Nga Toke Moller Theilade
Memorie.al/Për shumicën e njerëzve emri ‘Spartacus’ u kujton atë të gladiatorit romak i cili udhëhoqi një kryengritje të skllevërve kundër Perandorisë Romake, më shumë se dy mijë vite më parë. Më vonë, ai u bë një simbol i njerëzve të shtypur që luftonin kundër shtypësve të tyre në të gjithë botën. Megjithatë, për njerëzit në ish-Bashkimin Sovjetik, emri ‘Spartacus’ ka një kuptim pak më të ndryshëm. Ajo do të lidhet përgjithmonë me Shoqërinë Sportive ‘Spartak’, një shoqëri e klubit sportiv të përhapur në të gjithë vendin me xhevahirin e kurorës që është Klubi i Futbollit ‘Spartak’ Moscows. Sidoqoftë, kjo nuk do të thotë që të dy historitë nuk ndërthuren.
Një njeri është personifikimi i Spartakut më shumë se kushdo tjetër: Nikolai Starostin. Atje ku bota e futbollit është e mbushur me njerëz, që kanë ndikuar në lojë si lojtarë, trajnerë, administratorë apo organizatorë, Starostin i ka bërë të gjitha dhe ashtu si ‘Spartacus’, ai ishte i dashur për njeriun e thjeshtë, por i urryer nga autoritetet që panë atë si një kërcënim.
Historia e Starostin fillon në vitin 1902 në Moskë, gjashtë vite pasi francezi i lindur në Rusi, Georges Duperont, përktheu për herë të parë rregullat e futbollit në rusisht. Në atë kohë, futbolli po bëhej popullor në Rusinë e para-revolucionit dhe skuadrat po krijoheshin në të gjithë vendin nga rusët dhe të huajt. Sidoqoftë, megjithëse klubet ruse dhe të huaja garuan ashpër, të gjithë kishin një gjë të përbashkët – ishin elitiste, me tarifën e hyrjes që ishte më e lartë se paga mesatare për një punëtor. Ndryshe nga Evropa Perëndimore, punëtorët nuk po ankoheshin, pasi futbolli kryesisht shijohej nga të privilegjuarit dhe ishte shumë larg lojës së njerëzve, siç e njohim sot. Por kjo shpejt do të ndryshonte.
Nikolai Starostin, së bashku me tre vëllezërit e tij më të vegjël – (Andrey, Petër dhe Aleksandër) – do të ktheheshin në disa nga njerëzit më me ndikim në futbollin sovjetik dhe rus. Me babanë dhe xhaxhain e tyre, si udhëzues të suksesshëm të gjuetisë, Starostin, shpejt u mësua të kishin mysafirë të shquar në shtëpinë e tij, pavarësisht se familja i përkiste klasës punëtore. Për më tepër, statusi i ngritur shoqëror lejoi që Nikolai Starostin, të regjistrohej në Akademinë Tregtare prestigjioze “Mansfield”, ku ai u fut në futboll në moshën nëntë vjeçare.
Pasi luajti në ekipe të ndryshme moskovite së bashku me vëllezërit e tij pas Revolucionit të Tetorit në vitin 1917 dhe ndihmoi familjen e tij, duke luajtur futboll e hokej mbi akull, Starostin, gjeti rrugën e tij nëpër labirinthin e vështirë dhe u cilësua si një nga më të mirët futbollit (në rolin e sulmuesit anësorë) e duhur në vend. Goditja e fuqishme dhe më e rëndësishmja, ishte karizma e tij, që i dha atij nderin e kapitenit të ekipit kombëtar sovjetik, dhe tashmë si lojtar, ai provoi aftësitë e tij për të luajtur dhe për të fituar mbështetje nga zyrtarë të lartë politikë.
Si një nga yjet më të famshëm të futbollit të vendit, Starostin, takoi shumë njerëz me ndikim; një nga këta ishte Aleksandër Kosarev, kreu i Lidhjes Komuniste të Rinisë Leniniste Gjithë-Bashkuese, e njohur më mirë si ‘Komsomol’ ose pjesa rinore e partisë.
