Dashnor Kaloçi
Memorie.al publikon një dokument arkivor të nxjerrë nga Arkivi Qendror i Shtetit në Tiranë (fondi i ish-Komitetit Qendror të PPSH-së), që mban datën 16 qershor të vitit 1970, ku ndodhet një raport-informacion i ministrit të Punëve të Brendshme, Kadri Hazbiu, dërguar Komitetit Qendror të PPSH-së, lidhur me takimin dhe bisedën, që ai kishte bërë në Pekin me kryeministrin e Republikës Popullore të Kinës, Cu En Lai , ku merrte pjesë edhe Kang Sheng, si dhe ambasadori shqiptar Xhoxhi Robo. Relacioni i plotë i ministrit të Punëve të Brendshme të asaj kohe, për bisedën me kryeministrin kinez, i cili pasi i’u bëri të ditur atyre lidhur me takimin që kishte pasur ato ditë në Pekin me një delegacion rumun të kryesuar nga Bodnaras, ata u ndalën te disa nga çështjet më kryesore të politikës ndërkombëtare, ku në plan të parë ishte SHBA-ve, si dhe lidhjet e raportet e Kinës me Vietnamin, Kamboxhian, Korenë, Bashkimin Sovjetik, etj. Porositë dhe sugjerimet e kryeministrit kinez, për Enver Hoxhës, fjalimi i tij në rrethet e Shqipërisë së Veriut, si dhe sugjerimet për Tiranën zyrtare, që ajo duhej të mbështeste idenë e kinezëve për krijimin e një lidhje të ndërsjellë ajrore midis Kinës dhe Rumanisë, me itinerarin Kinë – Afganistan, Iran ose Turqi – Rumani – Shqipëri, si dhe bashkëpunimin e qeverisë shqiptare me rumunët, për prodhimin e armëve antitank e kundërajrore, etj.
Relacioni sekret i ministrit të Punëve të Brendshme, Kadri Hazbiu, për Komitetin Qendror të PPSH-së, lidhur me takimin me kryeministrin kinez, Cu En Lai, në Pekin, më 16 qershor 1970
Përmbledhje e shkurtër e bisedës midis shokëve Cu En Lai dhe Kang Sheng më 16 qershor 1970 me mua (Kadri Hazbiu) dhe shokun Xhoxhi Robo.
Shoku Cu En Lai theksoi menjëherë se ata kishin disa informacione për një numër çështjesh që dëshironin t’i komunikonin shokut Enver, shokut Mehmet dhe shokëve të tjerë.
- Pas deklaratës së Kryetarit Mao të 20 majit, ne kemi zhvilluar takime me një numër vendesh, së fundmi me delegacionin rumun të udhëhequr nga Bodnaras.
– “Kryetari Mao foli për dy mundësitë:
- Ose lufta forcon revolucionin;
- Ose, revolucioni siguron që lufta të shmanget
Më konkretisht, ai ka thënë, nuk është përcaktuar se cila është tendenca kryesore tani”.
– Gjatë një viti (nga Kongresi) ka pasur një shtytje më të madhe kundër imperializmit amerikan. Kjo ishte rezultat i zgjerimit të luftës së vendeve të ndryshme kundër saj.
– Gjatë 25 viteve, imperializmi amerikan i ka bërë një dëm të madh Kinës.
– Ata e mbështetën Chiang Kai-shek me të gjitha burimet dhe me të gjitha mjetet, megjithatë të dy u dëbuan nga kontinenti. Kjo ishte një humbje e madhe për ta.
– Pastaj, ishte lufta në Kore. Në fakt, ata arritën deri në lumin Yalu. Vullnetarët tanë i kthyen prapa dhe i mundën përsëri. Kjo konsiderohet disfata më e madhe që nga krijimi i shtetit amerikan.
– Me konferencën e Gjenevës (për Indokinën) ende në zhvillim, ata shtrinë shtrirjen e tyre në Vietnam dhe Laos dhe tani ata gjithashtu shkuan në Kamboxhia. Ashtu si Kennedy dhe Johnson, Nixon është edhe më pak i sigurt se si do t’i japë fund luftës në Indokinë.
