Nga Aleko Likaj
Pjesa e parë
Memorie.al / Arkivolin e ulën për një çast në tokë. Kishin kaluar pragun e një shtëpie, që ngjasonte më tepër me një barangë të vjetër, pas postës së policisë së qytetit, ku përgjoheshin prej viteve. Dy gra që lëviznin drejt derës. Njëra prej tyre e mbylli bravën dhe çelësin e futi në xhepin e një xhaketë të vjetër të zezë, të dalë boje. Gruaja tjetër diç kërkoi në çantën që mbante në supin e djathtë, pastaj u afrua drejt kreut së arkivolit. Burri që ishte aty dhe që i dalloheshin nga larg një palë mustaqe të holla, bëri një shenjë refuzimi. Nga dritarja e dhomës së fjetjes, i mbështetur mbi parvaz, pashë “Zuk” – un gri të Komunales së Cërrikut. Së bashku me shoferin, një punëtor me kominoshe gjithë gëlqere e llaç, hapën spondin e makinës që dukej tepër e vjetër. Qëndruan aty. Mbase dikush nga larg, nga një kënd që unë nuk mund ta shikoja, i urdhëroi. Duhej që të ishte një hije. Mundet edhe punonjësi i ri i Sigurimit, i sapo mbërritur në atë qytet të vogël, që kishte marre përsipër të zëvendësonte fytyrë kuqin, Karlo, që i kishte gjurmuar prej më shumë se tre vjetësh, Liri Belishovën me të bijën, Drita Çomo.
I heshtur, arkivoli u vu përsëri në udhë. Katër personat që mezi e mbanin, kaluan kanalin që ndan asfaltin e prishur nga oborri i shtëpisë. Të dyja gratë mbanin fundin, por u duk se u lodhën shpejt. Aty në rrugë e ulën përsëri. Njëri prej burrave, kërkoi që të ndërroheshin dhe gruaja me flokët e mbledhura “topuz”, doli në fillim. Çantën e mbante në krah. Dukej se e pengonte. Në një çast fërkoi duart.
Mbase nga lodhja. Liria dy metra me tej, kaloi lehtë dorën mbi syprinën e ndritshme të arkivolit, sikur donte që të përkëdhelte edhe një herë të bijën, që ishte shtrirë brenda si në gjumë të thellë. Pastaj fshiu lotët me një shami. Një prej burrave e kapi nga krahu dhe e tërhoqi duke e mbështetur për një çast pranë gjoksit të tij. Dukej që dëneste. Burri tjetër erdhi pranë.
Diçka i foli e pastaj i kaloi dorën, në supet që i dridheshin. U kthye nga pallati ynë. Më pas e kaloi vështrimin tek dy pallatet e tjera, që rrinin përballë. Me siguri që dalloi dritaret e mbyllura dhe perdet e hapura. Kuptoi se qyteti përgjonte. I heshtur dhe gojë-prerë. Me një ndjenjë frike, por edhe keqardhje për vajzën me sy të veçantë, të hijshme dhe nga me të bukurat në hapësirat e tij. Nëna ime më bëri me shenjë, që të mbyllja dritaren.
Një çast më parë, ajo kishte zgjatur kokën, dhe kishte pëshpëritur: “Të shkreten Liri ç’e gjeti. Korba, ajo…”! Ime shoqe që ishte nuse e re në shtëpinë tonë, kafshoi lehtë buzën e poshtme, sikur donte të më thoshte… “mos…u bë i keq! Kërkon që të na shkatërrosh”?! Kishim mbërritur atë mëngjes nga Elbasani ku jetonim së bashku prej dy muajsh. Fund jave, si zakonisht, mblidhesha te prindërit e mi, të cilët më dukej sikur i kisha braktisur dhe harruar.
Babai në kuzhinë lexonte “Zërin”. Fshihte sytë e vegjël gri, poshtë kristalit të qelqtë të syzeve dhe herë pas here, shfrynte me kraharor. Gjetiu e kishte mendjen…! E ndoqa në një çast të vetëm me sytë nga dera e hapur dhe u ndjeva vërtet keq. Nuk mund që të flisje edhe pse tej një vajzë e ndrojtur, po largohej nga kjo botë e mbyllur brenda një arke. Jo krejt e panjohur për ne, edhe pse askush nga familja ime, nuk mund që t’i fliste.