Në verën e vitit 1934, Kosarev dhe Starostin, shkuan në një udhëtim gjuetie ku ranë dakord të formonin shoqërinë e parë sportive vullnetare. Që nga krijimi i “Dinamo”-s, Kosarev premtoi mbështetjen politike të nevojshme për të patur sukses në Bashkimin Sovjetik. Bashkë me ta, erdhi Ivan Epifanovich Pavlov, kreu i pasur i organizatës ‘Promkooperatsiia’, e cila ishte pjesë e Ministrisë së Tregtisë.
Ai premtoi mbështetjen financiare të nevojshme për shoqërinë, për të tërhequr sportistët më të mirë të vendit, në një gamë të gjerë sportesh. Në një kohë, kur të gjitha klubet ishin në pronësi dhe të mbështetura nga institucione qeveritare ose fabrika, mbështetja nga ‘Promkooperatsiia’, anëtarët e së cilës ishin kontraktorë të pavarur, si: shoferë taksie, berberë dhe shitës, ishte e jashtëzakonshme dhe domethënëse, veçanërisht duke marrë parasysh statusin e ulët të këtyre njerëzve, i cili nuk i përkiste klasës punëtore, në sytë e Partisë Komuniste. Hapat e parë drejt krijimit të “Spartak”, ishin ndërmarrë dhe klubi nuk mund të ishte më ndryshe nga rivalët e mëvonshëm të “Dinamo”-s, të cilët drejtoheshin nga agjencia e zbatimit të ligjit NKVD, paraardhësi i KGB-së, (siç njihej në atë kohe por dhe aktualisht Shërbimi Sekret i Inteligjencës Ruse).
Disa muaj më vonë, Starostin, u takua me Kosarev dhe me një numër të shokëve të tij të vjetër, për të diskutuar krijimin e shoqërisë së re sportive, e cila do të kishte degët e saj në të gjithë Bashkimin Sovjetik. Atje, Starostin, i cili asokohe ishte vetëm 33 vjeç dhe ishte gati të tërhiqej nga karriera e tij e lojës, mori nismën për të dalë me emrin për shoqërinë e re sportive.
Se si përfundoi saktësisht ai në ekipin “Spartak”, është e panjohur, por të katër vëllezërit Starostin kanë versione të ndryshme se si u vendos që klubi të quhej me emrin e gladiatorit të famshëm. Në librin “Spartak Moscow” – (Historia e Skuadrës Popullore në Shtetin e Punëtorëve), autori Robert Edelman, shkruan: “Nikolai, tregonte se morën shkas nga një ndeshje e luajtur me ekipin e futbollit punëtorë të emëruar për Ligën revolucionare “Spartacus” të Gjermanisë, gjatë një turneu atje në vitin 1927. Nga ana tjetër, Andrei, pretendoi se kishte parë aksidentalisht në raftin e librave një kopje të romanit të njohur ‘Giovanoli’, për Spartacus”.
“Spartak”, u bë shoqëria e parë sportive mbarëkombëtare jo paramilitare dhe menjëherë përmbushi qëllimin për të tërhequr disa nga atletët më të mirë në sportet më të njohura.
“Spartak”, shpejt u bë i njohur në mesin e qytetarëve sovjetik, ku kishte mesatarisht 29.500 spektatorë në çdo ndeshje, në fushën e tij në vitin 1936 dhe popullariteti u rrit gjatë viteve në vijim. Arsyeja kryesore për popullaritetin ishte e njëjta, që shohim sot te “Spartak” i cili fitoi shumë ndeshje, pasi kishte lojtarë të famshëm si Starostins. Sidoqoftë, ‘Kuqezinjtë’ gjithashtu dinin se si të gjeneronin interes në klub. Shembulli më i mirë i kësaj, ishte ndeshja e famshme në ‘Sheshin e Kuq’ në Moskë, në Ditën e Kulturës Fizike në vitin 1936, ku ekipi i parë luajti me ekipin e dytë, në atë që besohet të jetë ndeshja e parë e futbollit, që kreu i Bashkimit Sovjetik në atë kohë, Joseph Stalin, kishte parë ndonjëherë.
