua. “Nuk lejohet! Vetëm një takim në dy javë”! Nuk ia pranuan lutjet, as arsyetimin që ishte ushtar dhe kishte ardhur për pak ditë nga larg…! Kur njerëzit e mi erdhën sërish pas dy javësh, takimi nuk u bë… mua më morën nga spitali dhe më çuan në kamp. Këto takime ndodhën në prill të 1983-it; atëherë e pashë për herë të fundit burrin tim. Në korrik ai s’ishte më. (Si e mora këtë lajm, do ta tregoj më poshtë). Ato ditë, kur isha e shtruar në dhomën e spitalit të burgut, ku s’kisha me kë të këmbeja dy fjalë dhe kisha shumë kohë të lirë, duhej të sajoja diçka, që ta hiqja mendjen nga mendimet, që s’më shqiteshin, se ç’do të bëhej më tej, nga mendimet për familjen, për burrin e sëmurë dhe për djemtë.
Tek i mendoja të gjitha këto, e ndjeva se po çmendesha. Dhe nisa të shpik nga mendja gjithfarë historish fantastike, tregime me gojë. Dora-dorës këto tregime u bënë shumë dhe u shndërruan në roman të tërë. Kur zhytesha në këtë botë imagjinare, sikur s’takohesha, dilja jashtë realitetit, sajova aventura dhe situata të pabesueshme, në të cilat ndodhej heroina ime: rrëmbime, pengje, arratisje, dashuri dhe shumë të tjera. Bashkë me heroinën time përjetova jetën e saj, një jetë të lehtë, përrallore, shumë të largët nga e imja. Rrija shtrirë në shtrat, trilloja histori gjithfarë, flija, zgjohesha dhe sërish takohesha me heroinën time. Kjo punë vazhdonte me orë. Kur hapej dera, nuk kisha dëshirë të takoja njeri, të bisedoja me njeri, doja të mbetesha sërish dhe sa më shpejt vetëm, për t’u zhytur në fantazitë e mia. Infermierja, që më mjekonte, habitej sa paciente e qetë dhe e urtë isha, nuk kërkoja gjë, nuk i bija derës, dukesha më se e kënaqur. Kurse unë pushoja me shpirt, sistemi nervor sikur po përtërihej, organizmi mbronte veten. Kur u ktheva në kamp, i tregova Nadjes për “romanin” tim. Edhe Nadjes i pëlqente të krijonte, na tregonte shpesh të gjitha versionet e krijimeve të veta. Ajo i pëlqeu fantazitë e mia, disa ditë sajuam bashkë, pastaj gjithçka u harrua… puna, kushtet e burgut… s’ishte kohë për krijimtari! E kujtoj tani këtë “vepër” dhe mendoj që ajo s’ishte tjetër, veçse një trill i kotë pa pikë kuptimi! Në mbrëmje, kur personeli mbaronte punët dhe ulej në kuzhinë, në fund të korridorit, ne nisnim të komunikonim me njëra-tjetrën përmes dritareve. Këmbenim të rejat e fundit në kamp, të rejat jashtë, në liri ose thjesht llomotitnim, të torturuara nga vetmia e burgut.