Nuk e kishim bërë. Por ne e njihnim atë. Edhe jetën e saj, deri në detaje. Me motrën time të vogël, shpesh herë përshëndetej me një ulje koke të lehtë. Ishin vajza fqinje prej disa vjetësh edhe pse ime motër, ishte disa vite më e vogël. Shpesh herë ajo na tregonte, por babai një dite i kishte thënë; “Je e vogël dhe ca gjëra nuk i kupton. Ajo nuk është e lirë. Jeton si në një burg të vërtetë. Mëkat…”!
– “Po e hipin në ‘Zuk’” – tha motra ime e vogël, që zgjati një çast të vetëm kokën në dritare, duke më shkundur edhe mua nga përhumbja. Arkivolin vërtet po e vendosnin në karrocerinë e makinës. që një çast më parë kishte transportuar llaç për brigadën e muratorëve të Komunales, të cilët po riparonin fasadën e banjës së vetme të qytetit, diku pranë kinemasë, në qendër të Cërrikut.
Këtë herë punëtori dhe shoferi, po e shtynin arkën drejt mesit të mjetit. Pastaj fërkuan duart, sikur kërkonin t’i shpëlanin ato. Ndoshta për të thënë se: “Në këtë histori, jemi krejtësisht të pafajshëm”. Por ky çast nuk zgjati shumë. Lirinë, njëri prej burrave e mori për krahu, për ta hipur përpara me shoferin, por ajo nuk pranoi.
M’u duk më e kërrusur se zakonisht. Mbase edhe nga pesha e gjëmës, që i kishte rënë mbi kokë. Gruaja tjetër mbylli derën, duke e përplasur me zhurmë. “Zuk”- u lëvizi dhe mori kthesën majtas, përpara çerdhes e pastaj devijoi për në rrugën kryesore që të çon në Elbasan. Diku pas lagjes së Malasejit, ku banonin një pjesë e familjeve çame të Cërrikut, si dhe disa familje jevgjish, ndodheshin edhe varrezat e qytetit. Makina lëshoi një tym të hollë e, u zhduk përfundimisht nga sytë tanë, vetëm një çast më vonë. Ndjeva një peshë në gjoks. E ndala frymën në një çast. Ishte një dhimbje njerëzore…! Kurrë nuk do ta harroj atë çast…! Kështu më ka mbetur në mendje edhe sot e kësaj dite.
Nuk e di se pse, por Drita Çomo më ngjante me një Anna Frank të vërtetë. Kjo ide kishte nisur të më pushtonte që në çastin kur e kisha parë të nisej e heshtur në shkollë, një mëngjes shtatori. Me një fustan të thjeshtë në ngjyrë të ëmbël gështenje e, të prerë thjesht, deri një pëllëmbë poshtë gjunjëve, kaloi e ndrojtur përpara meje. Ishim te kryqëzimi i rrugës që vjen nga spitali, përpara postës së policisë, e që pastaj degëzohej për në gjimnazin “Tomorr Sinani” e në “bulevardin” e vetëm të qytetit të Cërrikut.
Ajo ishte ende e pa rritur mirë. Me një trup të drejtë e të dobët dhe e brishtë si një fije bari, të cilin e përkund një fllad i lehtë pranvere. E heshtur dhe e trishtë. Me një fytyrë në ngjyrë të grurit, që zgjatej paksa poshtë e me mollëzat të rrumbullakosura. Një portret fëmije që shprehte veçse dhimbje. Mbase fati e kishte goditur që të vuante, ashtu si të mëdhenjtë, një lloj persekucioni ku i mohohej liria. Kjo e fundit varej në perin e një operativi të Sigurimit, që i ndiqte tashmë prej vitesh, si një hije. Madje e frikshme.