– Një situatë e ngjashme ekziston në Lindjen e Mesme. Duke shfrytëzuar frikën e revizionistëve sovjetikë, imperializmi amerikan ka shtrirë shtrirjen e tij në Liban, Jordan, Siri dhe Irak. Amerikanët favorizojnë një kompromis me Sovjetikët (për shkak të Lindjes së Mesme) por lufta palestineze u ka prishur planet. Amerikanët filluan një provokim në Liban, pastaj në Jordan dhe tani përsëri në Liban.
Kohët e fundit, Shtëpia e Bardhë ka kërcënuar të dërgojë Divizionin e 82-të në Lindjen e Mesme, por Arafat u tha atyre: “Lërini të vijnë; ne do ta kthejmë të gjithë këtë rajon në një Vietnam të dytë”. Menjëherë, Departamenti i Shtetit mohoi deklaratën e Shtëpisë së Bardhë. Me fjalë të tjera, ka kontradikta brenda udhëheqjes amerikane.
– Ndërsa imperializmi amerikan ka parë humbje kudo në arenën ndërkombëtare, ai ka arritur sukses në Kinshasa (Kongo) sepse lëvizja atje u rrit në përputhje me shembullin Kuban, që do të thotë se ishte divorcuar nga masa. Në Nigeri, gjithashtu, bashkëpunimi Sovjetik-Amerikan arriti fitoren, por asgjë nuk është vendosur përfundimisht në këto vende.
Kështu, imperializmi amerikan është angazhuar vazhdimisht në agresion gjatë 25 viteve, por nuk ka arritur sukses.
2. Amerikanët tani mbështesin militarizmin japonez në Azi dhe revanshizmin gjerman në Evropë. Por a do t’i nënshtrohen diktatit amerikan këto dy vende, të cilat u mundën në Luftën e Dytë Botërore?
Kjo është arsyeja pse imperializmi amerikan tani përpiqet të arrijë qëllimet e tij agresive përmes bisedave, të tilla si ato në Lindjen e Mesme dhe në Vietnam. Këto bisedime janë një mashtrim. Populli i Indokinës nuk dëshiron bisedime.
– Lëvizja e rezistencës brenda Shteteve të Bashkuara është më e fortë tani dhe po bëhet gjithnjë e më e fortë. Ekzistojnë të gjitha llojet e kontradiktave deri në Kongresin Amerikan dhe qeverinë e tyre, deri në pikën që Nixon po humb gjumin këto ditë. E gjithë kjo po ndodh sepse, ndër të tjera, presidenti atje është i lidhur drejtpërdrejt me telefon me të gjitha bazat ushtarake.
– Në Libi, ata morën përsëri bazën më të madhe ushtarake që kishin, pas asaj Japoneze. Me fjalë të tjera, ka një rritje të lëvizjeve kombëtare për pavarësi kudo dhe një dobësim të pozicionit të imperializmit amerikan. Ne shohim pohimin e tezës së Kryetarit Mao, se “vendet më të vogla, gjithashtu mund të mposhtin një vend të madh…”
– Shtetet e Bashkuara kanë një buxhet të madh ushtarak, por edhe inflacion, dhe deficite tregtare, të cilat kanë rezultuar nga zgjerimi i luftës.
– Ata u dhurojnë para kukullave të tyre në mënyrë që të fusin aziatikët kundër aziatikëve dhe arabët kundër arabëve, por kjo nuk po funksionon për ta.