Dritaret e dhomës sime dilnin në oborr, përballë ishte një ndërtesë. Në fillim s’e dinim ç’kishte atje. Pastaj, kur Barbara ia mori një kënge në mbrëmje, dëgjuam prej andej thirrje entuziaste: “Bis! Bis!” E kuptuam që atje ishte pavijoni i burrave. Ditën nuk dukej gjë, kurse në mbrëmje, pasi ndizeshin dritat, qëllonte të shihnim silueta. Vajzat e reja thoshin që dallonin edhe fytyrat, megjithëse në dritaret kishte hekura dhe rrjetë të dendur. Mbrëmjeve bisedonim edhe me të burgosurit e korpusit tjetër. Mbaj mend një djalë të ri… më vjen keq, por nuk ia mësova emrin. Historia e tij ishte tipike për atë kohë. Ishte rreth 25 vjeç, ndoshta pak më shumë. Babai i tij, që mbante post të rëndësishëm, qe arrestuar në vitet ’70, në vitet e terrorit të madh. Familjen e internuan, pastaj arrestuan edhe të birin. Djali punonte në minierën e kromit në Spaç, ku ndodhej një kamp i madh burrash. Në minierat, ku punonin të burgosurit, thuajse çdo ditë ndodhnin aksidente. Një ditë djali u rrëzua nën vagonin e dekovilit dhe siç thoshin fqinjët e dhomës, ishte dëmtuar keq. Më pëlqeu mprehtësia e pazakontë e fjalëve të tij: “Ja, po mësoj të eci me paterica, këto ditë do të vijë mamaja të më shohë. Nuk dua ta tremb, prandaj mos më nxirrni me karrocë! Dua të dal vetë! Me paterica, por vetë…”! Ai na thoshte se i pëlqente të vizatonte dhe se i vinte keq, që nuk do të merrej dot me këtë pasion. E pyeta për fatin e disa të njohurve të mi. Prej tij mora lajmin e trishtuar që Ismailin e kishin rigjykuar dhe dënuar me 10 vjet të tjera, për agjitacion dhe propagandë. “Ismaili, – më tha bashkëbiseduesi im, – nuk fliste fare, por edhe kjo nuk e shpëtoi”. Organet shqiptare të Sigurimit nuk i lëshonin lehtë nga duart viktimat e tyre.
Shtinjakët
Në kamp dhe në spital ndodhte shpesh të ndeshje shtinjakë, simulantë. Një mbrëmje, kur isha në spital, dëgjova të më thërriste dikush. U përgjigja. Ishte fqinja, një vajzë, që e kisha njohur në kamp. Ajo më tregoi, se me të në dhomë ishte Dita, e cila… është çmendur. Hesht, nuk flet me njeri, nuk njeh njeri. Ditën e njihja mirë; ishte vajzë e re, e dënuar për një gabim fare pa rëndësi. Ishte vajzë gazmore, e zhurmshme… dhe papritur…! Provova të flisja me të nga dritarja, nga dera. Ajo nuk u përgjigj. Më thanë që kështu sillet që prej disa javëve. Një ditë u ndeshëm në korridor, ajo nuk reagoi fare. Po na çonin të bënim grafi, unë isha ulur pranë saj dhe, pa rënë në sy, i shtrëngova dorën. Ajo u drodh, por nuk e bëri veten. E vizituan me kujdes, e kuruan, por pa rezultat. U përgatitën ta nxirrnin në komision dhe ta lironin. Mirëpo vetëm pak ditë para se ta nxirrnin në komision, ajo nuk duroi dot. E humbi kontrollin dhe mjekët mundën të provonin që vajza shtirej e çmendur që prej 6 muajve. E kthye në kamp dhe i’a rritën dënimin. Doktoresha jonë e kampit, vajzë e re, ishte e mirë, nuk kishte shumë përvojë dhe shpesh nuk i kuptonte dot shtinjaket. Të burgosurat e prisnin me padurim ardhjen e saj. Për vizitë vinin shumë prej tyre, sidomos vajzat e reja, që kërkonin të shpëtonin nga puna, ose të pushonin qoftë edhe një ditë. Shumë prej tyre doktoresha i lejonte të qëndronin në kamp. Kishte edhe të sëmura me të vërtetë, por shumica shtireshin.