Ato ditë kisha parë në kinemanë e qytetit, filmin e Anna Frankut. Ndoshta kjo ka qenë arsyeja që e lidha portretin e saj me këtë protagoniste që më kishte emocionuar. Në kokë me hipi një ide e mendim i çuditshëm. Edhe kjo vajzë, ashtu si Anna, duhet që të mbajë shënime. Mbase edhe ditar. Drita kishte se çfarë të thoshte në ato radhë, duke e përshkuar ditën e kredhur në vetmi, si në një burg ku realisht i mungonin hekurat. Paraqitja, tri herë në ditë, përpara sportelit të policit Hetem, apo Qinam, që përgjonin në dritaren e dhomës aty pranë…!
Ishte fillimi i viteve ‘70 – të. Liri Belishova, ish anëtarja e Byrosë Politike, më kishte mbetur në mendje që nga fëmijëria e largët, në një foto, me flokët e prera shkurt që i rrumbullakoseshin mbi një fytyrë, ku binin në sy veçanërisht shkëlqimi i dy syve të vegjël e, të zinj. Kur erdhi në Cërrik, e sistemuan në lagjen tonë. Disa ditë para se të vinte, i kishin ngritur një si barakë pranë postës së policisë së qytetit. Tri metra me tej, përpara derës, kalonte rruga e spitalit. Ai ishte fare pranë, pas dy pallateve dykatësh tip, arkitekture sovjetike, të populluar kryesisht me naftëtarë që punonin poshtë, në uzinë. Si vend pune, i siguruan një prej magazinave të mëdha të ndërmarrjes së Konsumit dhe Tregtisë.
Detyra e saj ishte: seleksionuese zarzavatesh në sektorin që vinin nga kooperativat. I shoqi, Maqua, ish-ministër i Bujqësisë, ishte në burg. Natyrisht, me një dënim të rëndë e të zgjatur. Kur e pashë për herë të parë, ndjeva një lloj zhgënjimi brenda vetes sime. Liria, nuk i ngjante me asaj që kisha parë në foto. Isha i ri asaj kohe, pa i mbushur të njëzet e pesë pranverat. Punoja si mësues në fshatrat e Dumresë, në kufi me Kuçovën dhe në shtëpi vija vetëm në fundjavë, sa për të bërë dy shëtitje mbrëmjeve, në bulevardin që zinte fill nga kinemaja e qytetit, deri para pallatit të shtëpisë sime. Gjithsej 300-400 metra.
Familja e Liri Belishoves mbyllej brenda katër mureve të shtëpisë dhe nuk e kishte këtë lloj “privilegji”, që të hazdisej si “kali në lëmë”, ku zakonisht ngriheshin disa djem të rinj, të sapoardhur nga fshati me punë në uzinë dhe që ëndërronin karrierën. Dilnin edhe vajza. Kryesisht gjimnaziste apo edhe studente të ardhura nga kryeqyteti, për të pushuar dy ditë pranë familjeve. Anash, në trotuare, qëndronin kryesisht sehirxhinj, disa të mitur e çamarrokë, por edhe hafije, që nuk ishin të paktë në këtë qytet.
Një pjesë e mirë e familjeve që e kishin një lloj “luksi” i nëpër ballkonet që ishin përballë bulevardit, sapo vinte pasditja. Pinin kafenë. Gratë bënin triko dhe gjysmë vështrimin e mbanin nga “bulevardi”. Diskutonin e flisnin për të rejat e ditës që kishte mbërritur nga ndonjë thashethem absurd dhe natyrisht, bënin edhe biografitë e njerëzve që i kishin përpara, gjatë asaj xhiroje që mbaronte shpejt, aty rreth orës shtatë.