– Lufta kundër imperializmit tani arrin deri në Uashington. Zezakët sulmojnë forcat e policisë dhe të bardhët (studentët) vëllazërohen me zezakët. Deklarata e Kryetarit Mao është botuar në gazetat më të rëndësishme Amerikane (të plota ose të shkëputura) dhe këto gazeta shiten shpejt. Në Senat dhe në ushtri ata vazhdojnë të kenë argumente për luftën. Oficerët e niveleve të ulëta shpërndajnë pamflete kundër luftës; ushtarët shkojnë të lumtur për të pushuar në Hong Kong dhe refuzojnë të kthehen në bazat e tyre, deri në pikën ku tërhiqen zvarrë me forcë. Aq e theksuar është kjo, në fakt, saqë policia angleze atje thotë se ky lloj demoralizimi në ushtrinë amerikane nuk është parë kurrë më parë.
Bazuar në të gjitha këto, Kryetari Mao arriti në një përfundim: që ne duhet të jemi të përgatitur për provokime gjithnjë e më të mëdha dhe se tendenca kryesore është revolucioni. Në zhvillimin e revolucionit, do të ketë zigzagë.
– Pra, është çështje fakti që vitet 1970 janë të ndryshme nga vitet 1950 dhe 1960. Kështu i tha shoku Mao Bodnaras. Ai i kujtoi atij se rumunët na kishin këshilluar në vitin 1964, t’i jepnim fund polemikës. Por ne nuk e përfunduam atë. Por tani ju po e filloni atë për shkak të një numri çështjesh të tjera. (Shoku Cu En Lai shtoi këtu: Në 1964, Bodnaras, Mauer dhe Ceausescu erdhën këtu, dhe Bodnaras dhe Ceausescu kishin një polemikë masive me Kang Sheng, dhe secila palë mbronte pozicionet e veta).
Duke theksuar këto ndryshime, Kryetari Mao tha se lufta kryesore ishte kundër imperializmit amerikan dhe revizionizmit Sovjetik. Kjo gjithashtu nënkupton luftë kundër revizionistëve të tjerë të të gjitha llojeve, duke përfshirë edhe ata… në vendin tonë, këtu në Kinë.
Ndërsa theksojmë luftën kundër imperializmit amerikan, ne nuk e neglizhojmë luftën kundër revizionizmit sovjetik. Ne largohemi nga parimi që duke luftuar imperializmin amerikan, në të njëjtën kohë, ne bëjmë luftë kundër revizionizmit Sovjetik, sepse ne e izolojmë atë më tej dhe vuan po aq sa imperializmi amerikan. Kjo siguron një mobilizim më të mirë të njerëzve.
Në Xhakartë ata mbajtën një takim me kukulla. Disa vende nën ndikimin e amerikanëve dhe sovjetikëve nuk morën pjesë. Ky takim pa vlerë krijoi një komision të përbërë nga Japonia, Malajzia dhe Indonezia. Në fillim, sovjetikët thanë se ky takim është i pavlefshëm dhe Fronti i Vietnamit të Jugut bëri komentin se Bashkimi Sovjetik nuk kishte njohuri të plotë për këtë takim. Sot, megjithatë, të tre anëtarët e komisionit, janë të mirëpritur në Moskë sikur të përfaqësojnë ministritë e jashtme të vendeve përkatëse.
Jo vetëm Nixon, pra, por edhe Brezhnjev po ka vështirësi. Ata luajtën së bashku në këtë farsë dhe tani përballen me kundërshtime kudo. Kjo është arsyeja pse ata janë në depresion.
– Lufta është provë e rritjes së fuqisë revolucionare në të gjithë botën. Ne duhet të shfaqim vendosmërinë tonë.
3. Kryetari Mao i tha Bodnaras:
- Mos kini frikë nga çrregullimi dhe kaosi. Ai solli shembullin e luftimeve gjatë Revolucionit Kulturor, i cili shqetësoi disa nga miqtë tanë. Kjo sepse rastet e çrregullimeve e dallojnë popullin tonë nga armiqtë; radhët tona janë forcuar.
Vetëm Nixon dhe Brezhnjev kanë frikë nga çrregullimi.
- Le të mos kemi frikë nga fyerjet, sepse kur armiqtë tanë na fyejnë, kjo do të thotë që i kemi goditur ata pikërisht atje ku duhet (në shenjë).
