Nga: Dr. Enriko Ceko
Senator, Forumi Botwror i Ëngjëjve të Biznesit
Forumi Botëror i Investimeve të Engjëjve të Biznesit (ËBAF), partner i G20 Partneriteti Global për Përfshirje Financiare (GPFI), gjatë muajit maj 2020 kreu një studim global që përfshin pronarë të bizneseve nga më shumë se 81 vende dhe në industri të shumta; ai nxori mendime për çështje në një larmi fushash, duke filluar nga financimi, çështjet e fuqisë punëtore, rindërtimi i modelit të biznesit dhe natyra e mbështetjes që është e nevojshme gjatë kësaj periudhe të trazuar ekonomike.
Gjetjet kryesore të këtij studimi, që po i rendisim më poshtë, u paraqitën edhe në takimin e G20 javën e fundit të qershorit 2020. Gjetjet kryesore nga sondazhi i ËBAF janë përmbledhur më poshtë:
- Sipërmarrësit e zgjuar do të jenë fituesit në ekonomitë pas pandemisë!
Një nga gjetjet kryesore në raport ishte se 41.1% e të anketuarve raportuan një rënie> 50% të kërkesës së tregut për shërbimet ose produktet e tyre dhe ndërsa kriza COVID-19 vazhdon dhe vendet në të gjithë botën po fillojnë të rihapen, sjellja e konsumatorit ka filluar të ndryshojë. Sipërmarrësit të cilët janë më të shpejtë për të lexuar sjelljen në ndryshim të klientit do të marrin një rol më aktiv dhe fitimprurës në mjedisin e biznesit pas pandemisë.
- Transformimi i biznesit është i domosdoshëm, por…
Dy gjetje kryesore në raport janë se 63.1% e start-up-eve të anketuar planifikojnë të ndryshojnë modelin e biznesit në ciklin e pas-pandemisë së biznesit dhe 36.1% e të anketuarve kanë plane të përcaktuara për të drejtuar biznesin e tyre gjatë ciklit aktual të biznesit si dhe 52.22% e start-up-eve pritet që fondet e tyre të zgjasin 3-6 muaj pa ndonjë financim shtesë; 29.6% raportuan se fondet e tyre aktuale do të zgjasin më shumë se 3 muaj. Pra, Kombinimet e reja të talentit dhe teknologjisë do të japin përparime vendimtare në përvojën e klientit, efikasitetin operacional dhe avantazhin konkurrues në kohën pas pandemisë. Transformimi i biznesit do të jetë i domosdoshëm për të gjitha bizneset, nga më i vogli tek më i madhi. Transformimi dixhital duhet të sjellë rezultate positive.
- Paraja tradicionale është në rrugën e saj për t’u bërë para të zgjuar pas COVID-19
Një nga gjetjet kryesore në raport është se 39.90% e të anketuarve raportuan një rënie në vlerësimin e biznesit të tyre, por 21.67% raportuan një rritje. Kjo tregon se paraja tradicionale ’po përpiqet të zbulojë mundësi në ekonominë fillestare dhe tregjet e kapitalit në fazën e hershme pas COVID-19. Sipërmarrësit tradicionale janë në kërkim të mënyrave të reja në mënyrë që parajtë tradicionale të gjejë rrugën e saj për t’u bërë para të zgjuar pas COVID-19.
- Një rrugë e re në karrierë për brezin e ri: Po kërkoni punë? Apo të kërkoni një ide biznesi?
Një nga gjetjet kryesore në raport është se financimi, kërkesa dhe fuqia punëtore përfaqësojnë 37.93% të sfidave me të cilat përballen fillestarët; financimi renditet më i larti. Ne po hyjmë në një mjedis të ri karriere ku dixhitalizimi dhe fuqia punëtore duhet të bashkëpunojnë në vend që të konkurrojnë. Zëvendësimi i pilotëve njerëzorë me dronë mund të jetë një shembull i mirë. Disa pilotë kanë humbur punën e tyre, por punë të tjera janë krijuar në mirëmbajtje, telekomandë, analizë të dhënash dhe siguri në internet.
Si rezultat në periudhën COVID-19 dhe pas kësaj synohet në përsosmërinë e qyteteve të zgjuara, arsimit në internet, kujdesit shëndetësor dhe teknologjitve financiare.
Zhvillimet e fundit globale, në dritën e pandemisë COVID, patën një ndikim të rëndësishëm negativ në perspektivat e rritjes ekonomike në Shqipëri, ekonomia e së cilës ishte në një gjendje të vështirë edhe për shkak të tërmetit të 26 Nëntorit 2019 dhe për arsye të tjera.
Ndikimi i Covid – 19 u vërejt në ngadalësimin e veprimtarive ekonomike të eksport – importit, prodhimit dhe shërbimeve, turizmit, bujqësisë, agrobiznesit, etj.
Shoku ekonomik shkaktuar nga Covid – 19 tashmë ka marrë formë të zgjatur, duke tentuar të shkaktojë recezion jo vetëm në ekonominë shqiptare por edhe në ekonominë rajonale dhe më gjerë, duke përkeqësuar gjendjen financiare të agjentëve ekonomikë, individëve, familjeve, bizneseve dhe qeverisë.
Në Shqipëri, ndikimi i Covid – 19 u vërejt në disa aspekte:
1) Rënie e kërkesës për mallra dhe shërbime të prodhuara dhe importi.
2) Rënie e ofertës dhe kërkesës së brendshme
3) Ulje e të ardhurave nga sektorët kryesorë të ekonomisë shqiptare si shërbimet, turizmi, bujqësia, agrobiznesi, industria tekstile dhe e prodhimit të këpucëve, tregtia me shumicë dhe pakicë, etj.
Aktualisht midis sektorit privat në vend nuk ka fonde të mjaftueshme në dispozicion për financimin e likuiditetit, gjë që kërkon burime shtesë financiare për financimin e veprimtarive të biznseit dhe detyrime afatshkurtra të të gjitha natyrave.
Është e dukshme se ekonomia shqiptare ka nevojë urgjente diversifikimin e saj, thellimin e dixhitalizimit në të tërë funksionet e jetës politike, ligjore, ekonomike, sociale, mjedisore, sportive, kulturore, etj, drejt zhvillimit të qëndrueshëm.