Më pas qyteti mbyllej brenda mureve të shtëpisë, për të rënë në gjumë menjëherë. Nesër duhej të ishin që të gjithë të gatshëm për në punë. Natyrisht, me energji të reja, të cilat u duheshin për të dhënë rendimente sa më të larta, “për të mirën e shoqërisë”. Pikërisht në këtë bulevard do ta shikoja, një buzëmbrëmje, Drita Çomon, vajzën që kishte fituar, tashmë, një bukuri magjepsëse, me fytyrën gati fëmijërore e që rrezatonte, veçse mirësi. Ishte më e rritur. Ishte gjimnaziste në vitin e parafundit. Ka qenë ndoshta vetëm një gjysëm xhiro. Mbase mund që të ketë qenë deri te MAPO – ja, në qendër. Ishte shoqëruar nga vajza e komandantit të regjimentit. Kam qenë me një shok. Ai më ceku supin me bryl, nga që ishte pak më i gjatë se unë, si për të me thënë: “Shiko si është bërë”!
– “Është bija e Lirisë. Shih çfarë trupi të rregullt që ka. Dhe sa e hajthme! Alamet goce… e shkreta”! – tha ai pastaj dhe u mbush për një çast me frymë. Shoku im e ndoqi për një çast me vështrim derisa ajo u zhduk te kthesa, në fund të ballkonit të Petref Latifit. Kishte marre rrugën për në shtëpi .
– “Sa shpejt që qenka rritur”?! – bëra të çuditurin.
Vërtet që më erdhi mirë për atë vajzë, që kishte një botë dhe natyrë te veçantë. Gjatë asaj kohe, më kishte rënë në sy një djalë me trup mesatar, me një portret të dobët e brun. Nuk ishte më shumë se shtatëmbëdhjetë vjeç. Ishte Petriti, i biri i Lirisë dhe vëllai i Dritës. Natyrisht, ai rrinte me dy a tre djem, që kishin probleme me sjelljet e tyre, në atë qytet të vogël punëtorësh. Të paktën ata kishin kurajon, që ta shoqëronin në atë kohë.
Në një ditë me shi, kisha zbritur nga biblioteka e qytetit dhe më duhej të qëndroja poshtë strehës së kinemasë. Diku, në qoshe, pashë Petritin që fliste me pasion. Veshi ma kapi se ata diskutonin për futbollin. Flisnin për kampionatin shqiptar të asaj kohe. Djali fliste me pasion për njërën nga skuadrat e kryeqytetit, që kërkonte të merrte titullin. Disa muaj me vonë, në sezon vere e pushimesh, në lulishten e qytetit, rreth një stoli, së bashku me këta shokë, vazhdonin të diskutonin përsëri për futbollin, edhe pse kampionati kishte mbaruar.
– “Është tifoz i madh”. – me tha Qani Arapi, që rrinte me shtëpi përballë asaj të Lirisë. Vetëm rruga i ndante. – “Po ç’të bëjë i ziu?! Veçse për atë mund të diskutojë. E ka nga halli. E përgjon Karlua”.
Njeriu i Sigurimit, Karlo, ishte një fytyrë kuq dhe me leshtë e kokës gati të kuqe. Nofulla e tij ishte e tej zgjatur dhe në pamjen e parë, të ngjasonte me një kalë të hazdisur. Ashtu e kishte edhe të ecurën. Njëri sup i varej gjithmonë e, sytë i kishte të mëdhenj e si të çakërdisur. Thuhej se ishte nga Shkodra. Kishte disa vite që e ndiqte Lirinë, aty, në Cërrik. Për këtë e kishin sjell, nuk e dihej nga ku. Jetonte me shtëpi pranë Qaniut. Dy dritaret, atë të kuzhinës dhe të dhomës së gjumit, i kishte përballë, nga baraka e Lirisë. E kontrollonte sapo ajo hapte derën për të shkuar në punë, te magazina e konsumit, prapa Komunales.
Thuhej që e kishte qejf gotën dhe në shumicën e rasteve, qëndronte në një gjendje ekstaze, ku kutërbonte veçse alkool. Më kishte rënë në vesh, se ishte edhe qejfli pas grave. Në atë kohë flitej se kishte zënë të dashur edhe një bufetiere, që sapo i kishte vdekur burri me kancer, duke e lënë të ve, me një vajzë të vogël. Karlua të imponohej me një natyrë të rrëmbyer dhe me fjalët e vrazhda, aspak të hijshme.