Simulonin çmendurinë, rritnin artificialisht temperaturën, i fërkonin duart me barëra, që provokonin irritimin e lëkurës, gëlltitnin gozhdë, karfica…! Këto i dërgonin në spital, i mjekonin dhe, me t’u kthyer në kamp, i futnin në birucë. Por pas njëfarë kohe ato sërish gëlltitnin gozhdë. Një nuseje të re i’u ënjt dora, nuk punonte dot. E kuruan gjatë, por pa sukses. Mirëpo një ditë infermierja e detyroi të zhvishej dhe vuri re që ajo e kishte të lidhur fort llërën nën sqetull me një copë llastik. Ose… një ditë vërejta e tmerruar se si një vajzë e re, ndezi një thes plastmasë dhe qëndroi e qetë, teksa masa plastike i rridhte nëpër këmbë, ku u formua një plagë e frikshme. Ajo ndenji gati dy muaj pa punuar. Ka pasur edhe orvatje për vetëvrasje. Grindeshin vajzat mes tyre dhe vraponin të hidheshin nga kati i tretë. (Për fat të mirë, nuk pati viktima). Njëra, tek fluturonte poshtë, u kap pas ballkonit të katit të dytë, një tjetër theu të dy kyçet e këmbëve, qëndroi në birucë me këmbët në allçi dhe ishte shumë e kënaqur, që s’duhej të punonte. Gjithmonë habitesha me to; vajza të reja, të fuqishme, puna s’paraqiste problem për to, normën e plotësonin si duke luajtur, puna për ato ishte zbavitje, mirëpo ja që të tillë mentalitet kishin: më mirë uloke, se të shkoje në punë.
Lufta për lirim
Një vit e gjysmë hetim, vetmi, tortura morale dhe fizike, gjyq i padrejtë… më shndërruan në njeri me vullnet plotësisht të paralizuar. Unë humba aftësinë për të menduar dhe për të arsyetuar. Nga të gjitha ndjesitë, vetëm frika më mbeti. Kur më çuan në kamp, gjeta të tjera fatkeqe si vetja dhe dalëngadalë nisa të vlerësoja me gjakftohtësi gjithçka që më ndodhi, gjithçka bënë sigurimsat me mua dhe me shoqet e mia. Pas afër një viti nisa luftën për heqjen e akuzës së padrejtë, për rehabilitim dhe lirim nga burgu. Nisa të shkruaj letra. Dërgova letër në Gjykatën e Lartë, në Prokurorinë e Përgjithshme, në Ministrinë e Punëve të Brendshme. Edhe të tjerat shkruanin. Letra kolektive nuk mund të shkruanim, ato i vlerësonin si komplot, për çka mund të të rigjykonin dhe ta shtonin dënimin. Pas letrës sime të parë (nuk më kujtohet tani, ku e pata dërguar), erdhën hetuesit e mi dhe disa kuadro të M.P.B.-së së Shqipërisë. Më thirrën në komandë. Nisën të më bërtasin, të më kërcënojnë, i binin tryezës me grusht dhe u matën të më godisnin. Por tani nuk kisha më frikë. E dija që ishte guxim i vonuar. Mirëpo ja që ndihesha e lehtësuar në shpirt, ngaqë hyra në luftë. E dija fort mirë, që askush dhe asnjëherë nuk do ta çonte punën në hetim të dytë. Hetuesit tanë dhe prokurorët ndiheshin të lumtur që mundën të na trembnin, të na mashtronin dhe të na thyenin, na detyruan të firmosim edhe fletë të bardha dhe sajuan padinë, për të na gjykuar dhe dënuar. A mund t’i pranonin ata gabimet e tyre? Nga ana tjetër, e gjitha kjo qe bërë me bekimin e atyre… lart. Dy orë më mbajtën në dhomë dhe më kërkuan të mohoja të gjitha ç’kisha shkruar në letër. Nuk e di, përse u duhej kjo, sepse përgjigjet-refuzime, që dërgonin, ishin kopje të njëra-tjetrës. Edhe atë herë të parë, pas letrës sime, pas gati dy muajve, mora përgjigje me përmbajtje afërsisht të tillë: “Çështja juaj u verifikua, jeni dënuar me të drejtë. Çështja nuk mund të rishikohet”.