Cu En Lai tha: Ju, shqiptarët, keni botuar shumë artikuj me rastin e 100 vjetorit të Leninit. Ne kemi lëshuar një. Revizionistët sovjetikë dhe pasuesit e tyre vazhdojnë të na ofendojnë. Amerikanët thonë se kinezët tani e kanë drejtuar luftën e tyre kundër tyre, por, me të vërtetë, ne kemi në shënjestër të dy palët.
- Le të mos kemi frikë nga lufta (ajo që tha Lin Biao në Kongresin e 9-të shtjellohet këtu).
- Ne jemi të përgatitur t’u bëjmë ballë amerikanëve dhe sovjetikëve, si dhe pasardhësve të tyre, një nga një, apo edhe të gjithë atyre menjëherë. Më së shumti, ata mund të jenë në gjendje të pushtojnë ndonjë territor; ato mund të futen thellë brenda vendit tonë, por kurrë nuk mund ta ndajnë Kinën në zona të ndikimit. Në Jaltë kishte diskutime rreth ndarjes së Kinës në zona të ndikimit, por ne nuk e përmendëm këtë fakt sepse Stalini drejtoi përpjekjet e luftës kundër fashizmit dhe kjo ishte gjëja më e rëndësishme. Lufta nuk mund të përshkallëzohet. Ne jemi të përgatitur të përballojmë çdo lloj agresioni, por nuk do të sulmojmë askënd. Më vonë, pasi agresioni i tyre të jetë kundërshtuar, ne do të arrijmë përtej kufijve tanë.
Bodnaras tha: Ne ishim të shqetësuar kur Çekosllovakia u pushtua. Pastaj mobilizuam 1.200.000 rezervistë dhe 800.000 të rinj; në rast se do të sulmoheshim, ne do t’i linim agresorët të hynin në vendin tonë për disa kilometra dhe pastaj do të kishim organizuar forcat tona primare përgjatë një linje dytësore dhe do të drejtonim sulmin tonë nga atje. Mao e vlerësoi këtë plan.
4. Më tej, shoku Cu En Lai tha:
– Ne lexojmë fjalimet e shokut Enver të mbajtura në veri të vendit, në të cilat ai tha se nëse Rumania dhe Jugosllavia sulmohen, ju do të mbështesni përpjekjet e tyre të rezistencës
– Ju keni mbështetur Sihanouk, Frontin e Bashkuar dhe qeverinë e tij. Kjo qeveri gjen mbështetjen e saj brenda forcave të brendshme, të cilat tani drejtohen nga Partia Komuniste e Kamboxhias.
Kur ishte Sihanuku ne fuqi Partia Komuniste e Kamboxhias punonte ne vështirësi me masat për ti ngritur ato. Duhet falenderuar Niksoni që me ndërhyrjen në Kamboxhia i dha rast Partisë të dale si forca kryesore në atë konflikt, si dhe Vietnamin dhe Laosin që përkrahin këto forca. Në Indokinë tani keni një luftë të madhe. Amerikanët dërguan trupa gjoja për të “likuiduar bazat në Kamboxhia” por e gjithë Kamboxhia tani është bërë një bazë e madhe.
Kryetari Mao ka thënë se të gjitha vendet aziatike janë baza për ushtarët, ndërsa Kina është më e madhja nga të gjithë.
– Por, për të bindur disa palë që ende hezitojnë, na duhet më shumë kohë, si dhe prova.
Vitin e kaluar, më 1 Tetor, ne mikpritëm Choe Yong-gon. Në atë kohë, ne nuk bëmë asnjë ftesë tjetër, përveç Shqipërisë.
Ne u dhamë një ftesë Koreanëve në 30 Shtator. Kim Il-sung nuk ishte në Pyongyang atë ditë, por posa mori vesh ftesën, ai u kthye, mblodhi shokët dhe vendosi të dërgonte Choe Yong-gon. Si kryetar shteti, atij iu dha vendi më i spikatur. Ne e dinim se ai do të kërkonte diçka. Gjatë shfaqjes së fishek zjarreve, ai bisedoi me shokun Mao dhe u vendos që unë të shkoja në Kore në prill të këtij viti. Sihanouk është atje tani.