Të fyente për hiç mos gjë. Të kërcënonte dhe këtë e bënte realitet. Më kishin thënë se i thërriste në polici djemtë e bukur të qytetit, sepse i shihte si rivalë. U bënte presion. Dikë ndofta arriti ta bëjë edhe bashkëpunëtor. Kësaj nuk i dihet mirëfilli. Punë të fëlliqura dhe të fshehta, bëheshin shumë asaj kohe. Unë nuk pata folur ndonjëherë me të.
Lirisë nuk i ndahej. E kontrollonte disa herë te magazina e Gani Elezit, gjatë orarit të punës, edhe pse ajo paraqitej tri herë në ditë në polici, për të bërë listë-prezencën. Ai kishte pushtet të pakufishëm, mbi familjen e saj. Në çast, kur i a njoha mirë karakterin këtij tipi, që hiqej si Fusheja, mendova për Dritën. Ai mund t’i kthehej edhe vajzës, në emër të detyrës. Nuk e di, por ato ditë e kam menduar mirë këtë lloj aventure, ndaj asaj vajze të brishtë, e cila rrezatonte edhe një karakter të paepur ndaj farsave të tilla.
Zor se mund t’i binte në dorë atij fytyrë-kali, që mbante erë alkool. Por ai e kishte mendjen tek të tjerat. Bufetierja e gostiste vazhdimisht me pije. Madje, i jepte me vete, edhe ndonjë shishe. Ajo ishte në një moshë që e kërkonte dashurinë dhe shtratin. Jetonte e vetme në qytet, në një pallat, që nuk binte në sy të askujt.
Një shok i yni, që banonte aty, na thoshte vazhdimisht se Karloja, vinte pas mesnate e, dilte afër mëngjesit. Gruas se tij me siguri që i thoshte, se; “ishte në detyrë”. Po kjo punë zuri të binte erë. Jo vetëm në qytet. Një teknik i Komunales, që rastësisht hyri në bufenë e të dashurës së tij, i gjeti pas banakut, në kthinën e vogël.
Bufetierja thërriste nga kënaqësia, duke mos e kontrolluar veten, e Karlua si një derr i egër gërhinte, duke lëshuar disa tinguj, krejt të pakuptueshëm. Po pas teknikut, në atë moment, u ndodhen edhe dy klientë të tjerë. Karlua me pantallonat nëpër këmbë iu hungëriu dhe i kërcënoi se do t’ua shkatërronte jetën, nëse e hapnin gojën. Por fjala mori dhenë dhe historia kaloi nëpër gjithë familjet e atij qyteti, në formë thashethemnajat. Ime më ma tregoi këtë ngjarje, që ishte kthyer në krye temën e ditës, ndërsa u ktheva si zakonisht nga fshati në fundjavë.
– “Shpëtoi edhe Liria – më tha duke arnuar, aty në ballkon. – Atë kodoshin do ta heqin. Kështu flitet”. Por Liri Belishova, me djalin e vajzën e saj, nuk kishte se si të shpëtonte. Karlon dikush do ta zëvendësonte dhe ajo sërish do të ishte nën pushtetin e përndjekjes e të persekucionit psikologjik, ashtu si më parë. Pas ca ditësh, mbërriti një tjetër hafije dhe Karlua nuk u pa më në Cërrik. Se ku iku e çfarë u bë me jetën e tij, ende nuk di gjë edhe sot e kësaj dite. Besoj se nuk do t’ia kenë falur. Nganjëherë diktatura bënte shembuj, edhe bijtë e vet më të devotshëm. I riu, ndryshe nga fytyrë kali Karlo, nuk ra në sy fare. Këtë herë strategjia e përndjekjes, ishte më e veçantë dhe e heshtur.