Pas gjashtë muajve shkruam sërish, përmendëm argumente dhe fakte të reja, por gjithmonë morëm të njëjtën përgjigje. Zakonisht na thërriste komisari dhe na thoshte: “Ja përgjigjja, lexoje”! Unë e lexoja, komisari më kërkonte të firmosja, e merrte sërish përgjigjen dhe se ç’mërmëriste me vete. Më duket se thoshte që sistemi ynë gjyqësor është më i mirë, më i drejti etj. Ai kërkonte që ne të mos shkruanim më, të mos i shqetësonim udhëheqësit tanë. Por ne nuk reshtëm së shkruari. Ne të treja, “grupi i spiunazhit”, ishim në një mendje: duhet shkruar, duhet luftuar. Tashmë nuk kishim më frikë. Koha kalonte. Lufta e klasave tej kufijve të kampit zgjerohej dhe forcohej. Në fund të vitit 1981, Enver Hoxha vrau bashkëluftëtarin e vet më të afërt dhe më besnik, me të cilin kishte nisur të punonte që në vitet e Luftës Nacionalçlirimtare, Mehmet Shehun. Versioni zyrtar ishte… vetëvrasje! Nuk di gjë për të tjerët, por unë që në fillim nuk e besova këtë version. Mehmet Shehu ka qenë njeri me autoritet, i egër, i pamëshirshëm dhe me karakter, që s’do ta lejonte kurrë të vetëvritej. Pas vdekjes së tij nisën përndjekje të reja, arrestime, pushkatime. Midis shumë të tjerëve u pushkatua edhe një mjek, kirurg i shkëlqyer. Atëkohë ai ishte ministër i Shëndetësisë dhe, siç u mor vesh më vonë, kishte qenë mjeku i parë që kishte parë Mehmetin pas vdekjes së tij. Dinte shumë gjëra, prandaj e pushkatuan. Pak më vonë Mehmet Shehun e shpallën “poliagjent”, spiun të sovjetikëve, anglo-amerikanëve dhe të jugosllavëve. Tragjedia e “luftës së klasave” dhe përndjekjet, ndër organizatorët kryesorë të së cilës kishte qenë Mehmet Shehu, i ranë edhe vetë atij në kokë. Pastaj armik të popullit shpallën edhe ministrin e Brendshëm, Kadri Hazbiun. Edhe atë e vranë.
Amnistia e parë
Në kushtet tona vështirë të mendoje për amnisti. Mirëpo që nga vera e vitit 1982 u dëgjuan sërish fjalë për falje. Këtu dëshiroj të sjell një citat: “Ka edhe një të vërtetë tjetër; këtu nuk bën dot, po nuk u kape pas thashethemeve për amnistitë, për ndryshimet, për prokurorët e ndershëm, që do të vijnë, për t’i rishqyrtuar çështjet pa paragjykime, po nuk e drejtove varkën tënde të brishtë me kurs herë drejt një shprese, herë te një tjetër, në mënyrë të tillë, që gjithmonë të shohësh përpara dritën shpresëdhënëse të një fari”. (Oleg Vallkovi, “Zhytje në terr”, Moskë 1989, f. 261). Nga amnistia e fundit kishin kaluar 20 vjet. Sa më shumë afrohej nëntori, aq më tepër dëgjoheshin fjalë për amnisti. Nëntori në Shqipëri është muaji i festave: dita e themelimit të Partisë Komuniste, dita e shpalljes së Pavarësisë dhe Dita e Çlirimit nga pushtuesit gjermanë. Zakonisht amnistitë në Shqipëri janë bërë në prag të festave. Fjalët u bënë gjithnjë e më këmbëngulëse, pastaj u përforcuan edhe me të dhënat që vinin nga komanda. Ata që punonin në komandë flisnin me shumë siguri për një amnisti të shpejtë. Për këtë shkruanin edhe në letrat, bisedonin në takimet. Shpresa jonë, se gjithçka do të merrte fund, do të merrte fund ëndrra e keqe dhe ne do të dilnim shumë shpejt tej gardhit të telave me gjemba, sa vinte e bëhej më e fortë. Diku nga datat 20-25 nëntor u publikua dekreti për amnistinë. /Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