Cila ishte arsyeja e këtij ndryshimi të kursit? Armiqtë e bënë të mundur këtë.
– Vitin e kaluar në Uashington, Nixon dhe Sato biseduan për interesat e tyre kryesorë që ishin në Korenë e Jugut, Tajvan dhe Malajzi.
– Në fillim, revizionistët sovjetikë premtuan të ndihmonin koreanët, por ata nuk dhanë rezultat; ata nuk dhanë as ndihmë ushtarake. Ata u bënë presion atyre për kapjen e USS Pueblo, rrëzimin e aeroplanit, dhe ata gjithashtu dyshuan se koreanët ishin të përfshirë në kapjen e avionit japonez kohët e fundit.
Me fjalë të tjera, vetë amerikanët dhe sovjetikët u dhanë një numër mësimesh koreanëve. Dhe tani koreanët thonë se Kina është miku i tyre.
– Në arritjen e këtyre sukseseve, mbështetja juaj ka qenë totale dhe efektive. Ju na mbështetët me çështjen e Indokinës; keni vepruar menjëherë pasi kemi vepruar. Po kështu, ju mbështetët vizitën time në Kore. Për të gjitha këto, ne ju falënderojmë në emër të partisë dhe qeverisë sonë.
Shoku Enver është një udhëheqës i madh, një marksist-leninist i madh që ka dhënë një kontribut të shquar në revolucionin botëror.
Shoku Kang Sheng tha:
Ne kemi lexuar të katër fjalimet e bëra nga shoku Enver. Ata janë shumë të mirë dhe dëshmojnë edhe një herë për faktin se ne ndajmë të njëjtat mendime. Ne shprehim mirënjohjen tonë për vlerësimet e larta drejtuar shokut Mao në këto fjalime. Këto fjalime janë një mësim i shkëlqyer për popullin tonë.
5. Në fund, Cu En Lai vuri në dukje se rumunët gjithashtu shprehën disa mendime shtesë:
- Të vendosë një lidhje të ndërsjellë ajrore midis Kinës dhe Rumanisë me itinerarin Kinë – Afganistan, ose Iran, ose Turqi – Rumani – Shqipëri. Ky itinerar është më i shkurtër dhe nuk kalon as përmes Bashkimit Sovjetik dhe as nëpër zonat Amerikane. Ai lejon aviacionin kinez të lidhet me linjat ndërkombëtare, gjë që gjithashtu do të përmirësonte përvojën e pilotëve kinezë.
Në lidhje me këtë çështje, shtoi ai, ne kemi nevojë për mendimin dhe miratimin e qeverisë suaj, të cilën ne do ta mirëpresim sa më shpejt të jetë e mundur. Në këtë kontekst, ai gjithashtu pyeti nëse kemi pasur marrëdhënie diplomatike me Afganistanin dhe Iranin, dhe kur shpjegova se nuk kemi, ai tha se kemi marrëdhënie të mira me Turqinë dhe mund të kemi një ndikim pozitiv.
Pastaj, duke iu drejtuar shokut Kang Sheng, ai pyeti: A kanë bërë rumunë ndonjë sugjerim tjetër? Kang Sheng tha që ata e bënë dhe përshkruan shkurtimisht një çështje të dytë.