Ka qenë sërish buzë-muzgu. Madje, errësira dukej se vinte me hap të shpejtë, duke ngjyruar qiellin me penelin e zi. Plepat, në të dy anët e rrugës që të çon në Elbasan, ngjanin si një figuracion i çuditshëm nga ato të tablove konteporane. Nga rrugët e sheshi kryesor i qytetit, kishin filluar të rralloheshin e njerëzit e paktë, që në atë fund verë dukeshin më të lodhur e më të pagjumë. Së bashku me dy shokë të mitë, arsimtarë fshatrash, kaluam përmes lulishtes. Dikush propozoi që të uleshim për pak minuta në një stol të lulishtes.
Qëndruam dhe vazhduam të diskutonim, për gjëra të parëndësishme të asaj kohe. Njëri prej nesh dalloi Drita Çomon. Nuk e di sa nga erdhi, por kaloi qetësisht përpara nesh duke shtrënguar pranë gjoksit një libër. E ndoqa me sy, ndërsa u zhduk pas një masivi të gjelbërt, në një rrugicë të ngushtë asfalti të lulishtes, që të nxirrte përballë dyqaneve dhe Klubit “1 Maji”. Pas një çasti ndjeva praninë e një njeriu tjetër, që qëndroi i heshtur në krahun tonë. Ishte krejtësisht i panjohur për ne. Diç foli më tej. Mbante për dore një biçikletë tip “Ylli”, që ishte në modë aso kohe. Prodhim vendi.
Njëri prej shokëve tanë u ngrit dhe iu afrua. Pamë që i ndezi cigaren dhe kuptuam se, djaloshi i ri dhe i gjatë, me supe të rëna, ishte një duhanpirës. Pastaj ai mori rrugën për në Elbasan, me biçikletën që duhej ta kishte sjellë prej andej.
– “Me pyeti për Dritën. – tha shoku ynë, që i ndezi cigaren. – Tha se kishte ardhur nga Elbasani. Dukej i dashuruar marrëzisht pas saj. Mbase nuk e ka ditur e ç’rrezik të sjell shoqërimi me të”.
Shoku tjetër i imi, nuk u ndie mirë. Lëvizi nga stoli sapo duhanxhiu ynë tha se djaloshi i kishte treguar edhe një intimitet se; “i kishte prekur buzët ai elbasanasi”!
– “Ja fut kot ky spurdhjaku. – tha me një frymë ai që lëvizi. – Drita edhe pse vajzë në moshë, edhe pse i mungon ajo ndjenjë, zor se mund t’i fal një çast dashurie, qoftë edhe këtij birkoje, që udhëton nga Elbasani, këtu, me një biçikletë, në emër të dashurisë së zjarrtë”.
Dukej që kishte një dozë inati miku im dhe nuk i besonte asaj që u tha, aty, mes nesh, nga një njeri i huaj. As unë nuk i zura besë atij djaloshi dhe këtë bindje e kam edhe sot e kësaj dite. Ai, nuk duhej që të kishte njohur botën e saj të ndrydhur e të mbyllur. Madje, ndofta, edhe rrethanat që e ndiqnin atë që prej ardhjes në jetë. Ky ishte një kujtim që u tret me atë mbrëmje, duke mbetur mbrapa atij konfiguracioni të çuditshëm drurësh, të asaj nate pa hënë…!
Tri ditë më vonë, në shtëpinë time, e bija e komandantit të regjimentit, Rajmonda Bulku, më tha në intimitet: “Drita është poete. Shkruan poezi të ndjera”! Ndofta ishin shoqe klase. Së bashku me Vanina Canin, që më vonë mbaroi për inxhinjeri kimike, ishin bërë si tri shoqe të pandara. Kështu e kam menduar në ato kohë. Këto të fundit, vajza komunistësh, por që nuk mund ta përkthenin ndryshe shoqërinë e bangave të shkollës dhe të gjimnazit. Ndaheshin gjithmonë në cepin e pallatit tim, aty, te ballkoni i Petrefit.
Ca ditë më vonë, Rajmonda më solli edhe një poezi të Dritës. Ishte një fletë me katrore, nga fletorja e matematikës. Vetëm tri strofa. Shkruar me një shkrim që dukej si një dhimbje, që dilte nga fundi i shpirtit të saj. Poezia fliste për një mbrëmje, së cilës i mungonin yjet…!