Aty ku “Dinamo” dhe sportistët e saj ishin të disiplinuar dhe besnikë ndaj Partisë Komuniste, “Spartak”, përfaqësonte kreativitetin dhe spontanitetin, gjë për të cilën loja në Sheshin e Kuq ishte shembulli i përsosur. Me ndihmën e Kosarev, Starostin, arriti të flasë me një gjeneral nga Ushtria e Kuqe, për të lejuar klubin të luante ndeshjen promovuese. Përkundër mbështetjes politike nga Kosarev, kjo gjë ishte një veprim i rrezikshëm, dhe për të shmangur zhgënjimin, ose më e rëndësishmja, mërzitjen e Stalinit, Starostin dhe lojtarët e tij, planifikuan shtatë gola paraprakisht, ndërsa ai gjithashtu ndaloi lojtarët të luanin ashpër, për të shmangur dëmtimet para kreut të Partisë Bolshevike. Edelman, më vonë e përshkroi lojën si ‘challenge’ sfidën më spektakolare për këtë shfaqje të rregullit dhe disiplinës’, duke i’u referuar paradave të planifikuara ndryshe në mënyrë rigoroze, në të gjithë vendin.
Ekip “Spartak”, vazhdoi të fitonte ligën sovjetike në vitet 1938 dhe 1939, duke rritur këtë frekuentim mesatar në rreth 50.000 ndjekës, por fati i tyre po mbaronte ngadalë. Në 1938 Lavrentiy Beria, u emërua shef i NKVD,(KGB-së) i cili gjithashtu e vuri atë në krye të “Dinamo”-s, dhe ai ishte një armik i betuar i Starostin. Të dy kishin luajtur kundër njëri-tjetrit në një ndeshje në 1920 përpara se të fillonte karriera politike e Berias. Starostin kishte poshtëruar gjeorgjianin në fushë, të cilin Beria nuk e harroi kurrë.
Në të njëjtin vit, mbrojtësi i ekipt “Spartak”, Kosarev u ekzekutua (pushkatua) gjatë ‘Pastrimit të Madh’ të ndërmarrë prej Stalinit, dhe kështu ekipi “Spartak”, humbi mbrojtjen politike dhe lidhjen me Partinë Komuniste, që më parë i kishte mbajtur ata të sigurt nga sulmet politike të NKVD-së (paraardhëse e KGB-së), dhe “Dinamo”-s, ekipit të Ministrisë së Punëve të Brendshme. Në vitin 1937, Nikolai Starostin u akuzua për: ‘përpjekje për të importuar metoda borgjeze në sportin Sovjetik’, por me ndihmën e Kosarev ai dhe vëllezërit e tij, shmangën burgun politik.
Sidoqoftë, nuk ishte gënjeshtër akuza se: Starostin ishte përpjekur të importonte metoda perëndimore në sportin Sovjetik. Pas një turneu të pasuksesshëm në Francë, në vitin 1936, Starostin u pyet: ‘pse pala sovjetike po i binte prapa homologëve të saj perëndimorë’, dhe ai kishte shpjeguar se lojtarët sovjetikë ishin “zier në lëngun e tyre”, sepse ata nuk luanin ndeshje të mjaftueshme konkurruese. Në një memorandum drejtuar Këshillit të Bashkimit të Kulturës Fizike, ai më vonë shkruajti: “Në dy ose tre vitet e fundit, futbolli Sovjetik, ka treguar se qëndron në nivelin e ekipeve më të mira Evropiane. Në të njëjtën kohë, një njohje me kushtet e punës për lojtarët e huaj profesionistë të futbollit dhe të gjitha ekipet më të mira në Evropë që përbëhen nga profesionistë, na tregoi se futbolli profesionist ka një numër përparësish ndaj atij amator”.
Me Kosarev, të vdekur dhe të varrosur, Starostins kishte pak ndihmë, Beria (Ministri i Punëve të Brendshme) i arrestoi të gjithë dhe i tërhoqi zvarrë në lagjen e tmerrshme të ‘Lubyanka’ (godina e KGB-së) në Moskë në 1942. Ata torturuan disa sportistë të “Spartak”-ut për të pranuar se ‘vëllezërit’ kishin planifikuar të vrisnin Stalinin, gjatë lojës në ‘Sheshin e Kuq’ në vitin 1936, akuzat kundër Starostins ishin të rënda. Nikolai Starostin kaloi një vit e gjysmë në ‘Lubyanka’ ku u detyrua të qëndronte zgjuar ditë e natë përmes marrjeve në pyetje pafund, derisa përfundimisht humbi nocionin e kohës.