- Ata gjithashtu theksuan nevojën për bashkëpunim në ndërtimin e industrisë ushtarake, veçanërisht në prodhimin e armëve anti-tank dhe anti-ajrore. Ideja është që të përfshihemi në bashkëpunimin kinez-rumuno-shqiptar në prodhimin e këtyre llojeve të armëve
Kur kërkova sqarime për këtë çështje, shoku Cu En Lai shpjegoi: Rumania do t’ju siguronte këto lloj armësh (pasi të ishte zhvilluar industria e nevojshme) dhe kjo do të adresonte gjithashtu problemin e distancës së gjatë, e cila i ndërlikon përpjekjet tona tani. Sidoqoftë, ne do të dimë më shumë detaje mbi këtë çështje vetëm pasi ministri rumun i mbrojtjes të vijë këtu, pas vizitës në Kore. Ne do t’ju sigurojmë këtë informacion menjëherë; thjesht donim t’ju njoftonim për këtë tani. Pastaj ai përcolli përshëndetjet e shokut Xie Fuzhi, i cili, tha ai, i ishte nënshtruar një operacioni të vështirë në stomak, por tani po ndihet më mirë. Ai e përfundoi bisedën duke ia përcjellë urimet më të mira shokut Enver, Mehmetit, Hysniut, Beqirit, Ramizit dhe të tjerëve.
E falënderova për informacionin dhe e sigurova se do t’ia komunikoja me saktësi shokut Enver dhe shokëve të tjerë. Unë gjithashtu e falënderova për fjalët e mira që u thanë në lidhje me partinë tonë dhe shokun Enver. Në dritën e kësaj, unë gjithashtu theksova që shoku Enver dhe partia jonë vlerësojnë objektivisht situatën dhe ne kemi shprehur pikëpamjet tona për këto ngjarje. Si në të kaluarën, ne do të vazhdojmë të luftojmë së bashku në të ardhmen, krah për krah, kundër imperializmit dhe revizionizmit.
Partia jonë do të mbështesë gjithmonë luftën e popullit kundër imperializmit dhe revizionizmit, duke ditur se si dhe ku ta përqendrojmë sulmin tonë në çdo moment të caktuar.
Pavarësisht nga fakti që zhvillimet aktuale në botë janë rezultat i ligjeve objektive të luftës së klasave, partia jonë do të mbështesë me çdo mjet në dispozicion luftën e popullit – duke demaskuar pa pushim si imperializmin ashtu edhe revizionizmin. Ky është detyrimi ynë, përmbushja e të cilit përshpejton procesin e revolucionit.
Ne mbështesim idenë e shfrytëzimit me kujdes të kontradiktave që janë shfaqur dhe do të vazhdojnë të shfaqen në mes të armiqve tanë.
Në fund, theksova rëndësinë e deklaratës së shokut Mao dhe shpreha dëshirat tona që ai të ketë një jetë të gjatë dhe të shëndetshme.
Mendimi im për një numër çështjesh që u diskutuan në këtë bisedë:
- Unë nuk e shoh si të saktë atë që u tha: “duke luftuar imperializmin amerikan, në të njëjtën kohë, ne bëjmë luftë kundër revizionizmit Sovjetik”. Vlerësimi ynë i saktë për këtë çështje është i njohur – pa luftuar revizionizmin nuk mund të luftohet si duhet kundër imperializmit.
- Gjatë gjithë kësaj analize të zhvillimeve në të gjithë botën, nuk e shoh si të saktë të injoroj rolin dhe luftën e proletariatit kudo, përfshirë edhe në Evropë.
- “Lavdërimi i lartë” i drejtuar në mbështetjen tonë për vizitën e Cu En Lai në Kore, përveç qëndrimit tonë për Jugosllavinë dhe Rumaninë, që shoku Enver përsëriti në fjalimet që mbajti në Kukës dhe Tropojë, më duket se tregon në kuptimin e njëanshëm të çështjes, si mbështetje për politikën e marrëdhënieve më të ngushta me këto vende dhe partitë revizioniste. Me fjalë të tjera, këto duket se janë iluzione në lidhje me pozicionin tonë.
- Me bashkëpunimin në fushën e industrisë ushtarake, dhe ndoshta edhe në drejtim të bashkëpunimit në aviacion, i cili u propozua këtu, ato nënkuptojnë hapa më konkretë në bashkëpunimin tonë me Rumaninë./Memorie.al
Kadri Hazbiu
Firma
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