Shumë vite më vonë, kjo poezi, nuk e di se pse nuk u përfshi në vëllimin që i përgatitën asaj me një shënim, nga vetë Kadareja. Mbase duhet që edhe të ketë humbur. Ajo mund të ketë përfunduar, dorë me dorë, por edhe në ndonjë sirtar të Sigurimit të Shtetit, atje, ku ruheshin të fshehtat e pa deklaruara të gjurmimeve monstruoze.
Ca ditë më pas, babai solli në shtëpi një shokun e tij. Ishin njohur që në jetën partizane, në zonat e jugut. Shoqërinë e kishin ruajtur gjer në vitet e mëvonshme. Nuk e di se si ishin takuar. Atë mbrëmje ai ishte mysafiri ynë. Të nesërmen, ndërsa nëna përgatiste drekën dhe mysafiri duhej përcjellë deri poshtë në stacionin e Paprit, për të udhëtuar pastaj me tren për në Tiranë, dy burrat rrinin e kuvendonin aty në ballkon.
Fund jave dhe mes vere. Dielli digjte që në mëngjes. Një hardhi rrushi, e mbjellë aty që prej disa vitesh, kur mbërritëm nga kryeqyteti me transferim në Cërrik, lëshonte hije. Atë ditë, si për të respektuar mikun, nuk kisha shkuar për plazh në lumin Shkumbin, ku ne arsimtarët kalonim verën nën rrezet e diellit e pranë një rëre të imët, si ajo e plazheve të Adriatikut.
Natyrisht, biseda midis dy miqve të vjetër shkonte edhe në ngjarje e njerëz të njohur vite më parë. Prag dreke dhe nga kuzhinat përreth ndiheshin erërat e specave të fërguara, por edhe e mishit që nuk kishte filluar të na mungonte në treg.
Në cepin e trotuarit u duk portreti i Liri Belishoves: trupi i harkuar dhe fytyra e ngritur paksa mbi supet e varura. Ecte qetësisht sikur t’i kishte mbaruar që të gjitha detyrat. Në të gjithë gjatësinë e pallatit, ajo u duk sikur u çapit mbi trotuarin që kishte zënë të prishej, nga erozioni i shirave të dimrit dhe pranverës.
Unë e dallova i pari, ndërsa dy burrat vazhdonin të kujtonin miqtë e tyre të vjetër, duke treguar për ta histori që përfundonin me një humor të lehtë. U zgjata pak mbi bordurën e ballkonit dhe bëra sikur do të shija andej nga gjimnazi. Kalimi i kësaj gruaje, disa herë në ditë, përpara ballkonit dhe dritares së kuzhinës sonë, ishte bërë, si të thuash, një ritual që nuk na mungonte.
Herë pas here, të ardhur apo komshinj, që vinin aty për të pirë një kafe, kryesisht gra, shoqe të nënës sime, nisnin e tregonin edhe të rejat e ditës për Liri Belishoven, gjitonin tonë të internuar. Nuk mungonin edhe bëmat, për ata që e ruanin dhe e përgjonin familjen Çomo. Aty mësonim, për shembull, kur Liria bëhej gati të shkonte të takonte Maqon në burg. Ajo interesohej për lejen e takimit, që e kishte depozituar ne polici, që përpara një muaj e ca më parë, nëse ajo kishte mbërritur apo jo.
E vuri re edhe im atë. Miku vazhdonte që të tregonte histori shokësh e bëmash.
– “Moreee! A të kujtohet Liria”? – pyeti nën zë babai në një çast kur gruaja e përndjekur çapitej përpara ballkonit tonë.
Tjetri kthehu kokën menjëherë.
– “Ç’me thua, bre, Zeqooo”, – tha ai e hodhi sytë nga e internuara, e cila vazhdonte të çapitej ngadalë mbi trotuar, dhjetë metra më tej. U prish në fytyrë menjëherë. Një rreze u duk sikur e spërkati për një çast te vetëm. Shtrëngoi fort buzët dhe tundi kokën lehtë. Memorie.al
Vijon numrin e ardhshëm