Në fund, akuzat për vrasje u hoqën dhe vëllezërit u akuzuan se: “lavdëruan publikisht sportin borgjez dhe futën zakone të botës kapitaliste, në Sportin Sovjetik”, për të cilën, Nikolai dhe vëllezërit e tij, u dënuan me dhjetë vite burg, në Gulag. Për shumë njerëz, ky ishte parë si një dënim i lehtë. Ajo që i mbajti ata të mos kishin një fat shumë më të keq, ishte, sipas Nikolai Starostin, “vendi që ata kishin në zemrat e të gjithë tifozëve të futbollit”. I kishin shpëtuar miliona tifozë dhe admirues që kishin në të gjithë vendin .
Kjo nuk ishte hera e fundit që futbolli u shpëtoi jetën. Ndërsa Starostin kaloi dhjetë vitet e ardhshme në kampet e burgjeve të shpërndara në të gjithë vendin – (nga Ukhta afër Rrethit Arktik deri në Khabarovsk në Lindjen e Largët afër kufirit kinez) – ai u takua nga rojet dhe të burgosurit që e admironin dhe gjatë atyre viteve, ai ishte trajner i shumë klubeve lokale të ekipit të “Dinamo”-s. Duke reflektuar mbi kohën e tij në Gulag dhe brutalitetin që kishin ato kampe internimi, ai shkroi në autobiografinë e tij: “Fuqia e tyre (rojet) e shfrenuar mbi jetën njerëzore, nuk ishte asgjë në krahasim me fuqinë e futbollit mbi ta”.
Në vitin 1948, Nikolai Starostin u kthye në Moskë për një kohë të shkurtër, ku u punësua si trajner kryesor i “VVS Moscow”, që ishte ekipi i Forcave Ajrore. Starostin u “gjunjëzua” nga Vasiliy Stalin, djali i Jozefit, i cili kërkoi të krijonte një shoqëri sportive konkurruese. Duke arritur në Moskë, Starostin u dërgua direkt në rezidencën e Vasiliy, për të marrë lejen e tij për të jetuar në Moskë, para se të kthehej në shtëpinë e tij të vjetër dhe me gruan e tij.
Fatkeqësisht, lumturia zgjati vetëm disa ditë, para se Beria të dëgjonte për ‘aranzhimin’ dhe të dëbojë Starostin nga Moska. Starostin jetoi në shtëpinë e Vasiliy Stalin për dy muaj, para se Beria përfundimisht të detyronte dhe të dërgonte Starostin në Kazakistan, ku ai ishte trajner i ekipit (aktualisht i njohur si “Kairat Almaty”), i cili i detyrohet shumë suksesit të punës që Starostin që bëri gjatë pesë viteve të fundit të burgimit të tij.
Pas vdekjes së Joseph Stalinit dhe ekzekutimit të Berias në vitin 1953, katër vëllezërit Starostin, u rehabilituan përfundimisht dhe mundën të ktheheshin në Moskë me “Spartak”-un e tyre të dashur. Në atë kohë, “Spartak” ishte përsëri në majë të futbollit sovjetik, pasi ata mund të fitonin disa kampionate rresht, (në 1952 dhe 1953), duke e dërguar Berian në ‘varr’, pasi ekipi i tij, “Dinamo”, nuk ishte më superior.
Menjëherë pas kthimit të tij në Moskë, Starostin u emërua menaxher i ekipit kombëtar dhe në vitin 1955, ai u bashkua përsëri me “Spartak”-un e Moskës së tij të dashur, me të cilin qëndroi deri në vdekjen e tij, në moshën 90 vjeçare. Kur Starostin u kthye, “Spartak”-u sapo kishte filluar të rezultonte atë që Edelman e quan ‘Epoka e Artë’ dhe nëse Starostin do të kishte qenë aq i suksesshëm si lojtar, në krahasim me atë që do të arrinte si menaxher i “Spartak”-ut.
“Starostin ishte në gjendje të shihte përtej futbollit”, thoshte eksperti i ekipit “Spartak”, Joel Amorim nga revista ‘Russian Football News’, “dhe kjo ishte ndoshta forca e tij më e madhe gjatë gjithë kohërave. Ai e donte lojën, por ishte gjithashtu një entuziast i sporteve, gjë që e lejoi atë të mendonte jashtë kufizimeve”.
Në vitin 1960, Starostin ishte njeriu që punësoi 33-vjeçarin Nikita Simonyan, si menaxher të Kuqezinjve, menjëherë pasi ish-golashënuesi më i mirë i klubit doli në pension. Simonyan fitoi dy tituj kampionati dhe tre trofe kupash, të shpërndara në të dy nivelet e tij, dhe caktimi i Simonyanit pa përvojë, tregonte një nga pikat e tjera të forta e më të mëdha të Starostin, siç shpjegonte ‘Ruse Football News’ dhe ‘Footballski’ . Vincent Tanguy shkruante se: “Ai u besonte njerëzve. Ai e dinte se çfarë ishte e mirë për klubin dhe e dinte se kush do të bënte një punë të shkëlqyeshme për një kohë të gjatë”.
Modeli u përsërit në vitin 1977, kur Starostin emëroi Konstantin Beskov, si shefin e ekipt “Spartak”. Beskov, nuk ishte zgjedhje popullore; si lojtar, ai e kishte shijuar pjesën më të madhe të karrierës së tij, si bardheblu të “Dinamo” e Moskës, me një sukses të madh, ndërsa ai gjithashtu kishte qenë trajner jo vetëm i “Dinamo”-s, por edhe i “CSKA” e Moskës, “Lokomotiva” e Moskës dhe “Torpedo” e Moskës.
Sidoqoftë, përkundër kësaj, Starostin e vuri atë në krye të ekipit të parë dhe Beskov i’a ktheu besimin, duke luajtur disa nga ndeshjet më të mira të futbollit, që janë parë ndonjëherë në Bashkimin Sovjetik. “Gjëja më e mirë që bëri Starostin për vetë ndeshjet, ishte ndoshta të lejojë Konstantin Beskov, të krijojë dhe formësojë lirisht “Spartak”-un” thotë Amorim: “Një ekip që vuri këmbën në futbollin evropian dhe që doli të ishte skuadra më e mirë ruse e dhjetë vitet e ardhshme”.
Ndërsa koha e Beskovit mbaroi, Starostin edhe një herë nxori një as nga kapela e tij. Pasi mbrojtësi Oleg Romantsev, kishte dalë në pension në vitin 1983, Starostin e kishte afruar dhe formësuar atë si trajner në klubin e vajzës së “Spartak”-ut, Krasnaya Presnya dhe në vitin 1989, ai ishte gati të merrte ekipin e parë. Romantsev, e drejtoi “Spartak”-un në realitetin e ri pas rënies së Bashkimit Sovjetik dhe gjatë viteve të tij në krye të bardhekuqve, ata fituan nëntë tituj kampionati dhe katër kupa. Edhe një herë, Starostin i kishte besuar një traineri të papërvojë por me shumë sukses.
Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Starostin ishte një nga njerëzit pas krijimit të ‘Bashkimit të Futbollit Rus’, ai së bashku me Romantsev, ndër të tjerët, nënshkruan një memorandum që refuzonte të merrte pjesë në Lidhjen e sapo krijuar “CIS” që supozohej të zëvendësonte kampionatin sovjetik. Në moshën 90 vjeçare, kampionati profesional, që Starostin kishte propozuar 55 vite më pare, ishte më në fund një realitet.
Starostin vdiq në shkurt të vitit 1996 dhe ai qëndron ende si personifikimi i ekipit “Spartak” i Moskës. Para stendës ku qëndrojnë ‘Spartakovtsys’ më të përkushtuar në “Otkritie Arena”, klubi ka ngritur një statujë të katër vëllezërve Starostin, për nder të kontributit të tyre në atë klub, që pavarësisht armiqve të fuqishëm, u rrit për t’u bërë më i popullarizuari dhe më i suksesshmi i Rusisë. Memorie.al
Copyright©“Memorie.al”
Të gjitha të drejtat e këtij materiali janë pronë ekskluzive dhe e patjetërsueshme e “Memorie.al”, sipas Ligjit Nr.35/2016 “Për të drejtat e autorit dhe të drejtat e tjera të lidhura me to”. Ndalohet kategorikisht kopjimi, publikimi, shpërndarja, tjetërsimi etj., pa autorizimin e “Memorie.al”, në të kundërt çdo shkelës do mbajë përgjegjësi sipas nenit 179 të Ligjit 35/2016
